అజరామర సూక్తి - 5

 అజరామర సూక్తి – 121

अजरामर सूक्थी – 121

Eternal Quote - 121

यदेवोपनतं दु:खात् सुखं तद्रसवत्तरं।

निर्वाणाय तरुच्छाया तप्तस्य हि विशेषतः ॥ - विक्रमोर्वशीयम् (महा कवि कालीदास्)

యదేవోపనతం దుఃఖాత్ సుఖం తద్రసవత్తరం l

నిర్వాణాయ తరుచ్ఛాయా తప్తస్యహి విశేషతః ll - విక్రమోర్వశీయము (మహాకవి కాళీదాసు)

బాధాతప్తునికి కాలము కలిసివచ్చి సంతోషము అందినపుడు అనుభవించే ఆనందానికి హద్దు 

ఉండదు . సూర్యకర సంతప్తుడైన వ్యక్తికి తరుచ్ఛాయ తన్మయత నిచ్చుచున్నది కదా !

ఒక ఎండలో వచ్చిన వ్యక్తికి రండి ఆఆళూఊ చేతులు కడుగుకొని కూర్చోండి. ఇప్పుడే మీకు 

దాహము తెస్తాను. చల్లటి మజ్జిగ ఇస్తాను, అనంటే ఆ మాటే వచ్చిన వ్యక్తికి ఎంతో చల్లదనము 

చేకూర్చుతుంది. ఆపై ఆ ఉపచారాలు కూడా చేస్తే అతని అలసట అంతా మరచిపోతాడు. 

నిష్కల్మషమైన ఈ ఆదర సత్కారము అతని ఇంట నీవు కూడా పొందు అవకాశము 

కలిగించుకొన్నట్లే! అసలు ఇటువంటి చిన్నవిశాయములే నిన్ను భగవంతునికి ఎంతో ఆప్తునిగా 

చేస్తాయి. ఒక బాధలో ఉన్న వ్యక్తి మాటలను సహ అనుభూతితో విన్నా చాలు అతని బాధను ఎంతో 

తగ్గించినవారమౌతాము. ‘సర్వేజనాః సుఖినోభవంతు’ అన్న మాటకు కట్టుబడినది 

అద్వితీయమగు మన ధర్మము.

यदेवोपनतं दु:खात् सुखं तद्रसवत्तरं।

निर्वाणाय तरुच्छाया तप्तस्य हि विशेषतः ॥

बाधा पीड़ित व्यक्तिको अचानक खुशियाँ आगये तो वह फूला नहीं समाता जैसे सूरज के गर्मी से

जलते हुए तन को तरवर की छाया मिलजाती है | कोइ मेहमान गर्मी के दिन घर पर आता है तो मुह पाँव 

धोकर बैठने को बोलकर पहले उसे ठंडी पानी देकर बादमें नींबू रस के पानी दिए तो अतिथी कितना

खुश होता है, वह आप गौर से उस आदमीको देखनेसे पता चलता है l अग्ग्ग्गर किद्सी दिन त्मुम भी उसी

हालत में उस आदमी के घर जाते हो तो जरूर आप को भी उसी तरह का सम्मान मिलेगा. हमारे शास्त्रों

में ‘अतिथि देवो भाव’ ‘सर्वेजनाः सुखिनो भवंतु’ ही अनुसरण करनेकेलिए बोले हैं l

Yadevopanatam dukhaat sukham tadrasavattaram l

Nirvaanaaya taruchchhaayaa taptasya hi visheshatah ll 

- Vikramorvasheeyam Natakam (Mahakavi Kalidasa)

The happiness one gets after a period of grief is all the more enjoyable. One who is afflicted by the 

intense heat of the Sun better enjoys the shade given by a tree than one who is not exposed to the 

Sun’s rays. Any guest who comes to you house in the hot sun, first allow him to wash his feet and 

face, give him cool water after which a glass of lemon water. How much happy he will feel. He will 

certainly reciprocate his gratitude when you happen to visit his house. Our Sastras always propose 

‘athithi devobhava’ and ‘Sarvejanaah sukhinobhavanthu.

స్వస్తి.

**********************************************

అజరామర సూక్తి - 122

अजरामर सूक्ति -122

Eternal Quote - 122

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/01/122-122-eternal-quote-122.html

దూరము -- దగ్గర

दूरस्तोपि समीपस्तो योवै मनसि वर्तते l

योवै चित्तेपी दूरस्तो समीपस्तोपी दूरतः ll – अज्ञात

దూరస్తోపి సమీపస్తో యోవై మనసివర్తతే l

యోవైచిత్తేపిదూరస్తో సమీపస్తోహిదూరతః ll – అజ్ఞాత

మనసుకు దగ్గరైనవారు మనకు ఆమడల దూరముననున్నా దగ్గరివారే. అదే మనసుకు 

దూరమైనవారు ఎంత దగ్గరివారైనా దూరమైనా వారే.

दूरस्तोपि समीपस्तो योवै मनसि वर्तते l

योवै चित्तेपी दूरस्तो समीपस्तोपी दूरतः ll

कोई भी जो दिल में रहते हैं वे चाहे कितने भी दूर हो बहुत, दिल के बहुत करीब लगते हैं। कोई 

कितनेभी नज़दीक हो अगर दिल से दूर है तो बहुत दूर ही लगता है |

doorstopi sameepastho yovai manasi vartatE l

yovai chittepi doorastho sameepasthohi doorataH ll – Ajnaath

Those nearer to heart are nearer to us, however far off they are. Those who are away from heart 

are far off however nearer physically they are to us in reality.

స్వస్తి.

************************************************************************************

అజరామర సూక్తి - 123

अजरामर सूक्ती - 123

Eternal Quote - 123

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/01/123-123-eternal-quote-123.html

हस्ती अङ्कुशमात्रेण वाजी हस्तेन ताड्यते l

शृङ्गी लगुडहस्तेन खड्गहस्तेन दुर्जन ll - चाणक्य नीति

హస్తీ అంకుశమాత్రేణ వాజీ హస్తేన తాడ్యతేl

శృఞ్గీ లగుడహస్తేన ఖడ్గహస్తేన దుర్జనాఃll

- చాణక్య నీతి

ఈ ప్రపంచములో ప్రతి ప్రాణినీ లోబరచుకొనుటకు ఒక ఆయుధము అవసరము. 

ఏనుగును అంకుశముతో,గుర్రమును చేతి తో, ఆవు ఎద్దు,బర్రెలను చిన్న ముల్లుగర్ర తో 

లోబరచుకోనవచ్చును. దుర్మార్గుని మాత్రము కత్తి తో లోబరచుకోవలసిందే!

చెరుకు వద్ద చేరి చేతులు మోడిచి

రసము నడిగినంత రాదు రసము

మరన ఉంచి దాని మరి పిండితే ఇచ్చు

రామమోహనుక్తి రమ్య సూక్తి

ప్రకృతిలో ప్రతిదానికీ ఒక పద్ధతి ఉంటుంది. అన్నింటికీ బలము ఉపయోగించి మనము 

పొందలేము. అది కొన్నింటికి మాత్రమే చెల్లుతుంది. మొండి హటము చేసే కొడుకు తో 

ఇంకా ‘గోము చూపరా కొడుకా అంటే గూగ్గిరి పళ్ళు వేల్లబెట్టినాడట’ . దయ్యము పట్టిన 

వారికి వేపమందే గతి. కానీ భారతములో కనిపిచే ఈ వాస్తవమును చూడండి. కాళ్ళు 

దాచుకొని కదలలేని విధమును అభినయిన్చుచూ ఉన్న ఆన్జనేయులవారి తోకను కూడా 

భీముడు కదల్చలేక పోయినాడు. కావున ఎక్కడ ఏది వాడవలేనో అక్కడ అదియే 

వాడవలెను. ‘పిండికి పిడుగుకు ఒకే మంత్రము పనిచేయదు’.

हस्ती अङ्कुशमात्रेण वाजी हस्तेन ताड्यते l

 शृङ्गी लगुडहस्तेन खड्गहस्तेन दुर्जनः ll - चाणक्य नीति

संसार के प्राणियों को काबू में रखनेकेलिये अलग अलग तारीखे होते हैं'| हाथी को अंकुश से,घोड़ेको \

हाथ से,गाय बैल, भैंस आदी जन्तुवों को लकड़ी के टुकड़े से काबू में लेते हैं | लेकिन दुर्जन को काबू में 

लेने केलिए यालवार ही ठीक है|

लेकिन यह बात समझनी चाहिए की हर काम डंडा से नहीं चलताl गाडी रूठ गयी तो वह फिर से चलने 

केलिये मेकानिक की जरूरत पड़ती है l गुस्सेपे लात मार्नेसे नहीं चलता l महा भारत का इस सिलसिला

एक बार देखिए l जब कदली वन में हनुमानजी पैर फसार के बैठ जाते हैं तो भीमबल प्रयोग से नके पूँछ

भी हटानाही सके l लेकिन जब विनम्रता से उनके सामने आठ जोड़कर प्रार्थना की तब हनुमानजी प्रसन्ना

हुए l हर एक सुस्ती केलिए  ही दवा काम में नहीं आता l

hastI amkuSamaatrENa vaajI hastEna taaDyatE l

SR~ngI laguDahastEna khaDgahastEna durjanaa@h ll - chaaNakya nIti

An elephant is (restrained) with just an anvil, a horse is hit with the hand, a horned animal with a 

stick in hand, an evil doer with a sword in hand. There is a restraint for everything and everyone. 

Only one needs to figure out the right thing for the right one. Tried and tested are some of the 

means.

One thing that everybody should note is that we cannot use the same devise for every ailment. To 

correct the Engine, Mechanic is the right person. Your kicking the Engine in frustration will not yield 

the result. In Mahabharatha when Hanuman stretched his tail Bhim could not be able to move it 

with his strength. Only his obeisance could get the favour of Hanumanji.

స్వస్తి.

*****************************************

 అజరామర సూక్తి - 124

अजरामर सूक्ति- 124

Eternal Quote -124

ईशः करास्थीक्रुत कान्चानाद्रि कुबेर मित्रो राजताचलस्थः l

तथापि भिक्षाटन मस्य जातं विधौह् शिरस्थे कुटिले कतश्रीः ll

ఈశః కరస్థీకృత కాంచనాద్రి  కుబేర మిత్రో రజతా చలస్థః l

తథాపి భిక్షాటనమస్యజాతం విధౌః శిరస్థే కుటిలే కత శ్రీః ll

చేతిలో నేమో మేరుపర్వతము అంటే కాంచనాద్రి, ఎందుకంటే అది ఆయన విల్లు, పైగా అది బంగారు మయము, నెలవా వెండి కొండ, మరి మిత్రుడో కుబేరుడు, మరి ఆ పరమేశుని వృత్తి చూస్తేనో భిక్షాటనము. నెత్తిన విధి తాండవము చేస్తూవుంటే ఐశ్వర్యము ఎట్లు అబ్బుతుంది.

నేను వ్రాసిన ఈ పద్యమును ఒక సారి గమనించండి. ఆయన తలచుకొంటే చేయలేనిది ఏమియు లేకపోయినా తన కర్మానువర్తన మానలేదు.మరి మనకు ప్రభువు ఆయనే కదా! ఆయనే ధర్మ పథము వీడితే  మన విషయము చెప్పనే అవసరము లేదు. ‘యథా రాజా తథా ప్రజా’ కదా! అందుకే

మేరువు చేత కల్గినను మేలిమి వెండిమలయ్యు వాసమున్

సారతరంపు సంపదల సామి వయస్యునిగా జెలంగియున్

పారమి పొందబోక తన పాత్రను వీడక బిచ్చమెత్తు, శ్రీ

గౌరి వరుండు తాను తన కర్మను వీడి చరించడెన్నడున్

 ఈ విషయాన్నే సుమతి శతక కారులగు బద్దెన మహాశయులు ఈ విధముగా చెప్పినారు.

ధనపతి సఖుడైయుండియు 

యనయంగా శివుడు బిచ్చ మెత్తగ వలసెన్ 

తనవారికెంత గల్గిన 

తన భాగ్యమె తనకు గాక తథ్యము సుమతీ 

కష్టసుఖాలు విధిచేత విధానము చేత జరిగేవి. పరమేశుడే విధికి బద్ధుదైనపుడు మనమెంత. కాబట్టి మనము ఆయనను ప్రార్థించ వలసినది  కష్టాలనివ్వవద్దని కాదు. ఏ కష్టాన్నయినా సహించే శక్తినివ్వమని.  శారీరిక బలముకన్నా మనోబలము గొప్పది. ఆ మనోబలమునకు కర్త భగవంతుడే.

ईशः करास्थीक्रुत कान्चानाद्रि कुबेर मित्रो राजताचलस्थः l

तथापि भिक्षाटन मस्य जातं विधौह् शिरस्थे कुटिले कतश्रीः  ll

एक बार भगवान शि को परख के देखो . धनुष जो हाथ मे है वह मेरु पर्वतः है और उसे काञ्चनाद्रि बोल्थे है | उस मे पूरा सोना भर है , रहता है तो कैलाश मे और वह चान्दी का पर्वत कःलाया जाता है | मित्र तो धनाधिपति कुबेर है | लेकिन उन का पेशा है भीक मांगना |

भगवान् भी विधि के हाथों का पुतला है | हमारा तो कुछ भी नहीं है | उसी लिए अच्छा बुरा जो होना है वो तो हमारे विधि के अनुसार चलता ही रहता है , भगवान् से हमारा विनती यही रहना चाहिए की वे हम किसी प्रकार के कष्ट झेलनेका क्षमता दें |

eesah karastheekrutha kanchanaadri kubera mitro rajathaa chalasthah l

tathaapi bhikshaatanamasyajaatam vidhoh sirasthi kutile katha sreeh  ll

His hand adorned with Meru Parvatha i e Golden Mountain as bow, his residence is Silver Mountain and his chum is Kubera. But Parameswara practices only begging. When the fate is dancing on the head how wealth can come his way.

స్వస్తి.

 *******************************************************

 అజరామర సూక్తి - 125

अजरामर सूक्ती – 125

Eternal Quote – 125

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/01/125-125-eternal-quote-125.html

सर्पाणं च खलानां च परद्रव्यापहारिणाम् l

अभिप्राया न सिध्यन्ति तेनेदं वर्तते जगत् ll - पञ्चतन्त्र, मित्रभेद

సర్పాణం చ ఖలానాం చ పరద్రవ్యాపహారిణాం l

అభిప్రాయా న సిధ్యంతి తెనేదం వర్తతే జగత్ ll - పఞ్చతంత్రము, మిత్రభేదము

ఈ లోకములో  అజగరములు అసజ్జనులు ఉన్నది వాస్తవమే . కానీ పరులను నాశనము 

చేసే వారి  దురాలోచనలు అన్నే ఫలించే విధముగా వుండివుంటే ఈ లోకము బ్రతికి 

బట్టగట్టేదా!

కాలము విచిత్రమైనది. పాము నీడన కూడా బ్రతుకవలసి రావచ్చు. తగిన ఓర్పు, 

సమయస్ఫూర్తి కలిగియుంటేనే గండము గడుస్తుంది. అందుకే సుమతి శతకకారుడు 

బద్దెన ఈ విధముగా హెచ్చరించినాడు.

ఎప్పటికెయ్యది ప్రస్తుత

మప్పటికా మాటలాడి యన్యుల మనముల్

నొప్పింపక తానొవ్వక

తప్పించుకు తిరుగువాడు ధన్యుడు సుమతీ!

సమయానుసారుకూలమైన మాటలు పలుకుతూ, తాను బాధపడకుండా ఇతరులను 

బాధ పెట్టకుండా పనులు చక్కబెట్టేవాడు గొప్పవాడు. ఈ భావమునకు తోడుగా నేను 

వ్రాసిన ఒక పద్యమును ఇక్కడ అవసరమని తలచి మీ ముందు ఉంచుచున్నాను.

నచ్చనట్టి వారి నడుమన నడవంగ

నేర్పు వలయు నెంతొ నిజముగాను

దంత పంక్తి నడుమ దనరు నాలుక జూడు

రామ మొహనుక్తి రమ్య సూక్తి

కాబట్టి దుష్టులకు భయపడి పారిపోతూ వుంటే, ఆ పోయిన చోట దుష్టులుండరన్న 

నమ్మకము లేదుకదా! కాబట్టి పలాయనమునకంటే ప్రతి ఘటన చాలా ముఖ్యము. కానీ 

దానికి చాకచక్యము కూడా చాలా అవసరము.

सर्पाणं च खलानां च परद्रव्यापहारिणाम् l

अभिप्राया न सिध्यन्ति तेनेदं वर्तते जगत् ll - पञ्चतन्त्र, मित्रभेद

इस जगत में अजगर और असज्जन के इरादे पूरे होते ही रहेंगे तो इस संसार निर्जीव होजाता था| 

सत्पथ पर चलने वालेको विनाश का सामना नहीं करना पड़ता |

इस जगत में केवल बुरे लोग ही नहीं हैं, अच्छे भी हैं l चालाक भी हैंl वे किसी प्रकारके खतरे

को अपनी बुद्धिमत्ता से ताल देते हैं l अपने जीब को ही एक बार देखें l दांतों के बीच में रहते

हुए भी, कितनी चालाकी से बिना फसे चलती है l

इस समाज में हमें सिर्फ अच्छे लोग ही नहीं मिलते, उसलिए हम अपनी बुद्धी को काबू में

रखलेनेसे खुद को बचालेसक्ठे हैं l

sarpaaNaM cha khalaanaaM cha paradravyaapahaariNaam l

abhipraayaa na sidhyanti tenEdaM vartatE jagat ll - pa~nchatantra, mitrabheda

Snakes and evil doers aim at others' possessions. They are threat to the man kind indeed. If their intentions succeed all the time, the world would have vanished by now. Where ever bad is there good also will be there and similarly where good is there bad also prevails there. It is imperative on the human beings that they should act tactfully to avert the threats. Because there are intelligents on the Globe they averting the daunting circumstances. Hence the world is still surviving.

స్వస్తి.

 *******************************************************

అజరామర సూక్తి – 126

अजरामर सूक्ति - 126

Eternal Quote - 126

धारणाद्धर्म इत्याहुः धर्मो धारयते प्रजा

यात्स्या द्धारण संयुक्तःसधर्म इतिनिश्चयः l

युवैव धर्मशीलः स्यादानित्यम खालुजीवितम

कोहिजानाति कस्याद्य मृत्युकालो भवेदति ll

ధారణాద్ధర్మ ఇత్యాహుః ధర్మో ధారయతే ప్రజాః

యత్స్యాద్ధారణ సంయుక్తః సధర్మ ఇతినిశ్చయః l

యువైవ ధర్మశీలః స్యాదనిత్యం ఖలు జీవితం 

కోహిజానాతి కస్యాద్య మృత్యుకాలో భవేదతి ll

ధర్మమనే పదానికి వ్యవహారములో అనేక అర్థాలు చెప్పవలసి వస్తుంది. ప్రకరణాన్ని బట్టి 

అర్థభేదం సంభవిస్తుంది. ఇక్కడ ధర్మానికి, 'లోక వ్యవస్థ దెబ్బ తినకుండా ప్రతివాడు 

అనుసరించవలసిన సామాన్య నియమము' అన్న అర్థము చెప్పుకొంటే సరిపోతుంది. 

సమాజాన్ని చక్కజేసే ధర్మాలను ఎవరూ అతిక్రమించగూడదు. అలా అతిక్రమిస్తే 

సమాజము దెబ్బతింటుంది .

పశు పక్షి క్రిమి కీటకాదులు తమ నియమిత ధర్మాన్ని అతిక్రమించవు . ఆ ఇబ్బంది ఒక 

మానవునకు మాత్రమె! అందుకే ఇన్ని శాస్త్రాలు ఇన్ని నీతులు.

ఇక కొందరు ఈ ధర్మాచరణ అంతా ముసలి వాళ్లకు మాత్రమే నవయువకులమైన 

మనకెందుకు అనుకొంటారు. అంతకు మించిన పొరబాటు లేదు. లోకములో అందరికీ 

తెలిసినదే అయినా గుర్తుంచుకోదలచిన రహస్యము ఒకటుంది. అదే మృత్యువు . 'నిత్యం 

సన్నిహితోమృత్యుః కర్తవ్యమ్ ధర్మ సంగ్రహం' అన్నది ఆర్య వాక్కు. బ్రతికినంతకాలము 

ఒక వ్యక్తికి ఎల్లవేళలా తోడుగా వుండేది మృత్యువే. ఆ సత్యాన్ని తెలుసుకొంటే అది 

స్నేహితునిగా కౌగిలించుకొంటుంది  లేకుంటే శత్రువుగా కబళించుతుంది. కాబట్టి 

ఏవయసులో కూడా ధర్మ పథమును వీడకూడదు.

व्यवहार में धरम के कई अर्थ होते हैं | जो भी लौकिक प्रथा का सम्मान करते हुए अपना

कर्तव्य निभाता है उसे हम धरम कहसकते हैं | समाज को सुधार लानेवाला जो भी करम ,धरम ही 

होता है | अगर उस का पालन नहीं करेंगे तो समाज को हानी पहूँचती है |

पशु पक्षी आदी अपने धरम से नहीं अलग होते हैं | दुविधा तो सिर्फ़ आदमी से ही पैदा होता है |

थोड़े लोग ऐसे भी समाँझते हैं की ये बातें सिर्फ़ बूढ़े लोगों केलिए बनते हैं| लेकिन इस में सच्चाई 

नहीं है | यह गलत है क्यों की कौन जानता है की मृत्यु कब उसे घेरलेता है | उसी लिए आर्यलोग 

कहते हैं " नित्यं संनिहिठो मृत्युः कर्तव्यं धर्मं संग्रहं | " इसीलिये छोटा हो या बड़ा धरम का पालन 

करना उनका कर्त्व्य होता है l

dhaaranaaddharmamityaahuh dharmo dhaarayathe prajaa

yatsyaaddhaarana samyuktah sadharma ithinishayah l

yuvaiva dharmasheelah syaadanityam khalujeevitham

kohijaanaathi kassyaadya mrutyukaalo bhavedathi ll

Dharma is a key concept with multiple meanings. There is no single word

translation for dharma in western languages. In our culture, dharma signifies

behaviors that are considered to be in accordance with the order that makes

life and universe possible, and includes duties, rights, laws, conduct, virtues

and ‘‘right way of living’’. If one crosses the path of Dharma that would be

detrimental to both him and the society also.

When all the herbivorous, carnivorous and omnivorous animals, Avifauna

(Various birds), amphibians or aquatic have their own dharma which they

never cross. The difficulty is only with the human race.

Perception of some youngsters is that Dharma is only meant for the old. It is

not true. Young or old 'Mruthyu' is the only companion all throughout our life

whether we like or not. If we like it embraces at the appropriate time otherwise

it will slain. That is why if we tread the right path 'Mruthyu' becomes the

friend. That is why our elders say ' your MRITYU is always nearby. your duty

is to muster dharma.'

Hence let us take Dharma to our stride and march on the path of life.

స్వస్తి.

******************************************************************

అజరామర సూక్తి - 127

अजरामर सूक्ति - 127

Eternal Quote -127

अकारणेनैव चतुराः तर्कयन्ति परेङ्गितम् ।

गर्भस्थं केतकीपुष्पम् आमोदेनेव षट्पदाः ॥ -प्रसन्नराघव

అకారణేనైవ చతురాః తర్కయాంతి పరేఞ్గితం |

గర్భస్థం కేతకీపుష్పం ఆమోదేనేవ షట్పదాః || -ప్రసన్నరాఘవము

బుద్ధిమంతులెపుడూ , చూడకనే కేతకీ పుష్పము (మొగిలి పువ్వు) జాడను సుగంధముచేత భ్రమరము గుర్తించినట్లు , ఎదుటి వ్యక్తి ముఖ కవళికలు హావ భావములు, సంభాషణా ధ్వనిని బట్టి అతడు యోగ్యుడా కాదా! అన్నది నిర్ధారించుకొంటాడు. ‘ఆత్మ లోన విసము నంగిట బెల్లంబు’ కలిగినవారు ఎందఱో మనచుట్టూ వున్నారు అన్నది మరవకుండా గుర్తుంచుకొనవలసిన విషయము.

ప్రతి విషయము ఎదుటివాడు చెప్పుటను బట్టి మాత్రమే నిజానిజాలు అంచనా వేసుకొనుట యుక్తియుక్తమని అనిపించుకోదు. వారి హావభావాలకు మన ఇంగితమును జోడించి

అర్థము చేసుకొను సామర్థ్యమును కలిగియుండుట వివేకి లక్షణము.

కేతకీపుష్పము (మొగిలి పువ్వు ) ను చూసి దాని మధువుకై తేనెటీగ వెళ్ళుట లేదు. దాని జాడ కేవలము వాసనతోనే మధుపము పసిగట్టగలదు. ఆ కారణముగా దానిని చేరితే తనకు గల ఆపద పసిగట్టగలదు. 

బుద్ధిమంతుడైనవాడు కూడా ఆ లక్షణమును అలవరచుకొంటే సమర్థవంతంగా ఎదుటి వాని మనస్తత్వమును పసిగట్టగలుగుతాడు.

ప్రకృతి నుండి మనము ఎంతెంత నేర్చుకొనవచ్చునో గుర్తించండి.

अकारणेनैव चतुराः तर्कयन्ति परेङ्गितम् ।

गर्भस्थं केतकीपुष्पम् आमोदेनेव षट्पदाः ॥ -प्रसन्नराघव

जैसे मधुमक्खियों ने सिर्फ सुगंध से, फूलों का पता हासिल करलेते हैं, ठीक उसी तरह, अकल्मन्द या 

गुणी किसी भी इशारे के बिना, दूसरों के इरादों की जांच करलेता है। अकालमंद के लिए इशारा 

काफी होता है ।

लोगों को सिर्फ खुल कर बोलने से  ही नहीं समझना चाहिए । कुछ ऐसे भी अवसर होते हैं जब उन 

लोगोंके हावभाव से उनके बारे में पता लगाना पड़ता है। इस के लिए कई कारण हो सकते हैं। कुछ 

परिस्थितियाँ ऐसे भी होसकते हैं जहाँ उस आदमी खुलकर बोल न सके या कोई दुष्ट

कुटिलतासे अन्दर कुछ रखके बाहर से मीठी मीठी बातें कर रहा हो, ऐसे परिस्थितियों में अकल्मन्द 

अपने बुद्धि की उपयोग करके दुसरे आदमी के सोच का पता लगाना पड़ता है । अगर वैसा समझ नहीं 

पाता है तो वह उन का मूर्खता ही होगा । हमारे आसपास कई ऐसे लोग होते हैं, जो अन्दर से सांप और 

बाहर से खरगोश दीखते हैंl

अमृत घूंट आकांक्षी मधुमक्की पहले, सुगंधित केतकी के फूल को देखने तक की जरूरत नहीं है। वह 

छिपा या दृष्टि से बाहर रहने से भी सिर्फ सुगंध के जरिये वे फूल के स्थान तक पहुंचना या नहीं 

पहूंचना तय करलेते हैंl! इसी तरह एक बुद्धिमान व्यक्ति का तरीका भी होना चाहिए।

धन्य है ऐसे लोग जो इस तरह परखकर लोगों की चालचलन समझ्सकते हैं।

akaaraNEnaiva chaturaa@h tarkayaanti parE~ngitam |
garbhasthaM kEtakIpuShpam aamodEnEva ShaTpadaa@h ||-prasannaraaghava

Without any summons, the clever inquire into others' intentions; just as, the bees locate a hidden 

ketakI (Pandanus Flower) flower with just its fragrance.

It is said that the outward actions reveal one's hidden intentions! It is not necessary that a person 

expresses all his thoughts, in his actions or words. The reasons for this could be many. He may not 

have the necessary circumstances to express; or an ambiance; or may even lack the word skills to 

express himself and above all he may be a hypocrite.

Hence, a clever person should assess the other not alone by his words but by his gesticulations also.

 So one can imbibe the capacity to assimilate the thoughts and intentions of the other just through 

subtle hints or may be, from the body language or other environmental factors. He will be capable 

of good in the expression but gestures of the body would be telling otherwise.

The bees do not need to physically see the fragrant ketaki flower (Pandanus Flower), before 

aspiring to sip its nectar. They can follow the scent of the flower to reach the location of the flower, 

although it lays hidden or far from sight! Similar is the way of an intelligent person.

Blessed are such people and so are the ones that keep such capability and such company.

స్వస్తి.

*************************************************

అజరామర సూక్తి – 128

अजरामर सूक्ति – 128

Eternal Quote – 128

क्रिया हि वस्तूपहित प्रसीदति

క్రియాహి వస్తూపహిత ప్రసీదతి

ఉపయుక్తమగు క్రియయే తన అనుగ్రహమును అందించగలుగుతుంది.

పై సూక్తి ఒక శ్లోకములోని పాతిక పాదము. మాత్రమే! నేను రెండుమూడు గంటలు ‘గూగుల్ అన్వేషణ’ లో  ప్రయత్నించినా పూర్తి పాఠము లభించలేదు. అందువలన

దొరికిన మేరకే ఈ సూక్తిని విశ్లేషించుచున్నాను. ఈ విశ్లేషణ కూడా కాశీ మజిలీ

కథలనుండి గ్రహింపబడిన ‘గురువును మించిన శిష్యుడు’ అన్న సినిమా కథ.

సువర్ణగిరి సామ్రాజ్యాధీశుడైన ధర్మపాలుడికి ఇద్దరు కుమారులు. అతని రాజ్యంపైకి

కీర్తిసేనుడు దండెత్తి రాగా యుద్ధంలో పరాజయం తప్పదని తెలిసి ధర్మపాలుడు

భార్యాబిడ్డలతో సహా అడవిలోకి పారిపోతాడు. అడవిలో కాళికా దేవిని ఆరాధించే

కాలకేతుడు అనే ఒక మాంత్రికుడి  ఆశ్రమానికి వెళతారు. కాలకేతుడు తనకు

సర్వలోకాధిపత్యం కావాలని కాళికాదేవిని కోరగా ఆమె సర్వలక్షణాలు కలిగిన ఓ

రాజకుమారుడికి సర్వ విద్యలు నేర్పించి తన సమక్షానికి తీసుకురమ్మంటుంది. తన

ఆశ్రమానికి వెళ్ళేసరికి అక్కడికి రాజకుమారులు విజేయుడు, అజేయుడు కనిపించేసరికి

తన కోరిక నెరవేరబోతుందని ఆనందపడతాడు. రాజు తన బిడ్డలకు చదువు

చెప్పించలేకపోతున్నానని బాధపడుతుంటే కాలకేతుడు వారిద్దరికీ తాను విద్య

నేర్పిస్తాననీ అందుకు ప్రతిఫలంగా తాను అడిగినప్పుడు వారిలో ఒకరిని తనకి అప్పగించమంటాడు. తన కుమారులు విద్యావంతులవుతున్నారని రాజదంపతులు అయిష్టంగానే అందుకు అంగీకరిస్తారు.

రాజదంపతులు వారిని వదిలి వెళ్ళగానే సర్వలక్షణాలు కలిగిన పెద్ద కుమారుడు

విజేయుడికి అన్ని విద్యలు నేర్పడానికి నిర్ణయించి, చిన్న కుమారుడిని మాత్రం పశువుల

కాపరిగా నియమిస్తాడు. ఇది చూసి మాంత్రికుడు శిష్యుడైన అనంతుడు బాధ పడతాడు.

విజేయుడు పెరిగి పెద్దవాడై అన్ని కళలలోనూ ఆరితేరుతాడు. అప్పుడు అనంతుడు

మాంత్రికుడు కుటిల ఆలోచనను విజేయుడికి తెలియజేస్తాడు. అప్పుడు విజయుడు కామరూపంలో తన తల్లిదండ్రుల వద్దకు వెళ్ళి జరిగిన సంగతి గురించి చెబుతాడు. మరుసటి రోజు తన కుమారులను తీసుకెళ్ళడానికి రాజదంపతులు కాలకేతుని దగ్గరకు రాగా, కాలకేతుడు పశుల కాపరియైన అజేయుడిని విద్యావంతుడిగా, సకల విద్యా

పారంగతుడైన విజేయుడిని పశుల కాపరిగా చూపించి ఎవరిని కావాలో

కోరుకోమంటాడు. రాజ దంపతులకు ముందుగానే విషయం తెలిసి ఉండటం వలన

వారు కాలకేతుడు ఎంత వారించిన విజేయుడినే ఎంచుకుంటారు. కాలకేతుడు చేసేదేమీ

లేక అజేయుడిని కూడా అతని తల్లిదండ్రుల దగ్గరకే పంపించేస్తాడు.

ఎన్నో యుక్తులు కుయుక్తులు మాయలు మంత్రాలు ఉపయోగించి విజేయుని

అమ్మవారికి బలిఇవ్వ జూస్తాడు కాలకేయుడు. కట్టకడపటికి, తుట్టతుదకు, చిట్టచివరకు తన పరాజయమును ఒప్పుకొని విజయుని ‘గురువును మించిన శిష్యు’నిగా చాటి తాను హిమాలయములకు వెళ్ళిపోతాడు.

ఇక్కడ తెలుసుకోనవలసిన విషయము ఏమిటంటే విద్య గురువు, శిష్యుడు ఇద్దరి వద్ద

నున్నా గురువు స్వార్థానికి ఉపయోగించి ఓడినాడు. శిష్యుడు ధర్మబద్ధుడై గెలిచినాడు.

కాబట్టి ఒక మంచి విషయమును ఒక మంచి మనిషికి చేరవేస్తే అంటా మంచే

జరుగుతుంది.

కావున ఒక మంచి పనిని అనగా అది విద్య కావచ్చు, మంత్రోపదేశమే కావచ్చు

సజ్జనులను గుర్తించి ఇస్తే సార్థకత ఉంటుంది.

क्रिया हि वस्तूपहित प्रसीदति

सही आदमी को विज्ञान प्राप्ति होनेसे उसका सही इस्तेमाल कर्ता है|

उपयुक्त कार्य  किसी योग्य पुरुषको सौंपने से  उसका फल लोकमान्य होता है।

इस श्लोक का पूरा पाठ पाने को  मैंने कुछ घंटों के लिए ‘गूगुल खोज’ के जरिए कोशिश की, लेकिन

पूरा पाठ नहीं मिला। इसलिए मैं इस कहावत का विश्लेषण उतना तक ही कर रहा हूँ l यह विश्लेषण

फिल्म ‘तेलुगु का गुरुवुनु मिन्चिना शिश्युडू’ से है l यह कहानी सच में काशी माजली की कहानियों से ली

गई है।

सुवर्णगिरि के सम्राट धर्मपाल के दो पुत्र थे। उनका दुश्मन कीर्तिसेन उनके राज्य पर आक्रमण करके

 धर्मपाल को अपनी पत्नी और बच्चों के साथ जंगल को भगादेता है। कालकेय नामक एक जादूगर के

आश्रम में वे जा पहुंचते हैंl उस समय देवी कालिका की पूजा अपनी मांग पूरा करने केलिए करता

है। कलिकादेवी से उन्हें सर्वशक्तिमान और गुणवान युवक को बलि चढाने  के लिए कहती है और वह

सारेगुना, आश्रम पहुँच के राजा के ज्येष्ठ पुत्र वीजेय में देखकर

बहुत प्रसन्ना होता हैl जब सम्राट उन्हें छोड़ देते हैं, तो सबसे बड़ा बेटा, जिसके पास सभी साल्लक्षण हैं, विजेय को

सभी शिक्षा देने का फैसला करता है और सबसे छोटे बेटे को चरवाहे के रूप में नियुक्त करता है। यह देखकर

जादूगर का असीम शिष्य अनंत पीड़ित हो जाता है। विजेय बढ़ता है और सभी कलाओं में परिपक्व और उत्कृष्ट

होता है। तब अनंत जादूगर के कुटिलता को  विजेय को सूचित करता है और अपने माता-पिता के

पास जाकर उन्हें विषय पूरा बताकर जब कलकेतु  दोनों लड़कों को उनके सामने उपस्थित करेगा तो खुद

को ही लेना माँगता है। अगले दिन सम्राट अपने बेटों को लेने के लिए कालकेतु के पास पहुंचे तो कलकेतु ने अजेय को चरवाहे के पोशाक पहनाकर, विजय को एक  पंडित का रूप धारण करवाकर राजदंपति के सामने उपस्थित

करता है l इस मामले को पहले से जाननेसे विजेय को ही चुनलेते हैं और निराश होकर कलकेतु दोनों

लड़कों को उन्ही के यहाँ छोड़कर चलाजाता है l मान्त्रिक बिना हार माने  कई चालें चलता है लेकिन

कामयाब नहीं हो पाता l वह अंततः हार मान लेता है और 'शिक्षक से परे शिष्य' होने का दावा करते हुए हिमालय

चला जाता है। यहां हमें यह जानने की जरूरत है कि शिक्षक सभी विद्याएँ जानतेहुए भी दुष्ट स्वभावी

होनेके कारण अपने प्रयत्न में असफल रह गया लेकिन शिष्य अपने सद्गुणों के कारण जीतता है। उसीलिये

किसीभी हालत में जिस व्यक्तिको कोई विज्नान प्रदान करते हैं वह उसका लायक होना बहुत जरूरी है l

Kriyaa hi vastoopahutaa praseedati

Knowledge imparted only to a fit recipient will yield the desired result.

The above quote is only the footnote in a hymn! I tried Google search for a couple of hours but did not get the full text. I am therefore analyzing this saying as far as I can find. This analysis is also the story of the film ‘Disciple beyond the Teacher’, which is taken from Kashi Majili stories.

Dharmapala, the emperor of Suvarnagiri, had two sons. Knowing that Kirtisena would invade his kingdom and be defeated in the battle of Raga, Dharmapala fled into the forest with his wife and children. In the forest, he goes to the ashram of a magician named Kalakethu who worships Goddess Kalika. Kalakethu asks Kalikadevi to give him omnipotence. She tells him to sacrifice a prince of all the virtues and who is also a scholar in all Shastras.

When he goes to his ashram, he feels glad that his wish is going to be fulfilledwhen he finds the elder son Vijeya as capable in all respects. The king expresses his grief that his children could not be educated. Kalakethu consoles him and assures him to take them as his disciples. In return he asked him to hand over one of them to him. The emperor reluctantly agrees that his sons are being educated.

When the emperors leave them, Kalakethu decides to teach the Vijeya, the eldest son, who has all the traits, each and every discipline of every Shastra and appoints the youngest son as a herdsman. Seeing this his old disciple Anantha feels sorry for the brothers. Vijeya grows matures and excels in all arts. Then Anantha informs Vijeya of the crooked mind of the Mantrika to Vijeya. Then Vijeya goes to his parents and tells them what happened. He advises Dharmapala to pick up him only and not his younger brother. Kalakethu dresses Ajeya the shepherd as an educated and the all-educated Vijeya as the shepherd who he wants. He brings both to their parents and moves earth and heaven to convince Dharmapala to take Ajeya. But as the old couple knows about Kalakethu’s crooked plan they insist on Vijeya only. The desperated Kalakethu hands over both the children to them and goes away.

Kalakethu keeps no stone unturned to gain Vijaya by hook or crook with his crooked plans but ultimately he finds them all futile. At the end he accepts his failure and leaves for penance declaring Vijeya as the ‘‘Disciple beyond the Teacher’.

This story tells us any right thing should fall in the right hands. If it falls in the hands of people like Kalakethu it may turn detrimental to the world. But when it is handed over to a virtuous person like Vijeya it will be used to keep the world happy.

స్వస్తి.

****************************************

అజరామర సూక్తి - 129

अजरामर सूक्ति  - 129

Eternal Quote -129

उद्यन्तु शतमादित्या उद्यन्तु शतमिन्दवः ।

न विना विदुषां वाक्यैर्नश्यत्याभ्यन्तरं तमः ॥ - सभारञ्जन शतक

ఉద్యంతు శతమాదిత్యా ఉద్యంతు శతమిందవః |

న వినా విదుషాం వాక్యైర్నశ్యత్యాభ్యంతరం తమః || - సభారఞ్జన శతకము

తన చుట్టూ కోటి సూర్య ప్రభాభాసమానము కలిగి యున్నను  శత సహస్ర శీత కిరణాంశు సంకాశ రంజితమై 

యున్నను, వ్యక్తీ తన అంతరంగములోని తమస్సును ( చీకటిని ) దూరము చెసుకోలేడు. అది జ్ఞాని బోధనచే 

అంటే గురు బోధచే మాత్రమే సాధ్యము.

उद्यन्तु शतमादित्या उद्यन्तु शतमिन्दवः ।

न विना विदुषां वाक्यैर्नश्यत्याभ्यन्तरं तमः ॥ - सभारञ्जन शतक

व्यक्ति के आसपास चाहे कितने भी सूरज चमके  कितने भी चाँद सजे ,वह रोशनी  अन्तरंग का तमस 

व अंधेर को नहीं मिटा सकता | वह तो सिर्फ ज्ञानी यानी गुरु  ही अपने सद्बोधना से  कर सक्ता है |

udyantu shatamaadityaa udyantu shatamindavaH |

na vinaa viduShaaM vaakyairnashyatyaabhyantaraM tamaH || - sabhaara~njana shataka

May a hundred suns rise, may (there) rise hundred moons.  (But) without 

listening to the words of the wise men i.e. Guru, the internal darkness cannot be annihilated!

They say, 'there isn't enough darkness in the world to put out the light of even 

one little candle'.  At the same time, at the other end of the spectrum, 'there 

isn't enough light in this world to eradicate even an ounce of the darkness 

within, without listening to the wise words of wisdom of the learned'!

స్వస్తి.

**************************-*****-****************-*********

అజరామర సూక్తి - 130

अजरामर सूक्ति  - 130

Eternal Quote -130

यथा योग्य स्तादा कुरु

యథా యోగ్య స్తథా కురు

ఏది యోగ్యమో అది చేయుము

यथा योग्य स्तथा कुरु

जो काम योग्य

yathaa yogyasthathaa kuru

What is fit do that way.

 **********************************************************************************************

అజరామర సూక్తి -131

अजरामर सूक्ति-131

Eternal Quote-131

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/01/131-131-eternal-quote-131.html

అద్వైతానుభూతి

अक्षि दोषा द्यधैको 2 पि द्वायवद्भाति चन्द्रमाः l

एको 2 प्यात्मा तथाभाति द्वयवन्मायया वृषा  ll-आदि शंकराचार्य

అక్షిదోషా ద్యధైకో 2 పి ద్వాయవ ద్భాతి చంద్రమాః l

ఎకో 2 ప్యాత్మా  తథాభాతి ద్వయవన్మాయయా మృషా ll - ఆదిశంకరాచార్య

ఆకసమున కనిపించునది ఒక చంద్రుడే అయిననూ కంటి దోషము కలవానికి అక్కడ 

ఇద్దరు చంద్రులున్నట్లు కనిపించును. అదే విధముగా మిధ్యా జ్ఞానము కలవారికి ఒకే 

ఆత్మ రెండుగా  అనిపించును. అంటే మనలోని ఆత్మా ఆ పరమాత్మ వేరుకాదు మన 

జ్ఞానలోపము తప్ప అంటున్నారు భగవత్పాదులు.

శుద్ధచైతన్యము అనునది శుద్ధబ్రహ్మస్వరూపము.

ఆకాశగతములయిన సూర్యాదితేజములు తటాకాదులయందు ప్రతిబింబించునట్లు 

తేజోమయమయిన బ్రహ్మచైతన్యము అవిద్యాపరిణామములయిన 

అంతఃకరణములయందు ప్రతిఫలించుచున్నది. ఇందు బ్రహ్మము బింబము, 

అంతఃకరణములయందు తోఁచునట్టివి ప్రతిబింబములు, అవియే జీవులు. 

సూర్యాదిబింబములకును జలములయందు తోఁచునట్టి ప్రతిబింబములకును భేదము 

లేనట్లు, బ్రహ్మజీవులకు భేదము లేదు. ప్రతిబింబభూతజీవులకును అంతఃకరణ 

రూపోపాధిభేదమే కాక స్వరూపభేదము లేదు.

ఆదిశంకరుల అద్వైత సిద్ధాంతానికి బ్రహ్మసత్యం, జగన్మిథ్యా, జీవో బ్రహ్మైవ నా పరః, అనే 

మూడు సూత్రాలు ప్రాణ ప్రదాలు. ‘బ్రహ్మ సత్యం’ అంటే ఈ విశ్వమంతా నిండి ఉన్నది 

బ్రహ్మమే అనీ, ఆ బ్రహ్మం ఒక్కటే సత్యమనీ, శాశ్వతమనీ అర్థం. ‘జగన్మిథ్యా’ అంటే ఈ 

కనబడే జగత్తు అంతా మాయ అనీ, అది ఉన్నట్టు కనపడుతున్నా, దానికి శాశ్వతత్వం 

లేదనీ అర్థం. ‘జీవోబ్రహ్మైవ నాపరః’ అంటే జీవుని రూపంలో ఉన్న మనిషి బ్రహ్మలోని 

భాగమే కానీ వేరుకాదు అని అర్థం. ఈ మూడు సిద్ధాంతాలే ప్రధాన భూమికలుగా 

అద్వైత వేదాంతాన్ని ఆదిశంకరాచార్యులు విస్తరించారు. ఈ జగత్తు అంతా 

‘రజ్జుసర్పభ్రాంతి’ (తాడును చూచి పాము అనుకొని భయపడినట్లు) ఉంటుందని 

ఆదిశంకరులు అంటారు. మసక చీకటిలో దారిలో కనబడిన తాడును చూచి, బాటసారి 

పాముగా భావించి, భయంతో పరుగు తీస్తాడు. కానీ, ఒక లాంతరు తెచ్చి, దాని 

వెలుగులో చూచినప్పుడు అది పాముకాదనీ, తాడు అనీ తెలుసుకొంటాడు. అప్పుడు 

అతనిలోని భయం పోతుంది. అలాగే కళ్లకు కనబడే ఈ ప్రపంచం కూడా శాశ్వతంగా 

ఉంటుందని భ్రాంతి కలుగుతుంది. కానీ, కొన్ని యుగాల తరువాత అదంతా 

ప్రళయంలో అంతరించిపోయిన తరువాత దృశ్యం మారిపోతుంది. కనుక జగత్తు 

సత్యం కాదనీ, అశాశ్వతమనీ, బ్రహ్మపదార్థం ఒక్కటే నిత్య సత్యమనీ ఆదిశంకరుల 

సిద్ధాంతం. ఇదే అద్వైతమతంగా లోకంలో వ్యాప్తి చెందింది.

ఆదిశంకరులు మనిషికి రెండు విధాలుగా ముక్తి లభిస్తుందని ప్రతిపాదించాడు. మనిషి 

జీవించి ఉండగానే బ్రహ్మజ్ఞానాన్ని తెలుసుకుంటే జీవన్ముక్తుడు అవుతాడు. అలా 

జీవితకాలంలో బ్రహ్మజ్ఞానాన్ని తెలుసుకున్న తరువాత మరణించిన వాడికి విదేహముక్తి 

(మళ్లీ దేహరూపంలో జన్మలేకుండా) లభిస్తుందనీ, అప్పుడు జీవుడు బ్రహ్మలో లీనం 

అవుతాడనీ చెప్పాడు.

ఇంతటి అపూర్వజ్ఞానాన్ని అద్వైత సిద్ధాంతరూపంలో లోకానికి అందించిన 

ఆదిశంకరులు తన 32వ ఏట హిమాలయాలకు పయనమై కేదారనాథ క్షేత్రంలో తనువు 

చాలించి, బ్రహ్మలో లీనం అయ్యారని ప్రసిద్ధి. కానీ ఇందులో వేర్ఆవేరు వాదములు 

కూడా ఉన్నాయి. శంకరులు సాక్షాత్తూ శంకర స్వరూపులే అని ‘శంకరః శంకరః సాక్షాత్‌’ అని లోకం అంతా ప్రస్తుతిస్తోంది!

 

अक्षि दोषा द्यधैको 2 पि द्वायवद्भाति चन्द्रमाः l

एको 2 प्यात्मा तथाभाति द्वयवन्मायया वृषा ll - आदि शंकराचार्य

दृष्टि दोष रहनेवाला कोई भी अगर चाँद के तरफ़ देखता है तो उसे एक के बदले दो दो चाँद नजर

आते हैं | उसी तरह मिध्या ज्ञानी को एक ही आत्मा दो दो तरह दिखते हैं|

अद्वैतमत के अनुसार माया के सम्बन्ध से ही ब्रह्मा जीव कहता हैं. यह मायारूप उपाधि अनादिकाल से 

ही ब्रह्मा को लगी हुई हैं और इस अविद्या के कारण ही जीव, अपने आपको ब्रह्मा से भिन्न समझता हैं. 

स्वामी शंकराचार्य के अनुसार माया को परमेश्वर की शक्ति, त्रिगुणात्मिका, अनादिरूपा, अविद्या का 

नाम दिया हैं.इसे अनिर्वचनीय (जो कहीं न जा सके) माना हैंl

अद्वैतमत के अनुसार जगत मिथ्या हैं. जिस प्रकार स्वपन जूठे होते हैं तथा अँधेरे में रस्सी को देखकर 

सांप का भ्रम होता हैं, उसी प्रकार इस भ्रान्ति, अविद्या, अज्ञान के कारण ही जीव, इस मिथ्या संसार को 

सत्य मान रहा है l वास्तव में न कोई संसार की उत्पत्ति , न प्रलय, न कोई साधक, न कोई मुमुक्षु (मुक्ति) 

चाहने वाला हैं, केवल ब्रह्मा ही सत्य हैं और कुछ नहीं l

बृहद-रण्यक उपनिषद् के अंतर्यामी प्रकरण में लिखा हैं जिस प्रकार परमात्मा सूर्य, चन्द्र, पृथ्वी आदि 

पदार्थों के भीतर व्यापक हैं और उनको नियम में रखता हैं, उसी प्रकार जीवात्मा के भीतर भी व्यापक 

हैं और इस जीवात्मा से पृथक भी हैंl

akshi doshaa dyadhaikopi dwaayavadbhaati chandramaahl

Ekopyaathmaa tathaabhaathi dwayavanmaayayaa mrushaa ll -Adishankaraacharya

A man having defective sight finds two moons on the sky as against one. Similarly a person having impalpable wisdom mistakes 'atma' to be dual as against one which is true.

Advaita Vedānta traces its roots to the oldest Upanishads. Advaita Vedānta is the oldest extant sub-school of Vedānta.

The "doctrine of difference" is wrong, asserts Shankara, because, "he who knows the Brahman is one and he is another, does not know Brahman". However, Shankara also asserts that Self-knowledge is realized when one's mind is purified by an ethical life that observes Yamas such as Ahimsa (non-injury, non-violence to others in body, mind and thoughts) and Niyamas. Rituals and rites such as yajna (a fire ritual), asserts Shankara, can help draw and prepare the mind for the journey to Self-knowledge.[82] He emphasizes the need for ethics such as Akrodha and Yamas during Brahmacharya, stating the lack of ethics as causes that prevent students from attaining knowledge.

According to Shankara, the one unchanging entity (Brahman) alone is real, while changing entities do not have absolute existence.

స్వస్తి.

****************************************************

 అజరామర సూక్తి - 132

अजरामर सूक्ति - 132

Eternal Quote - 132

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/132-132-eternal-quote-132-l-l.html

गुणाः खलु अनुरागस्य कारणं न बलात्कारः l - मृच्छ कटिकम् (राजा शूद्रक)

గుణః ఖలు అనురాగాస్య కారణం నబలాత్కారః l -మృచ్ఛ కటికము (శూద్రకుడు)

అనురాగము సద్గుణ సంపదచేత ఆకర్షించబడుతుంది కానీ బలాత్కారము వల్ల కాదు.

మీ కళ్ళు మూసుకుని, మిమ్మల్ని పెంచి, పోషించి, ప్రస్తుత దశకు తీసుకువచ్చిన మీ తల్లిని 

గురించి ఆలోచించండి. కొన్ని కుటుంబాలలో, తల్లి తన భర్తకు మరియు పిల్లలకు 

అందుబాటులో ఉన్న అంత ఆహారాన్ని పంచి , నీటిని మాత్రమే తాగి కడుపు  నింపుకొన్న 

సందర్భం ఉండి ఉండవచ్చు. మనకు సోదరీమణులు ఉంటే వారు వారసత్వాన్ని 

కొనసాగించవచ్చు, కాని వారు మగ పిల్లలు అయితే, అవకాశాలు అస్పష్టంగా 

ఉంటాయి. వారు బయటికి వెళ్లడం ప్రారంభించినప్పుడు వారి మనస్సు వారు తిరిగే 

సమాజంపై ఆధారపడి ఉంటుంది. దురదృష్టవశాత్తు, మానవ ప్రకృతిని అనుసరించి, 

ఎక్కువగా, మంచి కంటే చెడు వైపు ఆకర్షితులమవుతాము. నేటి సమాజంలోని 

దారుణమైన పరిస్థితి ఇది.

వాస్తవానికి అమ్మాయిలు కూడా నేటి కాలానుగుణముగా ఇంటిపట్టున ఉండుట లేదు. 

వారు బయటికి వెళుతున్నారు కాబట్టి రెక్కలు విదిలించిన విహంగములై వీధులనే 

విశాలాకాశముగా భావించి సంచరించుచున్నారు. ఇది విశృంఖలతకు దారితీస్తుంది. 

ఇది యువతను కపటత్వం వైపు నడిపిస్తుంది. ఇది నిజమైన ఆప్యాయత, అనుబంధము, 

ఆత్మీయత, అనురాగము అభిమానము మరియు ఆదరము కంటే, విపత్తుకు, 

విపరీతానికి, వినాశనానికి దారితీస్తుంది. అమ్మాయిలు ప్రస్తుత ధోరణులకు 

ఆకర్షితులైతే, వారి కుటుంబములకు ఊహకందని హాని జరుగుటకు మూల కారణమవుతుంది.

అందువల్ల తల్లి, తండ్రి మరియు చుట్టూ ఉన్న వాతావరణము నుండి ప్రేమను 

నేర్చుకోండి. ఇందుకోసం ‘తల్లి’ మొదటి గురువు అయి ఉండాలి. పిల్లలపై ముందు 

తల్లిదండ్రులు దృష్టి పెట్టండి. ఆశావహమైన, ఆదర్శప్రాయమైన, అలవాట్లతో ఈ దేశపు 

బావుటాను హిమాలయముపై ఎగురవేస్తారో లేక హిందూ సాగరములో కలుపుతారో 

  నిర్ణయించుకోవలసినది మీరే!

गुणाः खलु अनुरागस्य कारणं न बलात्कारःl - मृच्छ कटिकम् (राजा शूद्रक)

सद्गुण सम्पत्ती होती है | उसीलिये  अनुराग सद्गुण से जुटे रहना चाहता है|बलात्कारसे अनुराग नहीं पाया जासकता|

बस अपनी आँखें बंद करें और अपनी माँ के बारे में एक बार सोचें जिन्होंने दिल से तुम्हारे देखबाल की और आपको

अपने वर्तमान चरण तक लाया। एक अवसर हो सकता है, कुछ परिवारों में, जहाँ माँ ने अपने पति और बच्चों को सभी 

उपलब्ध भोजन को देकर खुद पानी पिलाया होगा। अगर हमारी बहनें हैं तो वे विरासत को जारी रख सकती हैं, लेकिन 

अगर वे लड़के  हैं, तो संभावनाएँ सद्गुण के संभावनाएँ बहुत कमजोर हो सकते हैं l जैसे-जैसे वे बाहर जाने लगेंगे, 

उनके दिमाग में उस समाज पर अधिक रोक लग जाएगी, जहाँ से वे सीखते हैं। दुर्भाग्य से, प्रकृति के नियम के अनुसार 

हम अच्छेसे  से बुरा जल्दी अप्नालेते हैं l यह समाज की एक दयनीय स्थिति है। वास्तव में आजकल के लडकियां भी 

बाहर जाने लगे l यह युवाओं को औरअधिक पाखंड की ओर ले जाएगा, जिससे विनाश ज्यादा और वास्तविक स्नेह, 

संबद्धता और लगाव बहुत कम होजाएंगे l यदि लड़की वर्तमान प्रवृत्ति की ओर आकर्षित हो जाती है, तो वह परिवार 

के बिगड़ने और तबाही का मूल कारण बनी रहेगी।

इसलिए अपने माता, पिता और अपने आस-पास प्रचलित वातावरण के अच्छाई को  प्यार करना सीखें। इसके लिए 

‘माँ’ का पहला स्वामी होना चाहिए। बच्चों पर ध्यान लगाओ। वे देश का भविष्य हैं l हमारे संस्कृति का झंडा आकाश में 

लहराए या हिन्दू सागर में डूबजाए, ए तो हमारे हाथों में ही है l

Gunaah khalu anuraagasya kaaranam na balaatkarah l mriccha katikam (Sudraka)

It is because of one’s good qualities one is loved but not of force.

Just close your eyes and think of your mother who nourished and brought you up to your present 

stage. There may be an occasion, in certain families, where mother would have drank water 

sparing all the available food to her husband and children. If we have sisters they may continue  

the legacy, but if they are male children, the possibilities are bleak. As they start moving out their 

mind will have more baring on the society from which they learn. Unfortunately, as per the nature’s 

law we get more attracted to the wild than the mild. This is the pathetic situation in the society. To 

speak of the truth now-a-days as the girls also move out they too get yielded to bad more than 

the good. This will lead the youth more towards Hypocrisy, which may lead to annihilation which 

leads to affliction, than real affection, affiliation and attachment. If the girl gets attracted to the 

present trend, she will remain the root cause for the detriment and devastation of the family.

Hence learn loving from your mother, father and the environment prevailing around you. For this 

‘Mother’ should be the first master. Concentrate on the children. They are the future of the country 

either to keep the flag fluttering sky high or to vandalize all the greatness we have accrued for the 

nation.

స్వస్తి.

****************************************

 అజరామర సూక్తి – 1౩౩

अजरामर सूक्ति – 1౩౩

Eternal Quote – 1౩౩

न तथा शशी न सलिलं न चन्दनरसो न शीतल च्छाया l

प्रह्लादयति हि पुरुषं यथा मधुर भाषिणी वाणी ll

 న తథా శశీ న సలిలం న చందన రసో న శీతలచ్ఛాయా l

ప్రహ్లాదయతి హి పురుషం యథా మధురభాషిణీ వాణీ ll

మాట వరహాల మూట . నోరు మంచిదైతే వూరు మంచిదంటారు. ఎప్పటికీ పరుషముగా మాటలాడరాదు. తొందరపాటు తనముతో ఏర్పడిన ఆవేశము వలన మాటలాడే మాటలు ఇతరులను ఎంతకాలము నొప్పించుతాయో మనము ఊహించలేము . కావున కఠినమైన భావాన్ని కూడా కడుమెత్తగా చెప్పవలెను . మన మాట, తన కోరల తో చీరేసే పులి తన చంటి బిడ్డలను తన పళ్ళతో ఎంత మెత్తగా పట్టుకొని ఒక ప్రదేశము నుండి వేరొక ప్రదేశమునకు పోతుందో, అంత మెత్త గా ఉండవలెను. ఇది సహజంగానూ సమకూరవచ్చు సాధన వలననూ సంభవించ వచ్చు.

ఒక చిన్న కథ చదవండి.ఒక విద్యాధికురాలైన ముదుసలి వచ్చి ఒక దేశ ప్రధానిని చూడ వెళ్ళినది. నిజానికి ఆమె ప్రధాని దేశానికి చేసిన కొన్ని చెడ్డపనులను విమర్శించుటకు వచ్చినది. విషయము తెలుసుకోకనే,  ప్రధాని గారి కార్యదర్శి, వారి సమావేశము ఏర్పాటుచేసి ఆ విషయమును ప్రధానికి చెప్ప మరచినాడు. ముఖ్యమైన పాత్రికేయులు మాత్రము అనుమతింపబడినారు. మాటలు చాలా సుహృద్భావ వాతావరణములో ముగిసినట్లు కనిపించినాయి. ఆ విద్యాధికురాలైన ముదుసలి బయలుదేరిన వెంటనే శ్రవణ సాధనములట్లే వున్నాయని గమనించకుండా తన అనుచరులను, ‘అసలావిడను లోనికి ఎందుకు రానిచ్చినా’రని గట్టిగా కేకలు వేసినాడు, తన కోపము నణచుకోలేక. అంతే ,అంతా రసాభాసమే! ఆతను మళ్ళీ ఎన్నికలలో గెలుచుట జరుగలేదు. కాబట్టి సంభాషించు సమయమున సహనము, ఔచిత్యము, మోము పై మృదు హాసము, ఎదుటి వ్యక్తిమాతలాడునపుడు తగిన ఓర్పు మరియు సమయస్ఫూర్తి ఎంతో అవసరము.

అందుకే పెద్దలు,చంద్రుడు,చల్లని పానీయము,గంధపు పూత,హాయిని గొలిపే నీడ,సహజంగా మానవుని ఆనందపరుస్తాయి . కానీ వీటన్నిటికంటే మధురమైన సంభాషణ హృదయాన్ని ఎంత ఉల్లాస పరుస్తుందో చెబితే మాటలు చాలవు. మాటను గూర్చి ఇంకా వివరముగా చదువదలచిన వారు ఈ క్రింది లంకెలో చదువగలరు.

మాట - వరహాల మూట

https://cherukuramamohanrao.blogspot.com/2019/12/blog-post.html

 न तथा शशी न सलिलं न चन्दनरसो न शीतल च्छाया l

प्रह्लादयति हि पुरुषं यथा मधुर भाषिणी वाणी ll

 चांदकी रौशनी, शीतल पानीय,चंदनालेप,बरगद जैसे तरु छाया आदमी को आनंद देते हैं | लेकिन हार्दिक संभाषण इन सबसे ज्यादा आनंद देता है |

हमारी बातों की शुरूआत हमारी सोच से होती है। इसलिए अगर आप बात करने का अपना तरीका सुधारना चाहते हैं, तो पहले आपको अपने सोचने के तरीके में सुधार लाना होगा। ध्यान दीजिए कि परमेश्वर के वचन में दी सलाहों को मानने से किस तरह आपकी सोच पर अच्छा असर हो सकता है, जिससे आपकी बोली में भी सुधार आए।

इस उदाहरण को थोड़ा ध्यान से पढ़िए :

एक देश के प्रधानमंत्री से जब एक बुजुर्ग औरत मिलने आयी, तो प्रधानमंत्री ने उससे बड़े अदब से बात की। लेकिन उसके जाते ही प्रधानमंत्री ने उसे एक बददिमाग औरत कहा और अपने कर्मचारियों को फटकारा कि उसे इधर आने ही क्यों दिया। प्रधानमंत्री इस बात से बेखबर था कि उसका माइक ऑन है और सब लोग उसे सुन रहे हैं। उसके मुँह से ऐसी बातें सुनकर, पूरा देश हक्का-बक्का रह गया। इस घटना से प्रधानमंत्री की इज्जत तो मिट्टी में मिली ही, आठ दिन बाद वह चुनाव भी हार गया।

Na tathaa shashee na salilam na chandana raso na sheethala chchaayaa l prahlaadayathi hi purusham yathaa madhura bhaashinee vane ll

Moon light, cool drink, sandal paste, soothing shade, give happiness. A sweet word outshine all these and alleviate the heart with mellifluous happiness.

Kind hearts are the gardens; kind thoughts are the roots; kind words are the flowers; kind deeds are the fruits. Instead of hurling angry words that wound and stir up strife, use words of kindness, filled with love, that heal and nourish life.

Here is a small story i would like to share with you. One day the Secretary of the Prime Minister of a country permitted an aged lady scholar from abroad and invited some close journalists also. The Prime Minister was not aware of this. However the meeting seemed to have gone well. Soon after the scholar left the Prime Minister started abusing his staff loudly without the knowledge that the speaker is still on. That was the end of his political career and he never won the elections. Speaking rubbish anybody can do. But for a speech to be Scientific, should attract the other man’s attention by your politeness, sweet expression, mild smiling face and presence of mind.

Remember the smoothness of speech should be like a tiger catching her siblings with at most care with her teeth which she uses to tear away the life of its hunt.

స్వస్తి.

*****************************************

 అజరామర సూక్తి - 134

अजरामर सूक्ती - 134

Eternal Quote - 134

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/134-134-eternal-quote-134.html

उपदेशोऽहि मूर्खाणां प्रकोपाय न शांतये।

पयःपानं भुजंगानां केवलं विषवर्धनम्॥

ఉపదేశోSహిమూర్ఖాణాంప్రకోపాయ నశాన్తయే l

పయఃపానం భుజంగానాం కేవలం విషవర్ధనం ll

మూర్ఖులకు మంచిసలహా మనసారా ఇచ్చినా అది వారిని శాంతింప జేయక పోగా   అది 

వారికి కోపహేతువౌతుంది.

పాముకు పాలేన్నిపోసినా వృద్ధి చెందేది  విషమేకదా!

చెవిటి వాని చెవిన చేరి శంఖమునూద

ఎముక గొరుకుచుంటివేల యనును

బుద్ధిలేనివారి సుద్ది ఈలాగురా

రామ మొహనుక్తి రమ్య సూక్తి

మూర్ఖుని మూర్ఖత మాన్పలేము అన్న వాస్తవాన్ని  సమర్థిస్తూ మూర్ఖ పద్ధతిలో అనేక 

శ్లోకములు, ఏనుగు లక్ష్మణ కవి గారు వానికి చేసిన తెలుగు సేతలో ఎన్నో ఉన్నాయి. ఈ 

శ్లోకమును గమనించండి.

వ్యాళం బాల మృణాల తంతుభిరసౌ రోద్ధుం సముజ్జృంభతే

భేత్తుం వజ్రమణిం శిరీషకుసుమ ప్రాంతేన సన్నహ్యతి ।

మాధుర్యం మధుబిందునా రచయితుం క్షారాంబుధే రీహతే

మూర్ఖాన్యః ప్రతినేతు మిచ్ఛతి బలాత్సూక్తైః సుధా స్యందిభిః ॥

కరిరాజున్ బిసతంతు సంతతులచేఁగట్టన్ విజృంభించువా

డురువజ్రంబు శిరీషపుష్పములచే నూహించు భేదింపఁ దీ

పు రచింపన్ లవణాబ్దికిన్ మధుకణంబుం జిందు యత్నించు ని

ద్దరణిన్ మూర్ఖులఁ దెల్పునెవ్వడు సుధాధారానుకారోక్తులన్.

 తామర తూటి దారములతో మదపుటేనుగును బంధించాలని ఆలోచించేవాడూ, 

దిరిసెనపువ్వు కొనతో వజ్రమును సానపట్టాలని ప్రయత్నించేవాడూ, ఒక్క తేనెబొట్టుతో 

ఉప్పు సముద్రపు నీటిని తియ్యగా మార్చాలనుకునే వాడితోనూ మూర్ఖులను మంచి 

మాటలతో మార్చాలని ఆశించినవారు సమానులవుతారు.

గొప్పవారి ఆలోచనా సరళి ఎప్పుడూ ఒకేవిధముగా ఉంటుంది. లోకహితము తప్ప 

వారికి వేరేమీ కానరాదు. 

उपदेशोऽहि मूर्खाणां प्रकोपाय न शांतये।

पयःपानं भुजंगानां केवलं विषवर्धनम्॥

मूर्खोंको उचित सलाह देनेसे, वह, उनलोगों को शांत रखनेके बदलेमे उनका  क्रोध भड़काता है।  जैसे साँप को दूध 

पिलानेसे  उस का विष ही बढता है।

इस सिलसिलेमे भर्तृहरि जी से कहागया इस श्लोक को देखीए l

व्यालं बालमृणालतन्तुभिरसौ रोद्धुं समुज्जृम्भते

    छेत्तुं वज्रमणीञ्छिरीषकुसुमप्रान्तेन सन्नह्यते ।

माधुर्यं मधुबिन्दुना रचयितुं क्षाराम्बुधेरीहते

    नेतुं वाञ्छति यः खलान्पथि सतां सूक्तैः सुधास्यन्दिभिः ॥

अपनी शिक्षाप्रद मीठी बातों से दुस्ट पुरुषों को सन्मार्ग पर लाने का प्रयास करना उसी प्रकार है जैसे एक मतवाले

हाथी को कमल कि पंखुड़ियों से बस मे करना, या फ़िर हीरे को शिरीशा फूल से काटना अथवा खारे पानी से भरे समुद्र 

को एक बूंद शहद से मीठा कर देना।   

सज्जनों का सन्देश कभी भी एक ही तरह होता है l

 

upadeshihi moorkhaanaam prakopaaya nashaanthaye l

payah paanam bhujangaanaam kevalam vishavardhanam ll

Advice given to fools, makes them angry and not calm them down.

Just like feeding a snake with milk, increases its venom. Just go through the following sloka of

Nithishatka- Murkha Paddhati of Sri Bhartruhari.

VYALAM BALAMRINAL TANTU BHIRASAO RODDHUM SAMUJJRIMBHATE

CHETTUM NAJRAMANIM SHIRISH KUSUM PRATEHA SANNAHYAT I

MADHURYA MADHUBINDUHA RACHAYITUM KSHARAMBUDHI RIHATE

NETAM VANCHATI YAHA KHALANDATHI SATAM SUKTAI SUDHA SYANDIBIH ll

He who wishes to lead the wicked fool into the path of the virtuous by sweet persuasive language 

is like one who endeavors to curb a maddened elephant by means of tender lotus filaments, like one who tries to cut the diamond with the edge of the Shirisha flower, or like one who hopes to sweeten the salt waters of the ocean by means of a drop of honey.

Great people think alike.

స్వస్తి.

*****************************************

అజరామర సూక్తి - 135

अजरामर सूक्ति - 135

Eternal Quote - 135

मरणं प्रकृतिः शरीरिणां विकृतिर्जीवितमुच्यते बुधैः l

क्षणमप्यवतिष्ठते श्वसन् यदि जन्तुर्ननु लाभवानसौ ll - रघुवंशं (महा कवी कालीदास)

మరణం ప్రకృతిః శరీరిణాంవికృతిర్జీవితముచ్యతే బుధైః l

క్షణమప్యవతిష్ఠతే శ్వసన్ యది జంతుర్నను లాభవానసౌ ll - రఘువంశము (మహాకవి 

కాళీదాసు)

విజ్ఞులు మరణము ప్రకృతిసిద్ధమైనదని జీవితము యాదృచ్ఛికము అని నుడువుతారు. 

ఒక్క క్షణము శ్వాస పీల్చి వదలినామంటే ఆక్షణము జీవితమును 

సాధించినట్లనుకొనవలెను.

मरणं प्रकृतिः शरीरिणां विकृतिर्जीवितमुच्यते बुधैः l

क्षणमप्यवतिष्ठते श्वसन् यदि जन्तुर्ननु लाभवानसौ ll - रघुवंशं (महा कवी कालीदास)

महान मरण को सहजसिद्ध मानते हैं और जीवित को यादृच्छिक | आगा एक भी लम्हा सांस लेकर छोड़ते हैं तो उस 

पल हम मृत्यु से बच गये समझना |

MaraNaM prakritih shareerinaam vikritirjeevitamuchyate budhaih l

Kshanamapyavatishthate shwasanyadi janturnanu laabhavaanasau ll – Raghuvamshamu 

(Mahakavi kalidaasu)

Wise men say that death is a natural thing for the embodied soul whereas life is accidental. Even if 

one is able to breathe and be alive for a second, it should be considered as a gain.

 స్వస్తి.

*****************************************

అజరామర సూక్తి -  136

अजरामर सूक्ति -  136

Eternal Quote - 136

 किं मित्रमन्ते सुकृतं न लोकाः

किं ध्येयमीशस्य पादं न शोकाः ।

किं काम्यमव्याजसुखं न भोगाः

किं जल्पनीयं हरिनाम नान्यत् ॥ - रसगङ्गाधरम्

కిం మిత్రమంతే సుకృతం న లొకాః

కిం ధ్యేయమీశస్య పాదం న శోకాః |

కిం కామ్యమవ్యాజసుఖం న భొగాః

కిం జల్పనీయం హరినామ నాన్యాత్ || - రసగఞ్గాధరం

నీ స్నేహితులెవరు? నీవు చేసే మంచే, నీ అందుబాటు లోవుండే లోకము కాదు. మన ధ్యానము ధ్యేయము పరమేశ్వరుని పద కమలాలే గానీ మన ఈతిబాధలు కాకూడదు. మనము కోరవలసినది నిత్యమూ శాశ్వతమైన ఆనందమేగానీ లౌకిక క్షణిక సుఖాలు కాదు. మన మనన హరినామ స్మరణమే అన్యథా కాదు. మనసు పెట్టి ఒకసారి ఆలోచన చేస్తే మన గమనమేమిటో గమ్యమేమిటో అర్థమౌతుంది. మన దృష్టి అంతా ధనము పైనే.అంతకన్నా ఘనమైనదే లేదు. మరి అది మనకు పరమాత్మ దర్శనము చేయించ గలుగుతుందా! ఎడారిలో ఎంత డబ్బున్నా దాహము తీర్చగాలుగుతుందా! అసలు పరమాత్మను వదలి లౌకికముగా ఆలోచించినా రావణుని, దుర్యోధనుని దుర్మార్గులుగా గుర్తు పెట్టుకోన్నామే గానీ మంచివారిగా కాదు. వారిలో కూడా ఎంతో మంచితనము ఉండినది కానీ అంతా ఒక అవలక్షణముతో కప్పివేయబడినది. అందుకే పెద్దలు 'కుమ్మరికొక ఏడు గుదె(కుమ్మరివారు ఉపయోగించే కర్ర)కొక నాడు అంటారు. సంవత్సరమంతా పడిన కష్టము గుదె వ్రేటుకు నేలమట్టమే కదా! అందుకే నిలుపు నిదానముగానైనా మంచి మాత్రమె సంపాదించ వలెను.

ఈ సందర్భములో జగద్గురువు ఆదిశంకరుల మాట గుర్తు చేసుకొందాము.

సత్సంగత్వే నిస్సంగత్వం

నిస్సంగత్వే నిర్మోహత్వం l

నిర్మోహత్వే నిశ్చల తత్వం

నిస్చాలతత్వే జీవన్ముక్తిః ll

నాలుగు పాదాలలో నభోమండలము చేరే వివరము అతి సరళముగా తెలిపినారు. ఒక్క

సత్సాంగత్యము ఉంటే సర్వేశ్వరుడు నీ చెంతనున్నట్లే.

किं मित्रमन्ते सुकृतं न लोकाः

किं ध्येयमीशस्य पादं न शोकाः ।

किं काम्यमव्याजसुखं न भोगाः

किं जल्पनीयं हरिनाम नान्यत् ॥

- रसगङ्गाधरम्

दोस्त कौन होता है ? केवल तुम्हारा सुकृत (अच्छे काम), तुम्हारे आसपास के लोग नहीं|

तुम्हारा दृष्टी किधर होनी चाहिए परमेश्वर के चरनों पर रहना चाहिए  व्यथाओं पे नहीं |

किस के बारे में सोचना चाहिए ? उस आनंद के लिए सोचना है जिस के अतिरिक्त कुछ भी नहीं है |हर दम हर पल क्या

गुनगुना है ? सिर्फ हरी के नाम और कुछ नहीं |

तो पहले पहल हमारा सांगत्य शुद्ध रहना चाहिए | जगद्गुरु आदि शंकराचार्यजी ऐसा कहते हैं|

सतंसंगत्वे निस्संगात्वाम

निस्संगात्वे निर्मोहत्वाम

निर्मोहत्वे निश्चला तत्वं

 निस्चालातात्वे क्जीवंमुक्तिः

अगर सज्जन का सांगत्य मिलता है तो कोई और सांगत्य आदमी नहीं चाहता | दूसरा सांगत्य ही नहीं चाहा तो ओस

इंसान के मन में किसी भी तरह का मोह पैदा नहीं होता | निर्मोहत्वा चा जाताहै तो निस्चाल्तात्वा आजाता | अगर मन

निश्चल और अटल रहगया तो आदमी जीवन्मुक्त  होजाता है |

kiM mitramantE sukRtaM na lokaa@h

kiM dhyEyamISasya paadaM na shokaa@h |

kiM kaamyamavyaajasukhaM na bhogaa@h

kiM jalpanIyaM harinaama naanyaat ll- rasaga~ngaadharam

Who is a friend in the end?  Good deed(s), not people.  What should be contemplated

upon?  Eswara’s feet, not sorrows.  What should be desired?  Un-abound happiness, not

indulgences.  What should be prattled?  Only the name of Sri Hari, nothing else.

A friend in need is a friend indeed.  True friends are hard to find.  A single rose can be my

garden, a single friend, my world!  All these statements are nice to quote and very true as

well. But they can only go so far.  When passing on, one's best friends are his vices &

virtues, and his vices & virtues alone!  One needs to keep this in mind, at all times, when

here.  Earn as many friends here, but at the same time, keep thy sight on the friends that

accompany through the entire journey!

'Sat sangatve nissangatvam

Nissangatve nirmohatvam l

Nirmohatve nischala tatvam

Nischala tatve jeevan mukthiH' ll

is what is said by Jagadguru Aadi Shankaraachaarya.

Once the friendship is good enough to lead you towards good it attains for you

nonattachment. When there is no attachment there will not be any craze for anything.

When you shun all your craze you will attain perfect stability. When you could keep your

mind stable salvation is at your threshold. The first and foremost thing to be cultivated in the youth is to listen to elders' words observe the good in it and then follow. If you don't like just keep yourself away but don't hurt them by your criticism.

స్వస్తి.

*****************************************

 అజరామర సూక్తి - 137

अजरामर सूक्ति - 137

Eternal Quote -137

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/137-137-eternal-quote-137.html

रिक्तपाणीर्नपश्येत राजानं दैवतं गुरुम् l

दैवज्ञं पुत्रकं मित्रं फलेन फलमादिशेत् ll

రిక్తపాణీర్నపశ్యేత రాజానం దైవతం గురుం l

దైవజ్ఞం పుత్రకం మిత్రం ఫలెన ఫలమాదిశేత్ ll

రాజు వద్దకు,దేవునివద్దకు,గురువు వద్దకు, విద్వాంసునియొద్దకు,పిల్లలు లేక 

సంతానము వద్దకు, స్నేహితునియొద్దకు రిక్త హస్తముల జనరాదు.

ఈ సందర్భమున, నేను వ్రాసిన ఈ పద్యము ఔచిత్య భంగము కలిగించదని మీముందు 

ఉంచుచున్నాను.

గుర్వును దేవునిన్ మరియు గుర్తుగ రాజును పండితాళినిన్

శిశ్వుల మిత్రులన్ కలువ, సేమము గోరుచు పూలు పండ్లనో

ఇవ్వగ తీసుకొమ్మదియ ఎంతయొ ప్రేమము ఇమ్ముగూర్చు, ఏ

మివ్వక చూడబోవుటది ఎంచగ శాస్త్ర విరోధమై జనున్

పరమాత్మ కూడా గీతోపదేశమున ఈవిధముగానే తెల్పినాడు.

పత్రం పుష్పం ఫలం తోయం యో మే భక్త్యా ప్రయచ్ఛతి ।

తదహం భక్త్యుపహృతమ్ అశ్నామి ప్రయతాత్మనః ।। 19 - 26 ।।

నాకు ఎవరైనా భక్తితో ఒక ఆకుగాని, ఒక పువ్వు గాని, ఒక పండు గాని, లేదా నీరైనా 

గాని సమర్పిస్తే, ఆ స్వచ్ఛమైన మనస్సుగల నా భక్తుని చే ప్రేమతో ఇవ్వబడిన దానిని, నేను 

సంతోషంగా ఆరగిస్తాను.

ఈ దిగువ నా మదిలోని మాట పద్య రూపములో చెప్పుచున్నాను.

దేవుడు గురువును రాజును

పావన మతులైన శిశులు బాయని సఖులున్

దేవతలిల వారిని గన

బోవుము కైగొంచు ఫలము పుష్పము పత్రిన్

ఒక సత్సాంప్రదాయాన్ని పునరుద్ధరించండి. మన సంస్కృతిని కాపాడండి. 

रिक्तपाणीर्नपश्येत राजानं दैवतं गुरुम् l

दैवज्ञं पुत्रकं मित्रं फलेन फलमादिशेत् ll

जब भी राजा,भगवान्,गुरु,विद्वान्,बच्चे और दोस्त के यहाँ जानेके समय खाली हाथ नहीं जाना चाहिए |

गीता में भगवान् भी यही कहता है

पत्रं पुष्पं फलं तोयं यो मे भक्त्या प्रयच्छति।

तदहं भक्त्युपहृतमश्नामि प्रयतात्मनः।।9.26।।

जो कोई भी भक्त मेरे लिए पत्र, पुष्प, फल, जल आदि भक्ति से अर्पण करता है, उस शुद्ध मन के भक्त का वह भक्तिपूर्वक अर्पण 

किया हुआ (पत्र पुष्पादि) मैं भोगता हूँ अर्थात् स्वीकार करता हूँ।

riktapaaNIrnapaSyEta raajaanaM daivataM gurum l

daivaj~naM putrakaM mitraM phalena phalamaadiSEt ll

Do not go empty handed to see a king, God, teacher, a learned person, a child or a friend. 

Invoke fruitfulness with fruit!

There is a purpose for going to see someone. It could be love, reverence, devotion, affection 

or even fear! Without a purpose, one would have not taken the pain and effort to go to see 

anyone. For the visit to be fruitful, why not start with a fruit! Meaning, take some fruit to 

offer to the person. Bhagwan Srikrishna envisages the same in Bhagavadgita.

patram puspam phalam toyam yo me bhaktya prayacchati l

tad aham bhakty-upahrtam asnami prayatatmanah ll - ।।9.26।।

Bhagwan Krishna clearly requests that a leaf, fruit, flowers and water be given to Him, and 

He says of this offering, "I will accept it." He did not advocate to offer any other food. 

'Phalam ‘does not mean only fruits, any outcome from the resources that the mother earth 

gives are the fruits. That is, even the grains harvested can be taken as fruits of that crop.

స్వస్తి.

 ****************************************************

అజరామర సూక్తి - 138

अजरामर सूक्ति -138

Eternal  Quote - 138

उत्सवे व्यसने प्राप्ते दुर्भिक्षे शत्रु संकटे l

राजद्वारे स्म्शानेच य तिष्ठति स बान्धवाः ll

ఉత్సవే వ్యసనే ప్రాప్తే దుర్భిక్షే శత్రుసంకటే l

రాజద్వారే శ్మశానేచ య తిష్ఠతి స బాంధవః ll

ఆనందములోనూ ఆపత్తులోనూ దుర్భిక్షము లోనూ దుష్ట బాధలందును మహారాజు

ఆస్థానములోనైనా మరుభూమియందైనా అండగా నిలచినవాడే అసలైన మిత్రుడు.అసలు

సూర్యునికి మిత్రుడు అన్న నామాంతరముంది.  మరి నిజంగానే ఈ సృష్ఠికి ఆయన

మిత్రుడే కదా. ఆయన వెలుగేలేని ఒక రోజునైనా ఉహించగాలమా! ఎన్ని చిక్కటి

మబ్బులకైనా చిక్కక ,అంతో ఇంతో ఎంతో కొంత తనకు వీలయినంత వెలుతురు

లోకానికి పంచే ఆయన, మిత్రులు అనిపించుకోదలచిన వారలకు, ఆదర్శప్రాయుడు

కావలెను.ఆయన సహాయ సహకార సౌజన్యములులేక మనమేపనయినా

చేసుకోగలమా! స్నేహిత ధర్మమంటే అది. మరి రాత్రి వుండదే అంటే అది నీ వ్శ్రాంతి

కొరకే! అందుకే పెద్దలు

దదాతి ప్రతిఘృహ్ణాతి గుహ్యమాఖ్యాతి పృచ్ఛతి l

భుంక్తేచ భోజయిత్యైవ ఇత్యేతత్ మిత్ర లక్షణం ll

అన్నారు పెద్దలు.కష్ట సుఖాలు ,మంచిచెడ్డలు, ఆపదానందాలు అన్నింటిలో

భాగస్వామ్యము కలిగినవాడే అసలైన మిత్రుడు.

సంతొషః పరమో లాభః సత్సఙః పరమా గతిః|

విచారః పరమం జ్ఞానం క్షమోహి పరమం సుఖం||

సంతోషము సంతృప్తి కలిగియుండుటే అన్నింటికీ మించిన లాభము. జ్ఞానులైన పెద్దల సాంగత్యమే మనోవికాసమునకు పరమావధి. ఒక విషయమును గూర్చిన విచార విమర్శలు చేసి తెలుసుకోనుటయే నిజమైన జ్ఞానము. క్షమించుటకు మించిన పరమ సుఖము లేదు.

ఆస్యగ్రంధిలో అందరూ ఒకరినొకరు ఎక్కువగా Friend (మిత్రమా) అంటూ సంబోధిస్తూవుంటారు. కొందరికి నచ్చుతుంది. కొందరికి నచ్చదు. నచ్చని వారిలో నేనూ ఒకడిని. పరిచయము అన్నది స్నేహితము కాజాలదు. అట్లు ఆపరిచయము స్నేహితముగా మారుటకు కొంతకాలము పడుతుంది, అదీ ఇరువురినడుమ భావసారూప్యము ఏర్పడితేనే! కావున ఆకాంక్షలు తెలుపుకొనుటతో సహవాసము వృద్ధిచెందదు.

ఆత్మీయత, ఆప్యాయత, అనురాగము, అంతఃకరణ, అనుకంపన, అవినాభావము అన్నవి నిజమయిన సహవాసమునకు అంగములు. వాటిని కలిగి పరిచయమునకు అడుగు ముందునకు వేసినవాడే స్నేహితుడు కాగలుగుతాడు. సహవాసానికి వయసుతో నిమిత్తము లేదుకానీ, పెద్దలతో సహవాసముచేసి వారిని గౌరవించుటవల్ల వారి వాత్సల్యమును పొందుటయేగాక వారినుండి ఎంతో విజ్ఞానమును గ్రహించవచ్చును. ఈ విషములు మనసున వుంచుకొని స్నేహితము చేస్తే మనుషుల మధ్య సంఘీభావము ఏర్పడుతుంది.

उत्सवे व्यसने प्राप्ते दुर्भिक्षे शत्रु संकटे

राजद्वारे स्म्शानेच य तिष्ठति स बान्धवाः

जोभी आनंद और आपत्ती के समय , दुर्भिक्ष में या दुष्ठों के बीच में

राजा महाराजाओं के सम्मान में या स्मशान में हाथ नहीं छोड़ता वही सच्चा साथी है। सूरज का दूसरा नाम होता है 'मित्र'। 

मित्र का अर्थ है दोस्त। अगर आप देखेंगे तो सूरज हमारा हाथ नहीं छोड़ता। चाहे कितनेभी घनघोर अन्धेराहो थोड़ा कुछ

रोशनी अपनी तरफ से देथाही रहता है. श्रेष्ठ लोग किसी भी हालत में दूसरों के मददगार ही होते हैं।

अच्छे   मित्र अपने केलिए नहीं सोचते बल्कि अपने दोस्तों के हित में जुटे रहते हैं।

सन्तोषः परमो लाभः सत्सङ्गः परमा गतिः।

विचारः परमं ज्ञानं शमो हि परमं सुखम्॥

संतोष परम् बल है, सत्संग परम् गति है, विचार परम् ज्ञान है, और शम परम् सुख है ।व्यक्ति कई रूपों और आकारों में धन संचय कर सकता है। वह पूरी दुनिया में सबसे अमीर व्यक्ति हो सकता है। हालाँकि, वह अमीर नहीं है जिसके पास सबसे अधिक संपत्ति है, लेकिन वही धनवान है  जिसे कम से कम धन की आवश्यकता है! संतोष आदमी केलिए सबकुछ है l उस के अलावा किसी भी प्रकार की संपत्ति उसे खुश नहीं करेगी। अत: संतोष का उपादान उच्चतम क्रम का उपादान है।

लोग उन लोगों का अनुकरण करते हैं जो धन और अन्य अधिग्रहणों में उनके आसपास हैं। लेकिन उसे कभी प्रगति नहीं कहा जा सकता। कोई उत्तरोत्तर खुद को बेहतर बना सकता है, जब उसके पास अनुकरण करने के लिए खुद से बेहतर कोई हो। वह अच्छे और बुद्धिमान की संगति में ही व्यक्तिगत उन्नति पासकता है। यदि कोई वैसी मित्रता को प्राप्त कर लेता है, तो अपने आप को बेहतर बनाना केवल समय की बात है। इसलिए, अच्छी दोस्ती अद्वितीय है।

पढ़ना, सुनना, देखना - ये सब सीखने के साधन हैं। लेकिन, जब तक यह जीवन में परिलक्षित और विकसित नहीं होता, तब तक उसके पास उस ज्ञान का अधिकार नहीं है। इसलिए प्रतिबिंब ज्ञान का सर्वोत्तम रूप है। कुछ लोग कह सकते हैं कि खुशी कई चीजों में मिल सकती है l वह तो केवल भ्रम है l  वे अल्पकालिक हैं। संभावना यह है की उसे वे खो सकती हैं l , बैंक बैलेंस बिगड़ सकता है, कार का accident हो  सकता है। यदि कोई व्यक्ति मन की बकवास को शांत करने में सफल हो गया है, तो उसे खुशी की आंच मिलती है।

यह श्लोक प्रगति, उपलब्धि, ज्ञान और आनंद का अग्रदूत हो सकती है! सभी को संतोष, बुद्धिमान से मित्रता, प्रतिबिंबित करने का समय और मन की शांति प्राप्त हो सकती है। सारे सुगुण मित्रता से जुड़े हैं l

utsave vyasane praapthe durbhikshe satru sankate l

raajadwaare smashaanecha thishtathi sa baandhavaahll

He who stands with you both in weal and woe, in penury and prosperity, in great king's court or grave yard is the real friend. In Sanskrit Sun has the name 'mitra' whose other meaning is friend. So sun is the real friend who will not leave you even when the darkest clouds hover on you. That is true fiend ship.

Some may get the doubt that he is leaving you during the nights. It is because you need rest. Go through the following sloka which I elaborate the good qualities of which,making friendship with good persons is a prime quality.

santoṣaḥ paramo lābhaḥ satsaṅgaḥ paramā gatiḥ ।

vicāraḥ paramaṃ jñānaṃ śamo hi paramaṃ sukham ॥

Contentment is the highest accrual; company of the wise is the best attainment.  Reflection is the paramount form of knowledge; quietude of the mind is the zenith of happiness.

One may accumulate wealth in many forms and shapes.  He may be the richest person in the entire world.  However, he is NOT rich who has the most, but who needs the least!Without the factor of contentment, no amount of possessions will make him happy.  Hence, the accrual of contentment is the accrual of the highest order.

People tend to emulate those that are around them in wealth and other acquisitions. That can never be called as progress.  One can progressively better himself only if he has someone better than himself to emulate.  That can happen only in the company of the good and wise.  If one attained that company, bettering himself is only a matter of time.  Hence, attaining good company is unparalleled.

Reading, listening, watching - all these are means of learning.  But, unless it is reflected upon and inculcated in life, he does not have the authority of that knowledge.  Hence reflection is the best form of knowledge.

Some may say that happiness can be found in many things - having big possessions, a fat bank balance or a sleek car.  Those are ephemeral.  Possessions can be lost, bank balance can dwindle, a car can get rusty or may succumb to accident.  What lasts forever is the tranquility of the mind.If one has succeeded at silencing the mind's chatter, he has found the zenith of happiness.

May this verse be a harbinger of progress, achievement, knowledge and enjoyment!  May everyone attain contentment, company of the wise, time to reflect and the serenity of the mind.

స్వస్తి.

**********************************************

 అజరామర సూక్తి - 139

अजरामर सूक्ति - 139

Eternal Quote - 139

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/139-139-eternal-quote-139.html

आदानस्य प्रदानस्य कर्तव्यस्य च कर्मणः ।

क्षिप्रमक्रियमाणस्य कालः पिबति तद्रसम् ॥

ఆదానస్య ప్రదానస్య కర్తవ్యస్య కర్మణః l

క్షిప్రమక్రియమాణస్య కాలః పిబతి తద్రసం ll

ఇచ్చి పుచ్చుకొనుట,కర్తవ్యాచరణ ఆచరించ వలసినపుడు ఆపని తక్షణమే చేయకుంటే 

దాని ఫలితము అను రసాన్ని కాలమే త్రాగివేస్తుంది. కావున ఎప్పటికీ చేయవలసిన 

పనులలో తాత్సారము పనికిరాదు . తరువాత నిముసమున కాలము ఏమి 

చేయబోతుందో మనకు తెలియదుకదా! పెద్దలు నిత్యం సన్నిహితో మృత్యుః కర్తవ్యం 

ధర్మ సంగ్రహం' అన్నారు.

కావున ఆలోచించి చేసే పనులు ఆచరించుటలో ఆలస్యము చేయరాదు.

आदानस्य प्रदानस्य कर्तव्यस्य च कर्मणः ।

क्षिप्रमक्रियमाणस्य कालः पिबति तद्रसम् ॥

लेन देन और अपना कर्तव्य पालन विषयोन मे कभी भी किसी प्रकार क देर नाही होनी चाहिये |

किसी तरह का देरी हमारे तरफ़् से होजाता है तो हम जो क्रिया करनेसे जिस फल प्राप्त होथा है उस फल का रस समय ही पीलेता है | उसी लिये विद्वान् लोग बोल्थे हैं कि 'नित्यं संनिहितो मृत्युः कर्तव्यं धर्म संग्रहं' ' माने जो भी काम हं कर्णे जारहे हैं उस का उचितानुचित पर्कः के हं बिना देरी से करना है |

aadaanasya pradaanasya kartavyasya cha karmaNaH |

kshipramakriyamaaNasya kaalaH pibati tadrasam ||

Deeds like receiving, giving and responsibilities; if not executed instantaneously, time shall ingest the essence/sweetness (of the deed).

It's all in the timing!  Every deed has its own worth, based on the timing.  What is appropriate today, doesn't necessarily hold good tomorrow - especially in deeds like giving, receiving or discharging one's duties.

The poet says, when the need for these deeds arise, if not done instantly, their essence will dissipate with lapse of time.  It is said a little help at the right time is better than a lot of help at the wrong time!  The primordial importance is not given to the amount of aid, but the time of aid.

స్వస్తి

****************************************

 

అజరామర సూక్తి  - 140

अजरामर सूक्ति - 140

Eternal   Quote - 140

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/140-140-eternal-quote-140.html

अयं निजः परो वेति गणना लघुचेतसाम् ।

उदारचरितानां तु वसुधैव कुटुम्बकम् ॥

- हितोपदेश, सन्धि

అయం నిజః పరో వేతి గణనా లఘుచెతసాం |

ఉదారచరితానాం తు వసుధైవ కుటుంబకం || - హితొపదేశము, సంధి

'ఇది నాది, ఇది నీది అన్న సంకుచితత్వము గుణ హీనుల లక్షణము. మహానీయులేపుడూ 

ఈ విశ్వా మానవ సముదాయమును తమ కుటుంబముగా పరిగణించుతారు.

ఈ దిగువ కనబరచిన శ్లోకము కేంద్ర శాసన సభా భవనము (Parliament House) 

ప్రవేశ మందిరము లో వ్రాయబడి యున్నది.

"అయం బంధురయం నేతి గణనా లఘుచేతసాంl

ఉదారచరితానాం తు వసుధైవ కుటుంబకం ll "

అంటే, వీరు నావారు, వారు పరాయివారు, అన్నవివక్ష చూపుతారు అల్పులు. ఉదార 

చరితులు ఎప్పుడూ యావత్ ప్రపంచమునే తమ కుటుంబముగా భావించుతారు.

నేడు సూక్తిగా మనము గ్రహించిన విష్ణుశర్మగారి హితోపదేశ శ్లోకమునకు, పైన 

కనబరచిన మహోపనిషత్ 5 వ అధ్యాయము లోని 71 వ శ్లోకము ఆలంబనము.

మనవే వాచస్పతయే శుక్రాయ పరాశరాయ స సుతాయ l

చాణక్యాయచ విదుషే నమోऽస్తు నయ శాస్త్ర కర్తృభ్యః ll

మనువు బృహస్పతి,శుక్రాచార్య, పరాశర, వ్యాస, చాణక్యుని వంటి మహా విద్వాంసులు 

చెప్పిన నీతి వాక్యములను ఆకళింపు చేసుకొని నేను ఈ పంచతంత్రమును 

వ్రాయుచున్నాను అని చెప్పుకొన్నాడు కృతికర్త విష్ణుశర్మ తన కావ్యము యొక్క 

ప్రారంభము లోనే. స్వతహాగా తానూ ఎంతో గోప్పవాడయి ఉండి కూడా తన 

పూర్వులకు ఎంత గౌరవము ఇచ్చినాడో గమనించండి. దీనిని బట్టి మనపూర్వ అపూర్వ పండిత కవులు, రాజులు, చక్రవర్తులు లోక కళ్యాణమే కాంక్షించినారు గానీ లోక వినాశనము కాదు.

భారతదేశం యొక్క గొప్ప రాజనీతిజ్ఞులు మరియు చక్రవర్తులు ప్రపంచ సంక్షేమమే 

తమ ధ్యేయముగా తలచినట్లు చరిత్రయే సాక్ష్యము.

భారతదేశము పైకి దండయాత్రకో, మరొక కారణముగానో  మన దేశమునకు వచ్చిన 

విదేశీయులందరూ దోచుకోవడానికి మాత్రమే ప్రయత్నించినారు, వారు 

భారతదేశమును తమ విపణివీధిగా మాత్రమే లేక తాము కొల్లగొట్ట వలసిన 

ధనాగారముగా  మాత్రమే భావించినారు. అయినప్పటికీ, భారతీయులు అన్ని దేశాల, 

భాష, మతము, యొక్క సంస్కృతులను ఎల్లప్పుడూ గౌరవిస్తారని మరియు వారిని 

అక్కునచేర్చుకొని వారి మనుగడ సౌకర్యవంతముగా చేసినారని మన చరిత్ర 

తెలియజేస్తూవుంది.

అసలు ఇటువంటి ఒక అమోఘమైన ఆలోచన రావలేనంటే మనపూర్వులు ఎంతటి 

ధర్మనిష్ఠాగరిష్ఠులో తెలియవస్తూ వుంది. మరి మొన్నటి మతముల 

ప్రతిమతగ్రంధములలో ఈ మాటను చెప్పకపోగా ప్రపంచమును మన మతములోనికి 

నయాన భయాన, ప్రళయాన, మాన భంగము చేసియైనా మనుషుల తెగటార్చియైనా, 

తమ మతమును అంటగట్టమని చెప్పినాయే గానీ అందరమూ కలిసిమెలిసి 

ఉండవలెనన్న ఆలోచన వారి వారి దేవుళ్ళకు కూడా రాలేదు. మరి మనధర్మము ఎంత 

ఉన్నతమైనదో ఎంత ఉత్తమమైనదో తెలియుట లేదా!

ఇప్పటికైనా అట్టి ఉదార ధర్మమును కాపాడి పునఃప్రతిష్ఠించండి.

अयं निजः परो वेति गणना लघुचेतसाम् ।

उदारचरितानां तु वसुधैव कुटुम्बकम् ॥

- हितोपदेश, सन्धि

वसुधैव कुटुंबकम का अर्थ है हमारी पृथ्वी को एक परिवार के रूप में बांध देता है वही यह

भावनात्मक रूप से मनुष्य को अपने विचारों और कार्यों के प्रभाव को विस्तृत करने की बात

कहता है। वसुदेव कुटुंबकम् हमारे सनातन धर्म का मूल मंत्र है। हमारे धर्म में हीं नहीं यह हमारे 

भारतवर्ष के संस्कार का द्योतक है। विश्व के स्तर पर हम भारतीयों की विचारधारा का यह मूल है। 

वसुदेव कुटुंबकम् ‘महा उपनिषद’ में लिखा हुआ है। इसका शाब्दिक अर्थ है धरती ही परिवार है।

विष्णुशार्माजी अपने काव्य के प्रारम्भ में ही नम्रता पूर्वक पुरखों को इस प्रकार प्रणाम करते हैं l

मनवे वाचस्पतये शुक्राय पराशराय स-सुताय ।

चाणक्याय च विदुषे नमो ऽस्तु नय-शास्त्र-कर्तृभ्यः ॥ १ ॥

मै मनु, ब्रुहस्पती, शुक्राचार्य, पराशर और उन के पुत्र व्यास महर्षि और चाणक्य को प्रणाम करता हूँ l  

स्वयं उतना बड़ा होकर भी अपने पूर्वजोको उतना सम्मान दिए हैं l

ए देखीए:

संसद भवन के प्रवेश कक्ष में भी यह लिखा हुआ है। महोपनिषद् अध्याय 5 श्लोक 71 में यह इस प्रकार 

उद्धरित है:-

"अयं बंधुरयं नेति गणना लघुचेतसाम्

उदारचरितानां तु वसुधैव कुटुंबकम्”

अर्थात- यह मेरा बंधु है वह मेरा बंधु नहीं है ऐसा विचार या भेदभाव छोटी चेतना वाले व्यक्ति करते हैं। 

उदार चरित्र के व्यक्ति संपूर्ण विश्व को ही परिवार मानते हैं ।

इतिहास गवाह है कि भारत के महान विचारकों व सम्राटों ने पूरे विश्व के कल्याण के लिए हमेशा

प्रयास किया है। जितने भी विदेशी हमारे देश की ओर आए सब ने भारत को केवल लूटने का प्रयास 

किया अपना बाजार ही बस भारत को उन लोगों ने माना। इतना होते हुए भी हमारा इतिहास बताता है 

कि भारतीयों ने सदैव सभी देशों की संस्कृतियों का, भाषा का, धर्म का आदर किया और अपना हिस्सा 

सहज ही बना लिया।

वसुधैव कुटुंबकम् की भावना को सुवासित करने के लिए हर व्यक्ति को स्वयं की आत्मा में

वसुधैव कुटुंबकम का पुष्प विकसित करना होगा। एक- एक व्यक्ति से मिलकर परिवार बनाता है 

परिवार से समाज और समाज से देश बनता है। देश ही तो मिलकर विश्व बनाते हैं वहीं सभी मनुष्यों 

का निवास है। सभी मानव एक जैसे दो हाथों दो पैरों वाले जीव होकर भी एक परिवार की तरह नहीं 

रहपाते। आखिर हमारे विचारकों व ऋषि मुनियों ने अनादिकाल से क्यों इस वसुधैव कुटुंबकम् की 

धारणा को जनमानस के संस्कार में डालने की कोशिश की है। कारण है अलग-अलग भूखंडों पर 

अलग-अलग परिस्थितियों से मानव रंग-रूप, खान-पान, अलग वेश-भूषा और प्राकृतिक भिन्नता के 

कारण अलग हो जाते हैं, इसलिए हमारे ऋषि-मुनियों ने मनुष्य के उत्थान के लिए भिन्नता में समानता 

स्थापित करने का प्रयास किया । यह विश्व शांति के लिए भी आवश्यक है। मनुष्य अपने भिन्नता के 

कारण हमेशा ही एक दूसरे से युद्ध करता आया है ।

आज भी वसुदेव कुटुंबकम् भारत की विदेश नीति की नींव है। इसके अनेकों उदाहरण हैं। ज्यादा दूर 

जाने की आवश्यकता नहीं। सबसे सही और सटीक उदाहरण हम अभी हाल की घटना को देखें। 

यमन में भारी हिंसा और बमबारी हो रही थी। उस तबाही के बीच यमन के उपद्र्वग्रस्त ईलाके मे फंसे 

लोगो को निकालने के लिये भारत के लोगों का उस देश में हाल के वर्षों मे अब

तक का सम्भवत सबसे बड़ा वचाव अभियान ‘ऑपरेशन राहत’ संभव किया गया। ऐसे अनेकों 

उदाहरण भारत ने विश्व स्तर पर प्रर्दशित किया है।

वसुदधैव कुटुंबकम् का आध्यात्मिक दृष्टिकोण अगर समझने की कोशिश करें तो यह बताता है

कि अधिक से अधिक लोगों का आत्मीयता के बंधनों में बंधना।यह हर मानव को सुख-दुख को मिल-

जुलकर बाँटना सिखाता है। यह ज्ञान देता है कि व्यक्ति को अपने अधिकार को गौण रखते हुए कर्तव्य 

का पालन करने पर ज्यादा आनंद मिलना चाहिए।

अगर अपनी भिन्नता से ऊपर उठें और उदार चरित्र बने, सारे धर्मों से बढ़कर मानवता को एक धर्म 

माने, घृणा आदि भेदभाव को भूलें तो वसुदेव कुटुंबकम् का सपना साकार हो सकता है।

ayaM nijaH paro veti gaNanaa laghuchetasaam |

UdaaracharitaanaaM tu vasudhaiva kuTumbakam ||- Hitopadesha, 1.3.71:

This is mine or that is his - thus is accounted by the petty-minded.  But for ones with an exalted life, the whole world itself is a family!

In fact the root of the said sloka we find in MAHOPANISHAD, which is far older than the above sloka.

This comes from the mantra VI-72 in Maha Upanishad, which belongs to sAmaveda tradition. The mantra reads:

अयं बन्धुरयंनेति गणना लघुचेतसाम्

उदारचरितानां तु वसुधैव कुटुम्बकम् ॥

ayaM bandhurayam nethi gaNanaa laghuchetasaam |

UdaaracharitaanaaM tu vasudhaiva kuTumbakam ||

‘Vasudhaiva Kutumbakam’ (Sanskrit: वसुधैव कुटुम्बकम) : “vasudha”, the earth; “iva”, is ; and “kutumbakam”, family. This is a Sanskrit phrase that means that the whole world is one single family. So here the Vedic sages are saying that the entire world is truly just one family. The world is like a small, tightly knit, nuclear family.

Meaning: The distinction “This person is mine, and this one is not” is made only by the narrow-minded (i.e. the ignorant who are in duality. For those of noble conduct (i.e. who know the Supreme Truth) the whole world is one family or we can term it as one Unit.

The meaning of words like ‘family’ etc. should be understood in the context of what the Upanishad is talking about. It is describing the quality of a man who understood the Truth, transcending the multiplicity of the world.

The Upanishad mantra is not a geo-politico-socio-cultural statement. It is a matter of fact.

స్వస్తి.

****************************************************

 

అజరామర సూక్తి -141

अजरामर सूक्ति -141

Eternal Quote -141

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/141-141-eternal-quote-141.html

पतितः पशु रपि  कूपे निस्सर्तुम चरण चालनं  कुरुते l

धिक्त्वाम चित्त! भावाब्धे रिच्छामपि नो बिभर्षि निस्सर्तुम ll

పతితః పశురపి కూపే నిస్సర్తుం చరణ చాలనం కురుతే l

దిక్త్వాం చిత్త! భవాబ్ధే రిచ్ఛామపి నో బిభాషి నిస్సర్తుం ll

బావిలో పడిన పశువు కూడా బయట పడుటకు బలంగా కాళ్ళు ఆడిస్తుంది . మరి 

మానవుడెందుకో సంసారమనే ఈ బావిలో పడినా అట్లే ఉండవలెనని అనుకొంటూ

ఉన్నాడు. శంకరులవారు తమ ‘భజగోవిందము’ లో ఈ విధముగా 

తెలియజేయుచున్నారు.

నలినీదళగత జలమతి తరళం

తద్వజ్జీవితమతిశయచపలం |

విద్ధి వ్యాధ్యభిమానగ్రస్తం

లోకం శోకహతం చ సమస్తం ||

మనము అనుభవించు ఈ బాహ్య వస్తువులే కాదు, శరీరము కూడా మన సొంతము 

కాదు. ఒక్క క్షణములో అవి మనలను వదిలి పోవును. తామరాకుపై నీటి బొట్టు ఎంత 

అస్థిరమో, మన బ్రతుకు కూడా అంత అస్థిరము. ఏ క్షణమునైనా అది నీటిలోనికి 

జారిపోవచ్చును, కనుక ఈ బాహ్యభ్రమల వెనుక పడుట, దాహము తీర్చుకొన 

ఎండమావుల వెంట పడుటతో సమానము. అందుకే పామరులమగు మనము బాహ్య 

వస్తువులపై మోహము పెంచుకొని, అవి దూరమైనప్పుడు అత్యంత శోకము 

అనుభవిస్తున్నాము. నిత్యానందము కావలెనన్న దేహాభిమానము వదలి, భక్తి, జ్ఞానముల 

నవలంబించి, వైరాగ్య భావనతో, పరతత్వ సాధనలో శాశ్వతానందమును 

బడయవలెను. అందుకు శరణాగతిని మించిన సాధనము లేదు.

 पतितः पशु रपि  कूपे निस्सर्तुम चरण चालनं  कुरुते

धिक्त्वाम चित्त! भावाब्धे रिच्छामपि नो बिभर्षि निस्सर्तुम

अगर कोई पशु भी कुएँ में गिर पड़ता है तो वह बाहर आने केलिए अपने पैरोंको जोर देके हिलाती

है।  लेकिन मनुष्य इतना तक भी नहीं जाने इस संसार के कुएँ  में ही दबा रहता है।

जगद्गुरु अदिशंकराचार्याजी इस सिलसिलेमे ए बात कहते हैं:

नलिनी दलगत जलमति तरलम,

 ततवत जीवनं अतिशय चपलम।

क्षणमपी सज्जन संगतिरेका,

भवति भवार्णव तरणे नॉका।।

कमल के पत्ते में ठहरे हुए जल की बूँद की  तरह  मनुष्य जीवन भी अत्यंत क्षणभंगुर है। इसी कारण से मानव जीवन

भर  एक क्षण भी बेकार नहीं करते हुए साधु संगति केलिए तरसना चाहिए l वह सांगत्य ही  इस संसार सागर को

नाव की तरह तरा सकता है।

Patitah pashurapi koope nissarthum charana chaalanam kuruthe

dhiktwaam chitta! bhavaabdhe richchaamapi bibhaashi nissarthum

An animal when falls into a well shakes legs to the best of ability to come out. But it is pity that the human being will never try to come out of the 'samsaara koopam'(the well of desires and pleasures.

Adi Shankaracharya expresses the same meaning in a still lucid way.

 

Nalinidalagata jalamatitaralam tadvajjivitamatisaya-capalam,

viddhi vyadhyabhimanagrastam lokam sokahatam ca samastam. – 4

The life of a person is as unsteady as a water droplet trembling on a lotus leaf. Realize first that the whole world remains a prey to disease, pride, and grief. Sri Sankaracarya points out that we cannot take this life for granted.

It is unsteady that even the slightest breeze can cause it to slide off. Life departs in much the same way as the droplet, by just a small aberration. Hence our committed duty is to tread the path towards mukthi.

స్వస్తి.

*********-******************************

 

అజరామర సూక్తి - 142

अजरामर सूक्ति - 142

Eternal Quote - 142

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/141-141-eternal-quote-141_9.html

प्रायः प्रत्यायमादात्ते स्वागुणेशूत्तामादरः l

ప్రాయః ప్రత్యయమాదత్తే స్వగునేషూత్తమాదరః l

గుర్తింపు గౌరవము ఒక వ్యక్తియందు తనపై తన నడవడికపై తగినంత నమ్మకమును 

కలుగజేస్తుంది. 

प्रायः प्रत्यायमादात्ते स्वागुणेशूत्तामादरः l

मान्यता मिलनेसे व्यक्ति को अपने आप पर , अपने व्यवहार, बर्ताव या ढंग पर भरोसा दिलाता है l

praayah pratyayamaadatte swaguneeshoottamaadarah l

Respect or recognition conferred on a person of noble character instills belief in his own good qualities and in him itself.

స్వస్తి.

****************************************

 

అజరామర సూక్తి - 143

अजरामर सूक्ति - 143

Eternal Quote - 143

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/143-143-eternal-quote-143.html

अतिरोषणश्चक्षुष्मानप्यन्ध एव - हर्ष चरित्रम् (बाण भट्ट )

అతి రోషణశ్చక్షుష్మానప్యాంధ ఏవ - హర్ష చరిత్రం (బాణ భట్టు )

క్రోధితుడైవున్నవాడు కన్నులుండియూ గ్రుడ్డివాడే!  

अतिरोषणश्चक्षुष्मानप्यन्ध एव l

क्रोधित मनुष्य आँखें रहते हुए भी अंधा है || - हर्ष चरित्रम् (बाण भट्ट )

Atiroshanashchakshushmaanapyandha eva janah - Harshacharitam (Bana bhatta)

The angry person, though possessing eyes, is blind.

స్వస్తి.

*****************************************

 అజరామర సూక్తి - 144

अजरामर सूक्ति - 144

Eternal   Quote 144

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/144-144-eternal-quote-144.html

इदमेव हि पाण्डित्यं चातुर्यमिदमेव हि ।

इदमेव सुबुद्धित्वमायादल्पतरो व्ययः ॥ - समयोचितपद्यमालिका

ఇదమేవ హి పాండిత్యం చాతుర్యమిదమేవ హి |

ఇదమేవ సుబుద్ధిత్వమాయాదల్పతరో వ్యయః || - సమయొచితపద్యమాలికా

ఒక వ్యక్తి పాండిత్యము యోగ్యత నైపుణ్యత అంతయు తన స్తోమత తెలుసుకొని 

ఖర్చుపెట్టుటలో ఇమిడియుంటుంది. ఆస్తి మూరెడు ఆశ బారెడు అనర్థ దాయకము. 

అందుకే భాగవతములో బలిచక్రవర్తి అంటాడు 'తృప్తిన్ జెందని మనుజుడు 

సప్తద్వీపములనైన చక్కంబడునే' అని.

నీలో విద్యయు యోగ్యత

నీలో నైపుణ్యమునకు నీ దగు పొదుపే

నిలువుగ నిల్చే అద్దము

నీలో వ్యయ వ్యసనమాపు నిజముగ రామా!

కావాలి కావాలి ఖర్చు పై అదుపు

నేర్చుకో చేయగా నీవింత పొదుపు

భరవసా ఉండేటి బేంకిలో మదుపు

రానీదు బతుకులో ఎలాంటి కుదుపు

 

इदमेव हि पाण्डित्यं चातुर्यमिदमेव हि ।

इदमेव सुबुद्धित्वमायादल्पतरो व्ययः ॥ - समयोचितपद्यमालिका

इक व्यक्ति का पांडित्य व नैपुण्य उसी में है जो यह कडुआ सत्य जानता है की आमदनी से अधिक व्यय नहीं

करना है | माने आमदनी अठन्नी और खर्चा रूप्या कभी भी नहीं होनी चाइये |

idameva hi paaNDityaM chaaturyamidameva hi |

idameva subuddhitvamaayaadalpataro vyayaH || - samayochitapadyamaalikaa

This alone is erudition, this alone is dexterity and this alone is good intellect - expense less than 

revenue. Not stretching beyond means is the eternal reality.

****************************************************

 

అజరామర సూక్తి - 145

अजरामर सूक्ति- 145

Eternal Quote - 145

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/145-145-eternal-quote-145.html

सद्भावेन जयेन्मित्रं सद्भावेन च बान्धवान् l

स्त्रीभृत्यान् दानमानाभ्यां दाक्षिण्येनेतरं जनम् ll - सुभाषितरत्नभाण्डागार

సద్భావేన జయెన్మిత్రం సద్భావేన చ బాంధవాన్ l

స్త్రీభౄత్యాన్ దానమానాభ్యాం దాక్షిణ్యేనేతరం జనం ll - సుభాషితరత్నభాణ్డాగారము

మానవుడు సంఘజీవి. తాను సాటిమనుషులతో సవ్యంగా వుంటే, సఖ్యంగా ఉంటే వారూ అతనితో 

అలాగే వుంటారు. ఇది ప్రకృతి సహజమైన విషయము. దీనికి ముఖ్యం గా కావలసినది నిర్మలమైన 

మనసు. భూమి సారవంతమైతే కోరిన పంట పండుతుంది లేకుంటే పిచ్చి మొక్కలతో నిండుతుంది.

సమాజములో ఎన్నో విధములగు వ్యక్తులు తారసపడుతూవుంటారు. మరి అందరినీ ఒకే గాట 

కట్టివేయలేము. అందుకే పెద్దలు ఈ విధంగా చెప్పినారు.

 మిత్ర బాంధవులను నీ సద్భావనలతో సదాశయాలతో సచ్ఛీలముతో ఆకర్షించుకోవాలి. ఇంటి 

స్త్రీలను కానీ పరాయి స్త్రీలను కానీ ఉచిత గౌరవముతో ఆదరించి వారి అనురాగము సంపాదించాలి. 

వారిది కోమలమైన మనస్తత్వం. పైగా

యత్ర నార్యంతు పూజ్యంతే రమంతే తత్ర దేవతాః

యత్రైతాస్తూ అపూజ్యన్తే తత్రైస్తాత్ అఫలాక్రియాః

అన్నది ధర్మశాస్త్రము. వారికి సంతోషము కలిగించుటకు శక్తి కొలది ఏదయినా 

బహుమానమునోసగితే అమితానన్దభరితులౌతారు. స్త్రీ అంటూనే కామము కప్పిన కంటి 

అద్దములతో చూడవద్దు. వారిలో ఒక తల్లి, ఒక చెల్లి, ఒక అక్క కూడా ఉన్నారు. అదుకే 

శంకరులవారు అంటారు

 నారీ స్తనభర నాభీదేశం దృష్ట్వా మా గా మోహావేశమ్ |

ఏతన్మాంస వసాది వికారం మనసి విచింతయా వారం వారంll

స్త్రీల వక్షస్థల, నాభీ మండల సౌందర్యాన్ని చూసి మోహావేశం చెందవద్దు. అవి మాంసముతో 

కూడినవి. వయసు పెరిగితే బిగువు సడలుతుంది. ఈ విషయమును నీ మనసులో నిరంతరమూ 

విచారణ చేస్తూనే ఉండు’ అని చెబుతూ ఉన్నది ఈ శ్లోకము. అసలు ఆడ, మగ మధ్య ఆకర్షణ 

ప్రాణికోటి అంతటిలోనూ ఉంటుంది. అది భగవత్ సంకల్పము. సృష్టి నిరంతరాయంగా 

కొనసాగవలసినదే కదా! ఈ ఏర్పాటు ఉర్త్పాదన వరకే అది కూడా కట్టుకొన్న భార్యతోడనే 

పరిమితం కావాలి. జంతువులకు ఈ విషయంలో సమస్య లేదు. వాని రూపు రేఖా విలాసాలలో పెద్ద 

మార్పులు ఉండవు. తమ గుంపును తాము గురుతు పడతాయి. పైగా వానికి ప్రత్యేకమైన 

రుతుసమయాలుంటాయి. ఆ సమయాలలో మాత్రమే అవి కలుస్తాయి. కానీ, మనిషి విషయంలో 

ప్రకృతి అలాంటి పరిమితులను విధించలేదు. బుద్ధిని మాత్రం ఇచ్చి ఉపయోగించుకోమంది. కానీ ఈ 

బుద్ధి చెడుగును అక్కున చేర్చుకొన్నంత, మంచికి అవకాశము ఇవ్వదు. శ్రేష్ఠతమమగు 

పరతత్వమును అందుకొనుతకు బదులు మోహావేశమునకు పెద్దపీట వేస్తుంది. అట్టి 

విగ్రహాలకు  నిగ్రహము కోల్పోగూడదన్నదే శంకరుల బోధ. యవ్వనంలో ఉన్నప్పుడు దాన్ని 

నిగ్రహించడం కష్టమే. అందుకే దాన్ని ఎదుర్కొనే ఉపాయాన్ని కూడా చెబుతున్నారు 

శంకరాచార్యులవారు.

ఒకరికి వంకాయ సరిపోదు. ఒకరికి వెల్లుల్లి సరిపోదు. బాల్యమునుండి ఆ వస్తువులపై ఒక 

విధమగు ఏహ్యత పెంచుకొంటాడు. కొందరు గౌరవ పరమైన ఎవరిన్తికయినా భోజనమునకు 

పోతే వారు ఆ వస్తువులను వడ్డెన చేయుట జరిగితే, అట్లే తింటారు. కొందరు ఇష్టపడి కూడా 

ఎప్పుడయినా తింటారు. కామవాంచాను కూడా ఆవిధముగా భావించగలిగితే సంఘము తద్వారా 

దేశము సుభిక్షమే!

అదేవిధంగా పనిచేసేవారిని గుర్తించి భుజముతట్టి సముచితముగా ఆదరించితే ఎంతో ఆప్యాతతో 

పనిచేస్తారు. ఆప్యాత వుంటే చేయాలనే ఆర్తి కూడా వుంటుంది. తావి పూవును చేరే కదా వుండేది. 

తన నౌకరు శ్రద్ధను, అతను చేపట్టిన పనిలో గల కష్టాన్ని గుర్తించి అడపా దడపా తన శక్తి మేరకు 

ఏదయినా ఉపహారము ఇస్తే అతడు ఉప్పొంగిపోతాడు. అపుడు ఎంతపనయినా తనదిగానే 

భావించి చేస్తాడు.

మరి మనిషి నిరహంకారియై పదిమంది లో తానూ పరాయివాడు కాకుండా తనవునికిని 

కాపాడుకొంటే అతని జీవితమున ఆనందానికి హద్దేమున్నది. అందుకే ఋగ్వేదము ఈ విధముగా 

చెబుతూవున్నది:

ఆనోభద్రాః క్రతవోయంతు విశ్వతోऽదబ్ధాసో  అపరీతాస ఉద్భిదఃI

దేవానోయథా సదమిద్ వృధే ఆసన్నప్రాయువో రక్షితారో దివేదివేII (ఋగ్వేదము)

దశదిశలనుండి నిరంతర కళ్యాణకారకమగు ఆలోచనలే లేక భావనలే మాలో ప్రసరించుగాక. అట్టి 

భావనలకు ఎటువంటి అవరోధము వుండకుండుగాక. మంగళకరమగు అజ్ఞాత విషయములు 

కూడా మా కర్ణ శ్రావ్యమగుగాక. నిరంతరమూ సకల దేవతలూ మమ్ము రక్షించుతూ మా ప్రగతికి 

కారణభూతులగుచుందురుగాక.

सद्भावेन जयेन्मित्रं सद्भावेन च बान्धवान् l

स्त्रीभृत्यान् दानमानाभ्यां दाक्षिण्येनेतरं जनम् ll - सुभाषितरत्नभाण्डागार

आदमी सभ्यसमाज में जीना है तो उसे अपने लोग चाहिए जिनसे अपना सुख दुःख बांत्ल्व्सक्ता है | लो

गों को अपनाना तो  है लेकिन अप्नानेके तारीखे अलग होते है | तारीखें अलग होतेहुये भी मन निर्मल र

खना चाहिए | तब वह मित्रो और बन्धुवों को अपने सद्भावनावों से जीत सकता है | अपने घर के या बा

हर के स्त्रर्यों को स्त्रीयों सम्मान,इज्जत देनेसे और भेंट देनेसे प्रसन्ना होते हैं | अपने यहाँ काम करने वा

लों को समुचित गौरव देतेहुए,  कामवालों पर अपना पहचान बरकरार रखना है | जी लगाके काम कर

नेवालों को पहचानना ,शाबासी देना, उपहार देना बहुत आवश्यक होताहै | तभी नौकर अपने मालिक

 का कदर करने लगते हैं |

जो अपरिचित होते हैं उनलोगों से तमीज के साथ रहना है |

अगर इंसान बिना घमंड के इन नियमोंका पालन करता है तो वह समाज का प्यार पासकता है |

sadbhaavEna jayenmitraM sadbhaavEna cha baandhavaan l

strIbhRutyaan daanamaanaabhyaaM daakShiNyEnEtaraM janam ll

- subhaaShitaratnabhaaNDaagaara

Win friends with a good presence; win kinsmen with good presence too; women and dependents by - giving and respect; others through politeness.

How each person is handled has a huge impact on the way the relationship shapes up. And also, the same rule doesn't apply to all relationships either. The way one deals with a friend, is not the same as he would deal with his children. The poet hence says that one has to deal with friends and kinsmen with a good presence. One needs to be calm and composed when dealing with kith and kin, because spoken words and sped arrows can never be taken back. One wrong word can break the relationship forever. Women are to be treated with respect. Giving is another faculty that one needs to develop, be it with women or dependents. They being the primary care takers, when they are valued, the household runs smoothly. Everyone else should be dealt politely. Rudeness and arrogance isn't appealing to anyone. Be he a king or a common man, arrogance and high strung attitude doesn't sit well with anybody.

Politeness is the art of choosing amongst one's real thoughts! One of the greatest victories one can gain over someone is to beat him at politeness. Adapting it wins many a wins.

స్వస్తి.

 *************************************************************************

అజరామర సూక్తి  - 146

अजरामर सूक्ति - 146

Eternal Quote-146

शीलं शौर्यमनालस्यं पाण्डित्यं मित्र संग्रहः l

अचोरहरणीयानि पञ्चैतान्यक्षयो निधिः ll

శీలం శౌర్యమనాలస్యం పాండిత్యం మిత్ర సంగ్రహః l

అచోరహరణీయాని పఞ్చైతాన్యక్షయొ నిధిః ll

శీలము, శూరత్వము.పాండిత్యము,పని చేయుటలో అలసత్వము లేకపోవుట, సన్మిత్ర 

సంపాదన, ఈ ఐదూ దొంగలించ బడలేనివి. 

शीलं शौर्यमनालस्यं पाण्डित्यं मित्र संग्रहः l

अचोरहरणीयानि पञ्चैतान्यक्षयो निधिः ll

सौशील्यता, शूरता,काम करनेमे कोई आलसता नहीं दिखाना,पांडित्य,और सही मित्रों को इकट्ठा 

करना, यह पांच निधियों को कोई भी चुरा नहीं सकता |

sheelaM shauryamanaalasyaM paaNDityaM mitra saMgrahaH l

achoraharaNIyaani pa~nchaitaanyakShayo nidhiH ll

Integrity, courage, activity, erudition, collection of friends - these are 

the five (types of) imperishable treasures, that can't be stolen by 

thieves.

స్వస్తి.

***************************************

అజరామర సూక్తి - 147

अजरामर सूक्ति - 147

Eternal   Quote - 147

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/147-147-eternal-quote-147.html

यावत्स्वस्थो ह्ययं देहो यावन्मृत्युश्च दूरतःl

तावदात्महितं कुर्यात् प्राणान्ते किं करिष्यति ll

- चाणक्य नीति

యావత్స్వస్థో హ్యయం దేహో యావన్ మృత్యుశ్చ దూరతః l

తావదాత్మహితం కుర్యాత్ ప్రాణాంతే కిం కరిష్యతి ll - చాణక్య నీతి

ఆరోగ్యము అందుబాటులో ఉన్నపుడే ,మృత్యువు దూరముగా ఉన్నపుడే (అంటే నీవు 

యవ్వనములో ఉన్నపుడే) ఆత్మానువర్తివై నడచుకోగలిగితే మంచిది.నీవు కళ్ళు తెరిచే 

లోపే ముసలితనము ముంచుకొచ్చేస్తుంది,మృత్యువు కబళించేస్తుంది. తస్మాత్ జాగ్రత్త 

జాగ్రత.

यावत्स्वस्थो ह्ययं देहो यावन्मृत्युश्च दूरतः l

तावदात्महितं कुर्यात् प्राणान्ते किं करिष्यति ll

- चाणक्य नीति

जब तक तन दुरुस्त है, जब तक मृत्यु तुम से ज्यादा दूर है (जब तुम जवान हो ) तभी से आत्मा की बात मान के  उसी के 

अनुसार करते जाना |बुढापा अचानक आजाती है  तब तुम कुछ. भी नहीं करसकता |

yaavatsvastho hyayaM deho yaavanmRutyushcha dUrataH l

taavadaatmahitaM kuryaat praaNaante kiM kariShyati ll - chaaNakya nIti

As long as the body is healthy, as long as death is far away (when younger), perform 

deeds beneficial for the soul. What can (one) do at the end of life (when death is near)?

స్వస్తి.

**************************-**************

 అజరామర సూక్తి - 148

अजरामर सूक्ति - 148

Eternal   Quote -148

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/148-148-eternal-quote-148.html

उपकर्तुं यथा स्वल्पः समर्थो न तथा महान् ।

प्रायः कूपस्तृषां हन्ति न कदापि तु वारिधिः ॥ - सुभाषितरत्नसमुच्चय

ఉపకర్తుం యథాః స్వల్పః సమర్థో న తథా మహాన్ |

ప్రాయః కూపస్త్రుషాం హంతి న కదాపి తు వారిధిః ||

- సుభాషితరత్నసముచ్చయము

ఉపకార గుణము కలిగిన పేద, ధనికుడైన లోభికన్నా, ఎంతయోమిన్న. దాహార్థికి 

మంచినీటి బావి ముఖ్యము గానీ మహాసముద్రమునేమిచేసుకోగలడు.ఇదే అర్థము గల 

పద్యమును మనము గువ్వల చెన్న శతకములో గూడా చూడవచ్చు.

కలిమి గల లోభికన్నను

విలసితముగ పేద మేలు వితరణియైనన్

చలి చెలమ మేలు కాదా

కులనిది అంబోధికన్న గువ్వలచెన్నా

(చలి చలమ అంటే నదీ తీరము లోని నెమ్ము గల ఇసుకను కాస్త త్రవ్వి ఒక వెడల్పయిన 

గుంత చేస్తే అందులో అమృత తుల్యమైన నీటియూట చూడవచ్చును. ఆ త్రవ్వబడిన 

గుంత లేక గుంటను 'చలి చలమ' అనిగానీ 'చలమ' అని గానీ అంటారు. నేను వ్రాసిన ఈ 

పద్యములను సమయోచితములని తలచి మీముందుంచుచున్నాను.

మరిగియున్న  కాఫీ  కరిగిన ఐస్క్రీము

ఉడికి ఉడకనట్టి ఉప్మ మరియు

ఉప్పు నీటి గ్లాసు ఉండిన ఏతీరు

ఆకలైన వాని ఆర్తి దీరు

కలిమి కల్గు వాడు చెలిమికి బలిమిచ్చి

కరుణ చూపకున్న కష్ట మందు

మూతి కంద బోని మోచేతి బెల్లమే

రామ మొహనుక్తి రమ్య సూక్తి

అర్థములు సులభాగ్రాహ్యములు కావున విశ్లేషించలేదు.

మన చుట్టూ పైన తెలిపిన మనస్తత్వము కలిగినవారు మాత్రమే ఉంటే మనపని అంతే!

దాహమైనవాని దప్పిక తీర్చలేని ఎంత పెద్ద సముద్రమైనా నిరుపయోగమే! 

उपकर्तुं यथा स्वल्पः समर्थो न तथा महान् ।

प्रायः कूपस्तृषां हन्ति न कदापि तु वारिधिः ॥- सुभाषितरत्नसमुच्चय

आदमी जो प्यासा है उसे स्वच्छा पेय जल का स्थायी विकल्प बनता है  कुआँ, पर नमक का कठोर जल वाला सागर 

किस काम का है | आर्ती को दानी चाहिए लोभी धनी नहीं |

एक महासागर, शक्तिशाली और शानदार हो सकता है। लेकिन एक प्यासे आदमी के लिए पीने केलिए पानी की जरूरत होती है तो उस जल उपयुक्त नहीं होता। पृथ्वी पर उपलब्ध अधिकांश जल के लिए महासागर एक भंडार होने के बावजूद इसका एक बूंद भी थके हुए यात्री की प्यास बुझाने में उपयोगी नहीं है। हालांकि, एक कुआं बहुत अच्छी तरह से थका हुआ आदमी के लिए अमृत हो सकता है, भले ही यह महासागर की तुलना में एक अणु के बराबर हो।  

वही, जीवन के सभी पहलुओं में भी सही है। प्रत्येक व्यक्ति दुनिया का नेता नहीं हो सकता है! अगर यह सच है, तो वे किसका नेतृत्व करेंगे? जितने नेताओं की आवश्यकता होती है, उतने लोगों का नेतृत्व करना आवश्यक होता है। हर आदमी एक वास्तुकार नहीं हो सकता है, संरचना के निर्माण के लिए भी किसी को होना चाहिए। एक व्यक्ति का जूता दूसरे को फिट नहीं कर सकता है। साथ ही, प्रत्येक प्राणी का अस्तित्व बहुत महत्वपूर्ण है।

कभी भी किसी भी चीज या किसी की भी असमानता के आधार पर उसका अनादर न करें। सभी अपने अपने अनूठे तरीकों से अपरिहार्य हैं! उन्हें उनके लिए मूल्य दें, जो वे अनिवार्य रूप से हैं। एक महान व्यक्ति ने एक बार कहा था, 'हर कोई एक प्रतिभाशाली है। लेकिन अगर आप किसी मछली को पेड़ पर चढ़ने की क्षमता से आंकते हैं, तो वह, यह मानते हुए अपनी पूरी जिंदगी जिएगी कि यह बेवकूफी है! ‘क्या गहरा बयान है!

upakartuM yathaa svalpaH samartho na tathaa mahaan |praayaH kUpastRuShaaM hanti na kadaapi tu vaaridhiH || -ubhaaShitaratnasamuchchaya

In the way a trifle can be of assistance, the great may not be able to.  Probably a well can quench the thirst, but never the (mighty) ocean.

An ocean may be mighty and magnificent.  But for a thirsty man   drinking water is needed. Despite the ocean being a storehouse for most of the water available on earth and torrential rains are nothing in the face of its capacity, not even a drop of it is useful in quenching the thirst of a weary traveler.  However, a well may very well be a heavenly sight to a tired hiker, even though it is a minuscule speck in comparison to the ocean.

Same holds true in all aspects of life.  Each person cannot be the leader of the world!  If that is true, then who will they lead?  As much as leaders are required, people that need to be led are essential as well.  Every man can't be an architect, there needs to be someone to build the structure as well.  One person's shoe cannot fit another. At the same time, the existence of each and every being is very important.

 

For example, the existence of every grain of sand and blade of grass is crucial.  If it wasn't required to be there, He would have already made sure that it was not there!  If it is there, it is already important and essential.  Same with beings.  If they weren't special and essential, the Lord wouldn't have made them!!

Never disrespect anything or anyone based on their pervasiveness.  All are indispensable in their own unique ways!  Value them for what they essentially are.  A great man once said, 'Everybody is a genius.  But if you judge a fish by its ability to climb a tree, it will live its whole life believing that it is stupid!'  What a profound statement that is!

స్వస్తి.

*****************************************

అజరామర సూక్తి-149

अजरामर सूक्ति-149

Eternal Quote-149

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/149-149-eternal-quote-149.html

आचारः कुलमाख्याति देशमाख्याति भाषणम्l

सम्भ्रमः स्नेहमाख्याति वपुराख्याति भोजनम्ll- चाणक्य नीति

ఆచారః కులమాఖ్యాతి దేశమాఖ్యాతి భాషణంl

సంభ్రమః స్నేహమాఖ్యాతి వపురాఖ్యాతి భొజనంll- చాణక్య నీతి

ఒక వ్యక్తియొక్క ఆచార వ్యవహారములచేత కుల గోత్రములను,సంభాషణా చతురత వల్ల బాస లోని యాస వల్ల ఎక్కడి వాడు అనేది, హావభావములవల్ల అసలైన స్నేహితుడా, కాదా యన్నది మరియు శరీరాకృతి వల్ల అతని ఆహార విహార నియమములను ఉహించుకోన వచ్చును.

ఎంత మంచిమాటో చూడండి. నడవడిక లోని నాణ్యత నాతని పితరులను అనగా కులగోత్రాలను గుర్తు చేయవా! మాట్లాడే విధానము, అందలి సంస్కారము, ఆ వ్యక్తిలో కనిపించే నాగరికత అతని దేశాన్ని గుర్తు చేయవా! నేటి కాలములో ఇది కష్టమేమో? ఎందుకంటే మన నాగరికతను మంట గలిపి పరుల పంచన పడి మిడుకుతున్నాము కదా ! అందుచే వ్యక్తిని నడవడికతో గుర్తించుట అంట సులభము, ఈకాలములో కాకపోవచ్చును. తన హావభావముల చేత ఒక వ్యక్తికి తన స్నేహితునిపై ఎంత మమకారము, ఎంత అభిమానము, ఎంత, కష్టమునకు ఆదుకొనే మనస్తత్వము కలదు అన్నది అవలీలగా తెలుసుకొన వచ్చును. ఇక అతని శరీరాకృతి గమనించితే అతని  అన్నపానాదులకు సంబంధించిన అలవాట్లను అట్టే పసికట్ట వచ్చు.

వీటన్నిటికి నియమము నిష్ఠ అతి ముఖ్యము. అప్పుడే ఏకాగ్రత విషయానులోకన సక్రమమైన విధివిధానములలో కొనసాగుతాయి.

आचारः कुलमाख्याति देशमाख्याति भाषणम् l

सम्भ्रमः स्नेहमाख्याति वपुराख्याति भोजनम् ll - चाणक्य नीति

एक व्यक्ति का चाल चलन से वह किस वंशावली का है यह जान सकते हैं | संभाषण से वह कहाँ का है यह जान सकते हैं | उनके हावभाव से वह हमें कितना चाह्ता है यह जान सकते हैं

और शरीराकृति देखकर वह कितना तन और मन से दुरुस्त है यह जान सकते हैं |

कितनी अच्छी बातें बतायी गाई है देखिये |  एक व्यक्ति का गुणगण और उनके पूर्वज कितना संस्कारी है, यह उनके चाल चलन से समझ लेते हैं | उनके जुबान से और उनके आचार व्यवहार और संस्कृति से वह कहाँ के है यह जान सकते हैं | अपने दोस्त केलिए उन के

हाव भाव परख्नेसे वह सच्चे दिल से अपने मित्र को चाहता है या नहीं ,देख सकते हैं  और उनके शरीराकृति से खाने पीने के आदटन का उम्मीद लगा सकते हैं |

aachaara@h kulamaakhyaati dESamaakhyaati bhaaShaNam l

sambhrama@h snEhamaakhyaati vapuraakhyaati bhojanam ll- chaaNakya nIti

One's comportment tells about his lineage; speech mentions his land; excitement communicates affection; form declares food traits.

 A person's composure tells about his personality and his family background.The way a person speaks gives clues about his country. He would speak a certain language or dialect, in a certain style and accent added to that the culture and customs also can be known by that. That signifies his motherland.

The expression on seeing another person speaks volumes about his affection towards him. When a near or dear one comes, the eyes light up with excitement. The excitement emotion and expression are directly proportional to the fondness of the person towards one's self.

A person's physical form declares his food habits. You are what you eat. The food consumed is what nurtures the body. Hence the body form gives away food habits. Hence these are the parameters to identify a stranger of good qualities.

స్వస్తి.

*****************************************

 అజరామర సూక్తి -150

अजरामर सूक्ति - 150

Eternal Quote - 150

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/150-150-eternal-quote-150.html

सर्वथा सुकरं मित्रं दुष्करं परिपालनम् l

अनित्यत्वात्तु चित्तानां प्रीतिरल्पेऽपि भिद्यते ll - रामायण, किष्किन्दाकण्ड

సర్వథా సుకరం మిత్రం దుష్కరం పరిపాలనం l

అనిత్యత్వాత్తు చిత్తానాం ప్రీతిరల్పే.పి భిద్యతే ll - రామాయణము, కిష్కిందాకాండము

స్నేహము చేసుకొనుట కాదు సులభము కానీ దానిని నిభాయించుట చాలా కష్టము , 

కారణము మనసే. ఈ మనసు కోతి వంటిది. ఈ క్షణము ఈ కొమ్మ మీదయితే 

మరుక్షణము ఇంకొక కొమ్మ మీద.ఎన్ని చెట్లు చుట్టుకొస్తుందో తనకే తెలియదు. కావున 

మనసు మీద మనకు పట్టు వుండవలె. స్నేహితము చేయుటకు వ్యక్తీ యోగ్యత 

పరిశీలించడము అత్యవసరము.స్నేహము చేసిన తరువాత మాత్రము దానిని 

ఎపారిస్తితిలోనూ కాపాఉకొనవలసినదె కానీ చిన్న చిన్న పోరపొచ్చులతో దూరము 

కాకూడదు. మనసును నియంత్రించుకొనుట మనిషికి మిక్కిలి అవసరము.

सर्वथा सुकरं मित्रं दुष्करं परिपालनम् l

अनित्यत्वात्तु चित्तानां प्रीतिरल्पेऽपि भिद्यते ll - रामायण, किष्किन्दाकण्ड

दोस्ती करना बहुत आसान है लेकिन उसे निभाना ही बहुत कठिन है | क्यों की मन बन्दर जैसा मचलता ही रहता है | 

उसीलिये उसे काबू में रखना बहत जरूरत होताही | मन को निर्मल और निश्चल रखने का प्रयास करना और उसका 

सदा अभ्यास करना बहुत जरूरत होता है |

sarvathaa sukaraM mitraM duShkaraM paripaalanam l

anityatvaattu chittaanaaM matiralpE.pi bhidyatE ll - raamaayaNamu, kiShkindaakaanDamu

It is easy to earn friends, but very hard to sustain it.. As the mind is transient, the friendship can be 

broken by a petty conflict.

The verse says, it is very easy to make friends but very hard to nurture and nourish the friendship. The 

reason is the mind. It is like a monkey that never stays on a particular branch of a tree, it will be so 

quick to jump from one branch to the other. That means the nature of the mind is unstable, 

transient, uncertain and ephemeral. So, the slightest tiff can cause a rift and pull the people apart.

Beware of such causes. Do not ruin a good friendship due to petty misunderstandings.Have control 

on your mind. It is not so easy but practise meketh a man perfect.

స్వస్తి.

*********************************************

 

‎

 

 

********

అజరామర సూక్తి – 121

अजरामर सूक्थी – 121

Eternal Quote - 121

यदेवोपनतं दु:खात् सुखं तद्रसवत्तरं।

निर्वाणाय तरुच्छाया तप्तस्य हि विशेषतः ॥ - विक्रमोर्वशीयम् (महा कवि कालीदास्)

యదేవోపనతం దుఃఖాత్ సుఖం తద్రసవత్తరం l

నిర్వాణాయ తరుచ్ఛాయా తప్తస్యహి విశేషతః ll - విక్రమోర్వశీయము (మహాకవి కాళీదాసు)

బాధాతప్తునికి కాలము కలిసివచ్చి సంతోషము అందినపుడు అనుభవించే ఆనందానికి హద్దు 

ఉండదు . సూర్యకర సంతప్తుడైన వ్యక్తికి తరుచ్ఛాయ తన్మయత నిచ్చుచున్నది కదా !

ఒక ఎండలో వచ్చిన వ్యక్తికి రండి ఆఆళూఊ చేతులు కడుగుకొని కూర్చోండి. ఇప్పుడే మీకు 

దాహము తెస్తాను. చల్లటి మజ్జిగ ఇస్తాను, అనంటే ఆ మాటే వచ్చిన వ్యక్తికి ఎంతో చల్లదనము 

చేకూర్చుతుంది. ఆపై ఆ ఉపచారాలు కూడా చేస్తే అతని అలసట అంతా మరచిపోతాడు. 

నిష్కల్మషమైన ఈ ఆదర సత్కారము అతని ఇంట నీవు కూడా పొందు అవకాశము 

కలిగించుకొన్నట్లే! అసలు ఇటువంటి చిన్నవిశాయములే నిన్ను భగవంతునికి ఎంతో ఆప్తునిగా 

చేస్తాయి. ఒక బాధలో ఉన్న వ్యక్తి మాటలను సహ అనుభూతితో విన్నా చాలు అతని బాధను ఎంతో 

తగ్గించినవారమౌతాము. ‘సర్వేజనాః సుఖినోభవంతు’ అన్న మాటకు కట్టుబడినది 

అద్వితీయమగు మన ధర్మము.

यदेवोपनतं दु:खात् सुखं तद्रसवत्तरं।

निर्वाणाय तरुच्छाया तप्तस्य हि विशेषतः ॥

बाधा पीड़ित व्यक्तिको अचानक खुशियाँ आगये तो वह फूला नहीं समाता जैसे सूरज के गर्मी से

जलते हुए तन को तरवर की छाया मिलजाती है | कोइ मेहमान गर्मी के दिन घर पर आता है तो मुह पाँव 

धोकर बैठने को बोलकर पहले उसे ठंडी पानी देकर बादमें नींबू रस के पानी दिए तो अतिथी कितना

खुश होता है, वह आप गौर से उस आदमीको देखनेसे पता चलता है l अग्ग्ग्गर किद्सी दिन त्मुम भी उसी

हालत में उस आदमी के घर जाते हो तो जरूर आप को भी उसी तरह का सम्मान मिलेगा. हमारे शास्त्रों

में ‘अतिथि देवो भाव’ ‘सर्वेजनाः सुखिनो भवंतु’ ही अनुसरण करनेकेलिए बोले हैं l

Yadevopanatam dukhaat sukham tadrasavattaram l

Nirvaanaaya taruchchhaayaa taptasya hi visheshatah ll 

- Vikramorvasheeyam Natakam (Mahakavi Kalidasa)

The happiness one gets after a period of grief is all the more enjoyable. One who is afflicted by the 

intense heat of the Sun better enjoys the shade given by a tree than one who is not exposed to the 

Sun’s rays. Any guest who comes to you house in the hot sun, first allow him to wash his feet and 

face, give him cool water after which a glass of lemon water. How much happy he will feel. He will 

certainly reciprocate his gratitude when you happen to visit his house. Our Sastras always propose 

‘athithi devobhava’ and ‘Sarvejanaah sukhinobhavanthu.

స్వస్తి.

**********************************************

అజరామర సూక్తి - 122

अजरामर सूक्ति -122

Eternal Quote - 122

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/01/122-122-eternal-quote-122.html

దూరము -- దగ్గర

दूरस्तोपि समीपस्तो योवै मनसि वर्तते l

योवै चित्तेपी दूरस्तो समीपस्तोपी दूरतः ll – अज्ञात

దూరస్తోపి సమీపస్తో యోవై మనసివర్తతే l

యోవైచిత్తేపిదూరస్తో సమీపస్తోహిదూరతః ll – అజ్ఞాత

మనసుకు దగ్గరైనవారు మనకు ఆమడల దూరముననున్నా దగ్గరివారే. అదే మనసుకు 

దూరమైనవారు ఎంత దగ్గరివారైనా దూరమైనా వారే.

दूरस्तोपि समीपस्तो योवै मनसि वर्तते l

योवै चित्तेपी दूरस्तो समीपस्तोपी दूरतः ll

कोई भी जो दिल में रहते हैं वे चाहे कितने भी दूर हो बहुत, दिल के बहुत करीब लगते हैं। कोई 

कितनेभी नज़दीक हो अगर दिल से दूर है तो बहुत दूर ही लगता है |

doorstopi sameepastho yovai manasi vartatE l

yovai chittepi doorastho sameepasthohi doorataH ll – Ajnaath

Those nearer to heart are nearer to us, however far off they are. Those who are away from heart 

are far off however nearer physically they are to us in reality.

స్వస్తి.

************************************************************************************

అజరామర సూక్తి - 123

अजरामर सूक्ती - 123

Eternal Quote - 123

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/01/123-123-eternal-quote-123.html

हस्ती अङ्कुशमात्रेण वाजी हस्तेन ताड्यते l

शृङ्गी लगुडहस्तेन खड्गहस्तेन दुर्जन ll - चाणक्य नीति

హస్తీ అంకుశమాత్రేణ వాజీ హస్తేన తాడ్యతేl

శృఞ్గీ లగుడహస్తేన ఖడ్గహస్తేన దుర్జనాఃll

- చాణక్య నీతి

ఈ ప్రపంచములో ప్రతి ప్రాణినీ లోబరచుకొనుటకు ఒక ఆయుధము అవసరము. 

ఏనుగును అంకుశముతో,గుర్రమును చేతి తో, ఆవు ఎద్దు,బర్రెలను చిన్న ముల్లుగర్ర తో 

లోబరచుకోనవచ్చును. దుర్మార్గుని మాత్రము కత్తి తో లోబరచుకోవలసిందే!

చెరుకు వద్ద చేరి చేతులు మోడిచి

రసము నడిగినంత రాదు రసము

మరన ఉంచి దాని మరి పిండితే ఇచ్చు

రామమోహనుక్తి రమ్య సూక్తి

ప్రకృతిలో ప్రతిదానికీ ఒక పద్ధతి ఉంటుంది. అన్నింటికీ బలము ఉపయోగించి మనము 

పొందలేము. అది కొన్నింటికి మాత్రమే చెల్లుతుంది. మొండి హటము చేసే కొడుకు తో 

ఇంకా ‘గోము చూపరా కొడుకా అంటే గూగ్గిరి పళ్ళు వేల్లబెట్టినాడట’ . దయ్యము పట్టిన 

వారికి వేపమందే గతి. కానీ భారతములో కనిపిచే ఈ వాస్తవమును చూడండి. కాళ్ళు 

దాచుకొని కదలలేని విధమును అభినయిన్చుచూ ఉన్న ఆన్జనేయులవారి తోకను కూడా 

భీముడు కదల్చలేక పోయినాడు. కావున ఎక్కడ ఏది వాడవలేనో అక్కడ అదియే 

వాడవలెను. ‘పిండికి పిడుగుకు ఒకే మంత్రము పనిచేయదు’.

हस्ती अङ्कुशमात्रेण वाजी हस्तेन ताड्यते l

 शृङ्गी लगुडहस्तेन खड्गहस्तेन दुर्जनः ll - चाणक्य नीति

संसार के प्राणियों को काबू में रखनेकेलिये अलग अलग तारीखे होते हैं'| हाथी को अंकुश से,घोड़ेको \

हाथ से,गाय बैल, भैंस आदी जन्तुवों को लकड़ी के टुकड़े से काबू में लेते हैं | लेकिन दुर्जन को काबू में 

लेने केलिए यालवार ही ठीक है|

लेकिन यह बात समझनी चाहिए की हर काम डंडा से नहीं चलताl गाडी रूठ गयी तो वह फिर से चलने 

केलिये मेकानिक की जरूरत पड़ती है l गुस्सेपे लात मार्नेसे नहीं चलता l महा भारत का इस सिलसिला

एक बार देखिए l जब कदली वन में हनुमानजी पैर फसार के बैठ जाते हैं तो भीमबल प्रयोग से नके पूँछ

भी हटानाही सके l लेकिन जब विनम्रता से उनके सामने आठ जोड़कर प्रार्थना की तब हनुमानजी प्रसन्ना

हुए l हर एक सुस्ती केलिए  ही दवा काम में नहीं आता l

hastI amkuSamaatrENa vaajI hastEna taaDyatE l

SR~ngI laguDahastEna khaDgahastEna durjanaa@h ll - chaaNakya nIti

An elephant is (restrained) with just an anvil, a horse is hit with the hand, a horned animal with a 

stick in hand, an evil doer with a sword in hand. There is a restraint for everything and everyone. 

Only one needs to figure out the right thing for the right one. Tried and tested are some of the 

means.

One thing that everybody should note is that we cannot use the same devise for every ailment. To 

correct the Engine, Mechanic is the right person. Your kicking the Engine in frustration will not yield 

the result. In Mahabharatha when Hanuman stretched his tail Bhim could not be able to move it 

with his strength. Only his obeisance could get the favour of Hanumanji.

స్వస్తి.

*****************************************

 అజరామర సూక్తి - 124

अजरामर सूक्ति- 124

Eternal Quote -124

ईशः करास्थीक्रुत कान्चानाद्रि कुबेर मित्रो राजताचलस्थः l

तथापि भिक्षाटन मस्य जातं विधौह् शिरस्थे कुटिले कतश्रीः ll

ఈశః కరస్థీకృత కాంచనాద్రి  కుబేర మిత్రో రజతా చలస్థః l

తథాపి భిక్షాటనమస్యజాతం విధౌః శిరస్థే కుటిలే కత శ్రీః ll

చేతిలో నేమో మేరుపర్వతము అంటే కాంచనాద్రి, ఎందుకంటే అది ఆయన విల్లు, పైగా అది బంగారు మయము, నెలవా వెండి కొండ, మరి మిత్రుడో కుబేరుడు, మరి ఆ పరమేశుని వృత్తి చూస్తేనో భిక్షాటనము. నెత్తిన విధి తాండవము చేస్తూవుంటే ఐశ్వర్యము ఎట్లు అబ్బుతుంది.

నేను వ్రాసిన ఈ పద్యమును ఒక సారి గమనించండి. ఆయన తలచుకొంటే చేయలేనిది ఏమియు లేకపోయినా తన కర్మానువర్తన మానలేదు.మరి మనకు ప్రభువు ఆయనే కదా! ఆయనే ధర్మ పథము వీడితే  మన విషయము చెప్పనే అవసరము లేదు. ‘యథా రాజా తథా ప్రజా’ కదా! అందుకే

మేరువు చేత కల్గినను మేలిమి వెండిమలయ్యు వాసమున్

సారతరంపు సంపదల సామి వయస్యునిగా జెలంగియున్

పారమి పొందబోక తన పాత్రను వీడక బిచ్చమెత్తు, శ్రీ

గౌరి వరుండు తాను తన కర్మను వీడి చరించడెన్నడున్

 ఈ విషయాన్నే సుమతి శతక కారులగు బద్దెన మహాశయులు ఈ విధముగా చెప్పినారు.

ధనపతి సఖుడైయుండియు 

యనయంగా శివుడు బిచ్చ మెత్తగ వలసెన్ 

తనవారికెంత గల్గిన 

తన భాగ్యమె తనకు గాక తథ్యము సుమతీ 

కష్టసుఖాలు విధిచేత విధానము చేత జరిగేవి. పరమేశుడే విధికి బద్ధుదైనపుడు మనమెంత. కాబట్టి మనము ఆయనను ప్రార్థించ వలసినది  కష్టాలనివ్వవద్దని కాదు. ఏ కష్టాన్నయినా సహించే శక్తినివ్వమని.  శారీరిక బలముకన్నా మనోబలము గొప్పది. ఆ మనోబలమునకు కర్త భగవంతుడే.

ईशः करास्थीक्रुत कान्चानाद्रि कुबेर मित्रो राजताचलस्थः l

तथापि भिक्षाटन मस्य जातं विधौह् शिरस्थे कुटिले कतश्रीः  ll

एक बार भगवान शि को परख के देखो . धनुष जो हाथ मे है वह मेरु पर्वतः है और उसे काञ्चनाद्रि बोल्थे है | उस मे पूरा सोना भर है , रहता है तो कैलाश मे और वह चान्दी का पर्वत कःलाया जाता है | मित्र तो धनाधिपति कुबेर है | लेकिन उन का पेशा है भीक मांगना |

भगवान् भी विधि के हाथों का पुतला है | हमारा तो कुछ भी नहीं है | उसी लिए अच्छा बुरा जो होना है वो तो हमारे विधि के अनुसार चलता ही रहता है , भगवान् से हमारा विनती यही रहना चाहिए की वे हम किसी प्रकार के कष्ट झेलनेका क्षमता दें |

eesah karastheekrutha kanchanaadri kubera mitro rajathaa chalasthah l

tathaapi bhikshaatanamasyajaatam vidhoh sirasthi kutile katha sreeh  ll

His hand adorned with Meru Parvatha i e Golden Mountain as bow, his residence is Silver Mountain and his chum is Kubera. But Parameswara practices only begging. When the fate is dancing on the head how wealth can come his way.

స్వస్తి.

 *******************************************************

 అజరామర సూక్తి - 125

अजरामर सूक्ती – 125

Eternal Quote – 125

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/01/125-125-eternal-quote-125.html

सर्पाणं च खलानां च परद्रव्यापहारिणाम् l

अभिप्राया न सिध्यन्ति तेनेदं वर्तते जगत् ll - पञ्चतन्त्र, मित्रभेद

సర్పాణం చ ఖలానాం చ పరద్రవ్యాపహారిణాం l

అభిప్రాయా న సిధ్యంతి తెనేదం వర్తతే జగత్ ll - పఞ్చతంత్రము, మిత్రభేదము

ఈ లోకములో  అజగరములు అసజ్జనులు ఉన్నది వాస్తవమే . కానీ పరులను నాశనము 

చేసే వారి  దురాలోచనలు అన్నే ఫలించే విధముగా వుండివుంటే ఈ లోకము బ్రతికి 

బట్టగట్టేదా!

కాలము విచిత్రమైనది. పాము నీడన కూడా బ్రతుకవలసి రావచ్చు. తగిన ఓర్పు, 

సమయస్ఫూర్తి కలిగియుంటేనే గండము గడుస్తుంది. అందుకే సుమతి శతకకారుడు 

బద్దెన ఈ విధముగా హెచ్చరించినాడు.

ఎప్పటికెయ్యది ప్రస్తుత

మప్పటికా మాటలాడి యన్యుల మనముల్

నొప్పింపక తానొవ్వక

తప్పించుకు తిరుగువాడు ధన్యుడు సుమతీ!

సమయానుసారుకూలమైన మాటలు పలుకుతూ, తాను బాధపడకుండా ఇతరులను 

బాధ పెట్టకుండా పనులు చక్కబెట్టేవాడు గొప్పవాడు. ఈ భావమునకు తోడుగా నేను 

వ్రాసిన ఒక పద్యమును ఇక్కడ అవసరమని తలచి మీ ముందు ఉంచుచున్నాను.

నచ్చనట్టి వారి నడుమన నడవంగ

నేర్పు వలయు నెంతొ నిజముగాను

దంత పంక్తి నడుమ దనరు నాలుక జూడు

రామ మొహనుక్తి రమ్య సూక్తి

కాబట్టి దుష్టులకు భయపడి పారిపోతూ వుంటే, ఆ పోయిన చోట దుష్టులుండరన్న 

నమ్మకము లేదుకదా! కాబట్టి పలాయనమునకంటే ప్రతి ఘటన చాలా ముఖ్యము. కానీ 

దానికి చాకచక్యము కూడా చాలా అవసరము.

सर्पाणं च खलानां च परद्रव्यापहारिणाम् l

अभिप्राया न सिध्यन्ति तेनेदं वर्तते जगत् ll - पञ्चतन्त्र, मित्रभेद

इस जगत में अजगर और असज्जन के इरादे पूरे होते ही रहेंगे तो इस संसार निर्जीव होजाता था| 

सत्पथ पर चलने वालेको विनाश का सामना नहीं करना पड़ता |

इस जगत में केवल बुरे लोग ही नहीं हैं, अच्छे भी हैं l चालाक भी हैंl वे किसी प्रकारके खतरे

को अपनी बुद्धिमत्ता से ताल देते हैं l अपने जीब को ही एक बार देखें l दांतों के बीच में रहते

हुए भी, कितनी चालाकी से बिना फसे चलती है l

इस समाज में हमें सिर्फ अच्छे लोग ही नहीं मिलते, उसलिए हम अपनी बुद्धी को काबू में

रखलेनेसे खुद को बचालेसक्ठे हैं l

sarpaaNaM cha khalaanaaM cha paradravyaapahaariNaam l

abhipraayaa na sidhyanti tenEdaM vartatE jagat ll - pa~nchatantra, mitrabheda

Snakes and evil doers aim at others' possessions. They are threat to the man kind indeed. If their intentions succeed all the time, the world would have vanished by now. Where ever bad is there good also will be there and similarly where good is there bad also prevails there. It is imperative on the human beings that they should act tactfully to avert the threats. Because there are intelligents on the Globe they averting the daunting circumstances. Hence the world is still surviving.

స్వస్తి.

 *******************************************************

అజరామర సూక్తి – 126

अजरामर सूक्ति - 126

Eternal Quote - 126

धारणाद्धर्म इत्याहुः धर्मो धारयते प्रजा

यात्स्या द्धारण संयुक्तःसधर्म इतिनिश्चयः l

युवैव धर्मशीलः स्यादानित्यम खालुजीवितम

कोहिजानाति कस्याद्य मृत्युकालो भवेदति ll

ధారణాద్ధర్మ ఇత్యాహుః ధర్మో ధారయతే ప్రజాః

యత్స్యాద్ధారణ సంయుక్తః సధర్మ ఇతినిశ్చయః l

యువైవ ధర్మశీలః స్యాదనిత్యం ఖలు జీవితం 

కోహిజానాతి కస్యాద్య మృత్యుకాలో భవేదతి ll

ధర్మమనే పదానికి వ్యవహారములో అనేక అర్థాలు చెప్పవలసి వస్తుంది. ప్రకరణాన్ని బట్టి 

అర్థభేదం సంభవిస్తుంది. ఇక్కడ ధర్మానికి, 'లోక వ్యవస్థ దెబ్బ తినకుండా ప్రతివాడు 

అనుసరించవలసిన సామాన్య నియమము' అన్న అర్థము చెప్పుకొంటే సరిపోతుంది. 

సమాజాన్ని చక్కజేసే ధర్మాలను ఎవరూ అతిక్రమించగూడదు. అలా అతిక్రమిస్తే 

సమాజము దెబ్బతింటుంది .

పశు పక్షి క్రిమి కీటకాదులు తమ నియమిత ధర్మాన్ని అతిక్రమించవు . ఆ ఇబ్బంది ఒక 

మానవునకు మాత్రమె! అందుకే ఇన్ని శాస్త్రాలు ఇన్ని నీతులు.

ఇక కొందరు ఈ ధర్మాచరణ అంతా ముసలి వాళ్లకు మాత్రమే నవయువకులమైన 

మనకెందుకు అనుకొంటారు. అంతకు మించిన పొరబాటు లేదు. లోకములో అందరికీ 

తెలిసినదే అయినా గుర్తుంచుకోదలచిన రహస్యము ఒకటుంది. అదే మృత్యువు . 'నిత్యం 

సన్నిహితోమృత్యుః కర్తవ్యమ్ ధర్మ సంగ్రహం' అన్నది ఆర్య వాక్కు. బ్రతికినంతకాలము 

ఒక వ్యక్తికి ఎల్లవేళలా తోడుగా వుండేది మృత్యువే. ఆ సత్యాన్ని తెలుసుకొంటే అది 

స్నేహితునిగా కౌగిలించుకొంటుంది  లేకుంటే శత్రువుగా కబళించుతుంది. కాబట్టి 

ఏవయసులో కూడా ధర్మ పథమును వీడకూడదు.

व्यवहार में धरम के कई अर्थ होते हैं | जो भी लौकिक प्रथा का सम्मान करते हुए अपना

कर्तव्य निभाता है उसे हम धरम कहसकते हैं | समाज को सुधार लानेवाला जो भी करम ,धरम ही 

होता है | अगर उस का पालन नहीं करेंगे तो समाज को हानी पहूँचती है |

पशु पक्षी आदी अपने धरम से नहीं अलग होते हैं | दुविधा तो सिर्फ़ आदमी से ही पैदा होता है |

थोड़े लोग ऐसे भी समाँझते हैं की ये बातें सिर्फ़ बूढ़े लोगों केलिए बनते हैं| लेकिन इस में सच्चाई 

नहीं है | यह गलत है क्यों की कौन जानता है की मृत्यु कब उसे घेरलेता है | उसी लिए आर्यलोग 

कहते हैं " नित्यं संनिहिठो मृत्युः कर्तव्यं धर्मं संग्रहं | " इसीलिये छोटा हो या बड़ा धरम का पालन 

करना उनका कर्त्व्य होता है l

dhaaranaaddharmamityaahuh dharmo dhaarayathe prajaa

yatsyaaddhaarana samyuktah sadharma ithinishayah l

yuvaiva dharmasheelah syaadanityam khalujeevitham

kohijaanaathi kassyaadya mrutyukaalo bhavedathi ll

Dharma is a key concept with multiple meanings. There is no single word

translation for dharma in western languages. In our culture, dharma signifies

behaviors that are considered to be in accordance with the order that makes

life and universe possible, and includes duties, rights, laws, conduct, virtues

and ‘‘right way of living’’. If one crosses the path of Dharma that would be

detrimental to both him and the society also.

When all the herbivorous, carnivorous and omnivorous animals, Avifauna

(Various birds), amphibians or aquatic have their own dharma which they

never cross. The difficulty is only with the human race.

Perception of some youngsters is that Dharma is only meant for the old. It is

not true. Young or old 'Mruthyu' is the only companion all throughout our life

whether we like or not. If we like it embraces at the appropriate time otherwise

it will slain. That is why if we tread the right path 'Mruthyu' becomes the

friend. That is why our elders say ' your MRITYU is always nearby. your duty

is to muster dharma.'

Hence let us take Dharma to our stride and march on the path of life.

స్వస్తి.

******************************************************************

అజరామర సూక్తి - 127

अजरामर सूक्ति - 127

Eternal Quote -127

अकारणेनैव चतुराः तर्कयन्ति परेङ्गितम् ।

गर्भस्थं केतकीपुष्पम् आमोदेनेव षट्पदाः ॥ -प्रसन्नराघव

అకారణేనైవ చతురాః తర్కయాంతి పరేఞ్గితం |

గర్భస్థం కేతకీపుష్పం ఆమోదేనేవ షట్పదాః || -ప్రసన్నరాఘవము

బుద్ధిమంతులెపుడూ , చూడకనే కేతకీ పుష్పము (మొగిలి పువ్వు) జాడను సుగంధముచేత భ్రమరము గుర్తించినట్లు , ఎదుటి వ్యక్తి ముఖ కవళికలు హావ భావములు, సంభాషణా ధ్వనిని బట్టి అతడు యోగ్యుడా కాదా! అన్నది నిర్ధారించుకొంటాడు. ‘ఆత్మ లోన విసము నంగిట బెల్లంబు’ కలిగినవారు ఎందఱో మనచుట్టూ వున్నారు అన్నది మరవకుండా గుర్తుంచుకొనవలసిన విషయము.

ప్రతి విషయము ఎదుటివాడు చెప్పుటను బట్టి మాత్రమే నిజానిజాలు అంచనా వేసుకొనుట యుక్తియుక్తమని అనిపించుకోదు. వారి హావభావాలకు మన ఇంగితమును జోడించి

అర్థము చేసుకొను సామర్థ్యమును కలిగియుండుట వివేకి లక్షణము.

కేతకీపుష్పము (మొగిలి పువ్వు ) ను చూసి దాని మధువుకై తేనెటీగ వెళ్ళుట లేదు. దాని జాడ కేవలము వాసనతోనే మధుపము పసిగట్టగలదు. ఆ కారణముగా దానిని చేరితే తనకు గల ఆపద పసిగట్టగలదు. 

బుద్ధిమంతుడైనవాడు కూడా ఆ లక్షణమును అలవరచుకొంటే సమర్థవంతంగా ఎదుటి వాని మనస్తత్వమును పసిగట్టగలుగుతాడు.

ప్రకృతి నుండి మనము ఎంతెంత నేర్చుకొనవచ్చునో గుర్తించండి.

अकारणेनैव चतुराः तर्कयन्ति परेङ्गितम् ।

गर्भस्थं केतकीपुष्पम् आमोदेनेव षट्पदाः ॥ -प्रसन्नराघव

जैसे मधुमक्खियों ने सिर्फ सुगंध से, फूलों का पता हासिल करलेते हैं, ठीक उसी तरह, अकल्मन्द या 

गुणी किसी भी इशारे के बिना, दूसरों के इरादों की जांच करलेता है। अकालमंद के लिए इशारा 

काफी होता है ।

लोगों को सिर्फ खुल कर बोलने से  ही नहीं समझना चाहिए । कुछ ऐसे भी अवसर होते हैं जब उन 

लोगोंके हावभाव से उनके बारे में पता लगाना पड़ता है। इस के लिए कई कारण हो सकते हैं। कुछ 

परिस्थितियाँ ऐसे भी होसकते हैं जहाँ उस आदमी खुलकर बोल न सके या कोई दुष्ट

कुटिलतासे अन्दर कुछ रखके बाहर से मीठी मीठी बातें कर रहा हो, ऐसे परिस्थितियों में अकल्मन्द 

अपने बुद्धि की उपयोग करके दुसरे आदमी के सोच का पता लगाना पड़ता है । अगर वैसा समझ नहीं 

पाता है तो वह उन का मूर्खता ही होगा । हमारे आसपास कई ऐसे लोग होते हैं, जो अन्दर से सांप और 

बाहर से खरगोश दीखते हैंl

अमृत घूंट आकांक्षी मधुमक्की पहले, सुगंधित केतकी के फूल को देखने तक की जरूरत नहीं है। वह 

छिपा या दृष्टि से बाहर रहने से भी सिर्फ सुगंध के जरिये वे फूल के स्थान तक पहुंचना या नहीं 

पहूंचना तय करलेते हैंl! इसी तरह एक बुद्धिमान व्यक्ति का तरीका भी होना चाहिए।

धन्य है ऐसे लोग जो इस तरह परखकर लोगों की चालचलन समझ्सकते हैं।

akaaraNEnaiva chaturaa@h tarkayaanti parE~ngitam |
garbhasthaM kEtakIpuShpam aamodEnEva ShaTpadaa@h ||-prasannaraaghava

Without any summons, the clever inquire into others' intentions; just as, the bees locate a hidden 

ketakI (Pandanus Flower) flower with just its fragrance.

It is said that the outward actions reveal one's hidden intentions! It is not necessary that a person 

expresses all his thoughts, in his actions or words. The reasons for this could be many. He may not 

have the necessary circumstances to express; or an ambiance; or may even lack the word skills to 

express himself and above all he may be a hypocrite.

Hence, a clever person should assess the other not alone by his words but by his gesticulations also.

 So one can imbibe the capacity to assimilate the thoughts and intentions of the other just through 

subtle hints or may be, from the body language or other environmental factors. He will be capable 

of good in the expression but gestures of the body would be telling otherwise.

The bees do not need to physically see the fragrant ketaki flower (Pandanus Flower), before 

aspiring to sip its nectar. They can follow the scent of the flower to reach the location of the flower, 

although it lays hidden or far from sight! Similar is the way of an intelligent person.

Blessed are such people and so are the ones that keep such capability and such company.

స్వస్తి.

*************************************************

అజరామర సూక్తి – 128

अजरामर सूक्ति – 128

Eternal Quote – 128

क्रिया हि वस्तूपहित प्रसीदति

క్రియాహి వస్తూపహిత ప్రసీదతి

ఉపయుక్తమగు క్రియయే తన అనుగ్రహమును అందించగలుగుతుంది.

పై సూక్తి ఒక శ్లోకములోని పాతిక పాదము. మాత్రమే! నేను రెండుమూడు గంటలు ‘గూగుల్ అన్వేషణ’ లో  ప్రయత్నించినా పూర్తి పాఠము లభించలేదు. అందువలన

దొరికిన మేరకే ఈ సూక్తిని విశ్లేషించుచున్నాను. ఈ విశ్లేషణ కూడా కాశీ మజిలీ

కథలనుండి గ్రహింపబడిన ‘గురువును మించిన శిష్యుడు’ అన్న సినిమా కథ.

సువర్ణగిరి సామ్రాజ్యాధీశుడైన ధర్మపాలుడికి ఇద్దరు కుమారులు. అతని రాజ్యంపైకి

కీర్తిసేనుడు దండెత్తి రాగా యుద్ధంలో పరాజయం తప్పదని తెలిసి ధర్మపాలుడు

భార్యాబిడ్డలతో సహా అడవిలోకి పారిపోతాడు. అడవిలో కాళికా దేవిని ఆరాధించే

కాలకేతుడు అనే ఒక మాంత్రికుడి  ఆశ్రమానికి వెళతారు. కాలకేతుడు తనకు

సర్వలోకాధిపత్యం కావాలని కాళికాదేవిని కోరగా ఆమె సర్వలక్షణాలు కలిగిన ఓ

రాజకుమారుడికి సర్వ విద్యలు నేర్పించి తన సమక్షానికి తీసుకురమ్మంటుంది. తన

ఆశ్రమానికి వెళ్ళేసరికి అక్కడికి రాజకుమారులు విజేయుడు, అజేయుడు కనిపించేసరికి

తన కోరిక నెరవేరబోతుందని ఆనందపడతాడు. రాజు తన బిడ్డలకు చదువు

చెప్పించలేకపోతున్నానని బాధపడుతుంటే కాలకేతుడు వారిద్దరికీ తాను విద్య

నేర్పిస్తాననీ అందుకు ప్రతిఫలంగా తాను అడిగినప్పుడు వారిలో ఒకరిని తనకి అప్పగించమంటాడు. తన కుమారులు విద్యావంతులవుతున్నారని రాజదంపతులు అయిష్టంగానే అందుకు అంగీకరిస్తారు.

రాజదంపతులు వారిని వదిలి వెళ్ళగానే సర్వలక్షణాలు కలిగిన పెద్ద కుమారుడు

విజేయుడికి అన్ని విద్యలు నేర్పడానికి నిర్ణయించి, చిన్న కుమారుడిని మాత్రం పశువుల

కాపరిగా నియమిస్తాడు. ఇది చూసి మాంత్రికుడు శిష్యుడైన అనంతుడు బాధ పడతాడు.

విజేయుడు పెరిగి పెద్దవాడై అన్ని కళలలోనూ ఆరితేరుతాడు. అప్పుడు అనంతుడు

మాంత్రికుడు కుటిల ఆలోచనను విజేయుడికి తెలియజేస్తాడు. అప్పుడు విజయుడు కామరూపంలో తన తల్లిదండ్రుల వద్దకు వెళ్ళి జరిగిన సంగతి గురించి చెబుతాడు. మరుసటి రోజు తన కుమారులను తీసుకెళ్ళడానికి రాజదంపతులు కాలకేతుని దగ్గరకు రాగా, కాలకేతుడు పశుల కాపరియైన అజేయుడిని విద్యావంతుడిగా, సకల విద్యా

పారంగతుడైన విజేయుడిని పశుల కాపరిగా చూపించి ఎవరిని కావాలో

కోరుకోమంటాడు. రాజ దంపతులకు ముందుగానే విషయం తెలిసి ఉండటం వలన

వారు కాలకేతుడు ఎంత వారించిన విజేయుడినే ఎంచుకుంటారు. కాలకేతుడు చేసేదేమీ

లేక అజేయుడిని కూడా అతని తల్లిదండ్రుల దగ్గరకే పంపించేస్తాడు.

ఎన్నో యుక్తులు కుయుక్తులు మాయలు మంత్రాలు ఉపయోగించి విజేయుని

అమ్మవారికి బలిఇవ్వ జూస్తాడు కాలకేయుడు. కట్టకడపటికి, తుట్టతుదకు, చిట్టచివరకు తన పరాజయమును ఒప్పుకొని విజయుని ‘గురువును మించిన శిష్యు’నిగా చాటి తాను హిమాలయములకు వెళ్ళిపోతాడు.

ఇక్కడ తెలుసుకోనవలసిన విషయము ఏమిటంటే విద్య గురువు, శిష్యుడు ఇద్దరి వద్ద

నున్నా గురువు స్వార్థానికి ఉపయోగించి ఓడినాడు. శిష్యుడు ధర్మబద్ధుడై గెలిచినాడు.

కాబట్టి ఒక మంచి విషయమును ఒక మంచి మనిషికి చేరవేస్తే అంటా మంచే

జరుగుతుంది.

కావున ఒక మంచి పనిని అనగా అది విద్య కావచ్చు, మంత్రోపదేశమే కావచ్చు

సజ్జనులను గుర్తించి ఇస్తే సార్థకత ఉంటుంది.

क्रिया हि वस्तूपहित प्रसीदति

सही आदमी को विज्ञान प्राप्ति होनेसे उसका सही इस्तेमाल कर्ता है|

उपयुक्त कार्य  किसी योग्य पुरुषको सौंपने से  उसका फल लोकमान्य होता है।

इस श्लोक का पूरा पाठ पाने को  मैंने कुछ घंटों के लिए ‘गूगुल खोज’ के जरिए कोशिश की, लेकिन

पूरा पाठ नहीं मिला। इसलिए मैं इस कहावत का विश्लेषण उतना तक ही कर रहा हूँ l यह विश्लेषण

फिल्म ‘तेलुगु का गुरुवुनु मिन्चिना शिश्युडू’ से है l यह कहानी सच में काशी माजली की कहानियों से ली

गई है।

सुवर्णगिरि के सम्राट धर्मपाल के दो पुत्र थे। उनका दुश्मन कीर्तिसेन उनके राज्य पर आक्रमण करके

 धर्मपाल को अपनी पत्नी और बच्चों के साथ जंगल को भगादेता है। कालकेय नामक एक जादूगर के

आश्रम में वे जा पहुंचते हैंl उस समय देवी कालिका की पूजा अपनी मांग पूरा करने केलिए करता

है। कलिकादेवी से उन्हें सर्वशक्तिमान और गुणवान युवक को बलि चढाने  के लिए कहती है और वह

सारेगुना, आश्रम पहुँच के राजा के ज्येष्ठ पुत्र वीजेय में देखकर

बहुत प्रसन्ना होता हैl जब सम्राट उन्हें छोड़ देते हैं, तो सबसे बड़ा बेटा, जिसके पास सभी साल्लक्षण हैं, विजेय को

सभी शिक्षा देने का फैसला करता है और सबसे छोटे बेटे को चरवाहे के रूप में नियुक्त करता है। यह देखकर

जादूगर का असीम शिष्य अनंत पीड़ित हो जाता है। विजेय बढ़ता है और सभी कलाओं में परिपक्व और उत्कृष्ट

होता है। तब अनंत जादूगर के कुटिलता को  विजेय को सूचित करता है और अपने माता-पिता के

पास जाकर उन्हें विषय पूरा बताकर जब कलकेतु  दोनों लड़कों को उनके सामने उपस्थित करेगा तो खुद

को ही लेना माँगता है। अगले दिन सम्राट अपने बेटों को लेने के लिए कालकेतु के पास पहुंचे तो कलकेतु ने अजेय को चरवाहे के पोशाक पहनाकर, विजय को एक  पंडित का रूप धारण करवाकर राजदंपति के सामने उपस्थित

करता है l इस मामले को पहले से जाननेसे विजेय को ही चुनलेते हैं और निराश होकर कलकेतु दोनों

लड़कों को उन्ही के यहाँ छोड़कर चलाजाता है l मान्त्रिक बिना हार माने  कई चालें चलता है लेकिन

कामयाब नहीं हो पाता l वह अंततः हार मान लेता है और 'शिक्षक से परे शिष्य' होने का दावा करते हुए हिमालय

चला जाता है। यहां हमें यह जानने की जरूरत है कि शिक्षक सभी विद्याएँ जानतेहुए भी दुष्ट स्वभावी

होनेके कारण अपने प्रयत्न में असफल रह गया लेकिन शिष्य अपने सद्गुणों के कारण जीतता है। उसीलिये

किसीभी हालत में जिस व्यक्तिको कोई विज्नान प्रदान करते हैं वह उसका लायक होना बहुत जरूरी है l

Kriyaa hi vastoopahutaa praseedati

Knowledge imparted only to a fit recipient will yield the desired result.

The above quote is only the footnote in a hymn! I tried Google search for a couple of hours but did not get the full text. I am therefore analyzing this saying as far as I can find. This analysis is also the story of the film ‘Disciple beyond the Teacher’, which is taken from Kashi Majili stories.

Dharmapala, the emperor of Suvarnagiri, had two sons. Knowing that Kirtisena would invade his kingdom and be defeated in the battle of Raga, Dharmapala fled into the forest with his wife and children. In the forest, he goes to the ashram of a magician named Kalakethu who worships Goddess Kalika. Kalakethu asks Kalikadevi to give him omnipotence. She tells him to sacrifice a prince of all the virtues and who is also a scholar in all Shastras.

When he goes to his ashram, he feels glad that his wish is going to be fulfilledwhen he finds the elder son Vijeya as capable in all respects. The king expresses his grief that his children could not be educated. Kalakethu consoles him and assures him to take them as his disciples. In return he asked him to hand over one of them to him. The emperor reluctantly agrees that his sons are being educated.

When the emperors leave them, Kalakethu decides to teach the Vijeya, the eldest son, who has all the traits, each and every discipline of every Shastra and appoints the youngest son as a herdsman. Seeing this his old disciple Anantha feels sorry for the brothers. Vijeya grows matures and excels in all arts. Then Anantha informs Vijeya of the crooked mind of the Mantrika to Vijeya. Then Vijeya goes to his parents and tells them what happened. He advises Dharmapala to pick up him only and not his younger brother. Kalakethu dresses Ajeya the shepherd as an educated and the all-educated Vijeya as the shepherd who he wants. He brings both to their parents and moves earth and heaven to convince Dharmapala to take Ajeya. But as the old couple knows about Kalakethu’s crooked plan they insist on Vijeya only. The desperated Kalakethu hands over both the children to them and goes away.

Kalakethu keeps no stone unturned to gain Vijaya by hook or crook with his crooked plans but ultimately he finds them all futile. At the end he accepts his failure and leaves for penance declaring Vijeya as the ‘‘Disciple beyond the Teacher’.

This story tells us any right thing should fall in the right hands. If it falls in the hands of people like Kalakethu it may turn detrimental to the world. But when it is handed over to a virtuous person like Vijeya it will be used to keep the world happy.

స్వస్తి.

****************************************

అజరామర సూక్తి - 129

अजरामर सूक्ति  - 129

Eternal Quote -129

उद्यन्तु शतमादित्या उद्यन्तु शतमिन्दवः ।

न विना विदुषां वाक्यैर्नश्यत्याभ्यन्तरं तमः ॥ - सभारञ्जन शतक

ఉద్యంతు శతమాదిత్యా ఉద్యంతు శతమిందవః |

న వినా విదుషాం వాక్యైర్నశ్యత్యాభ్యంతరం తమః || - సభారఞ్జన శతకము

తన చుట్టూ కోటి సూర్య ప్రభాభాసమానము కలిగి యున్నను  శత సహస్ర శీత కిరణాంశు సంకాశ రంజితమై 

యున్నను, వ్యక్తీ తన అంతరంగములోని తమస్సును ( చీకటిని ) దూరము చెసుకోలేడు. అది జ్ఞాని బోధనచే 

అంటే గురు బోధచే మాత్రమే సాధ్యము.

उद्यन्तु शतमादित्या उद्यन्तु शतमिन्दवः ।

न विना विदुषां वाक्यैर्नश्यत्याभ्यन्तरं तमः ॥ - सभारञ्जन शतक

व्यक्ति के आसपास चाहे कितने भी सूरज चमके  कितने भी चाँद सजे ,वह रोशनी  अन्तरंग का तमस 

व अंधेर को नहीं मिटा सकता | वह तो सिर्फ ज्ञानी यानी गुरु  ही अपने सद्बोधना से  कर सक्ता है |

udyantu shatamaadityaa udyantu shatamindavaH |

na vinaa viduShaaM vaakyairnashyatyaabhyantaraM tamaH || - sabhaara~njana shataka

May a hundred suns rise, may (there) rise hundred moons.  (But) without 

listening to the words of the wise men i.e. Guru, the internal darkness cannot be annihilated!

They say, 'there isn't enough darkness in the world to put out the light of even 

one little candle'.  At the same time, at the other end of the spectrum, 'there 

isn't enough light in this world to eradicate even an ounce of the darkness 

within, without listening to the wise words of wisdom of the learned'!

స్వస్తి.

**************************-*****-****************-*********

అజరామర సూక్తి - 130

अजरामर सूक्ति  - 130

Eternal Quote -130

यथा योग्य स्तादा कुरु

యథా యోగ్య స్తథా కురు

ఏది యోగ్యమో అది చేయుము

यथा योग्य स्तथा कुरु

जो काम योग्य

yathaa yogyasthathaa kuru

What is fit do that way.

 **********************************************************************************************

అజరామర సూక్తి -131

अजरामर सूक्ति-131

Eternal Quote-131

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/01/131-131-eternal-quote-131.html

అద్వైతానుభూతి

अक्षि दोषा द्यधैको 2 पि द्वायवद्भाति चन्द्रमाः l

एको 2 प्यात्मा तथाभाति द्वयवन्मायया वृषा  ll-आदि शंकराचार्य

అక్షిదోషా ద్యధైకో 2 పి ద్వాయవ ద్భాతి చంద్రమాః l

ఎకో 2 ప్యాత్మా  తథాభాతి ద్వయవన్మాయయా మృషా ll - ఆదిశంకరాచార్య

ఆకసమున కనిపించునది ఒక చంద్రుడే అయిననూ కంటి దోషము కలవానికి అక్కడ 

ఇద్దరు చంద్రులున్నట్లు కనిపించును. అదే విధముగా మిధ్యా జ్ఞానము కలవారికి ఒకే 

ఆత్మ రెండుగా  అనిపించును. అంటే మనలోని ఆత్మా ఆ పరమాత్మ వేరుకాదు మన 

జ్ఞానలోపము తప్ప అంటున్నారు భగవత్పాదులు.

శుద్ధచైతన్యము అనునది శుద్ధబ్రహ్మస్వరూపము.

ఆకాశగతములయిన సూర్యాదితేజములు తటాకాదులయందు ప్రతిబింబించునట్లు 

తేజోమయమయిన బ్రహ్మచైతన్యము అవిద్యాపరిణామములయిన 

అంతఃకరణములయందు ప్రతిఫలించుచున్నది. ఇందు బ్రహ్మము బింబము, 

అంతఃకరణములయందు తోఁచునట్టివి ప్రతిబింబములు, అవియే జీవులు. 

సూర్యాదిబింబములకును జలములయందు తోఁచునట్టి ప్రతిబింబములకును భేదము 

లేనట్లు, బ్రహ్మజీవులకు భేదము లేదు. ప్రతిబింబభూతజీవులకును అంతఃకరణ 

రూపోపాధిభేదమే కాక స్వరూపభేదము లేదు.

ఆదిశంకరుల అద్వైత సిద్ధాంతానికి బ్రహ్మసత్యం, జగన్మిథ్యా, జీవో బ్రహ్మైవ నా పరః, అనే 

మూడు సూత్రాలు ప్రాణ ప్రదాలు. ‘బ్రహ్మ సత్యం’ అంటే ఈ విశ్వమంతా నిండి ఉన్నది 

బ్రహ్మమే అనీ, ఆ బ్రహ్మం ఒక్కటే సత్యమనీ, శాశ్వతమనీ అర్థం. ‘జగన్మిథ్యా’ అంటే ఈ 

కనబడే జగత్తు అంతా మాయ అనీ, అది ఉన్నట్టు కనపడుతున్నా, దానికి శాశ్వతత్వం 

లేదనీ అర్థం. ‘జీవోబ్రహ్మైవ నాపరః’ అంటే జీవుని రూపంలో ఉన్న మనిషి బ్రహ్మలోని 

భాగమే కానీ వేరుకాదు అని అర్థం. ఈ మూడు సిద్ధాంతాలే ప్రధాన భూమికలుగా 

అద్వైత వేదాంతాన్ని ఆదిశంకరాచార్యులు విస్తరించారు. ఈ జగత్తు అంతా 

‘రజ్జుసర్పభ్రాంతి’ (తాడును చూచి పాము అనుకొని భయపడినట్లు) ఉంటుందని 

ఆదిశంకరులు అంటారు. మసక చీకటిలో దారిలో కనబడిన తాడును చూచి, బాటసారి 

పాముగా భావించి, భయంతో పరుగు తీస్తాడు. కానీ, ఒక లాంతరు తెచ్చి, దాని 

వెలుగులో చూచినప్పుడు అది పాముకాదనీ, తాడు అనీ తెలుసుకొంటాడు. అప్పుడు 

అతనిలోని భయం పోతుంది. అలాగే కళ్లకు కనబడే ఈ ప్రపంచం కూడా శాశ్వతంగా 

ఉంటుందని భ్రాంతి కలుగుతుంది. కానీ, కొన్ని యుగాల తరువాత అదంతా 

ప్రళయంలో అంతరించిపోయిన తరువాత దృశ్యం మారిపోతుంది. కనుక జగత్తు 

సత్యం కాదనీ, అశాశ్వతమనీ, బ్రహ్మపదార్థం ఒక్కటే నిత్య సత్యమనీ ఆదిశంకరుల 

సిద్ధాంతం. ఇదే అద్వైతమతంగా లోకంలో వ్యాప్తి చెందింది.

ఆదిశంకరులు మనిషికి రెండు విధాలుగా ముక్తి లభిస్తుందని ప్రతిపాదించాడు. మనిషి 

జీవించి ఉండగానే బ్రహ్మజ్ఞానాన్ని తెలుసుకుంటే జీవన్ముక్తుడు అవుతాడు. అలా 

జీవితకాలంలో బ్రహ్మజ్ఞానాన్ని తెలుసుకున్న తరువాత మరణించిన వాడికి విదేహముక్తి 

(మళ్లీ దేహరూపంలో జన్మలేకుండా) లభిస్తుందనీ, అప్పుడు జీవుడు బ్రహ్మలో లీనం 

అవుతాడనీ చెప్పాడు.

ఇంతటి అపూర్వజ్ఞానాన్ని అద్వైత సిద్ధాంతరూపంలో లోకానికి అందించిన 

ఆదిశంకరులు తన 32వ ఏట హిమాలయాలకు పయనమై కేదారనాథ క్షేత్రంలో తనువు 

చాలించి, బ్రహ్మలో లీనం అయ్యారని ప్రసిద్ధి. కానీ ఇందులో వేర్ఆవేరు వాదములు 

కూడా ఉన్నాయి. శంకరులు సాక్షాత్తూ శంకర స్వరూపులే అని ‘శంకరః శంకరః సాక్షాత్‌’ అని లోకం అంతా ప్రస్తుతిస్తోంది!

 

अक्षि दोषा द्यधैको 2 पि द्वायवद्भाति चन्द्रमाः l

एको 2 प्यात्मा तथाभाति द्वयवन्मायया वृषा ll - आदि शंकराचार्य

दृष्टि दोष रहनेवाला कोई भी अगर चाँद के तरफ़ देखता है तो उसे एक के बदले दो दो चाँद नजर

आते हैं | उसी तरह मिध्या ज्ञानी को एक ही आत्मा दो दो तरह दिखते हैं|

अद्वैतमत के अनुसार माया के सम्बन्ध से ही ब्रह्मा जीव कहता हैं. यह मायारूप उपाधि अनादिकाल से 

ही ब्रह्मा को लगी हुई हैं और इस अविद्या के कारण ही जीव, अपने आपको ब्रह्मा से भिन्न समझता हैं. 

स्वामी शंकराचार्य के अनुसार माया को परमेश्वर की शक्ति, त्रिगुणात्मिका, अनादिरूपा, अविद्या का 

नाम दिया हैं.इसे अनिर्वचनीय (जो कहीं न जा सके) माना हैंl

अद्वैतमत के अनुसार जगत मिथ्या हैं. जिस प्रकार स्वपन जूठे होते हैं तथा अँधेरे में रस्सी को देखकर 

सांप का भ्रम होता हैं, उसी प्रकार इस भ्रान्ति, अविद्या, अज्ञान के कारण ही जीव, इस मिथ्या संसार को 

सत्य मान रहा है l वास्तव में न कोई संसार की उत्पत्ति , न प्रलय, न कोई साधक, न कोई मुमुक्षु (मुक्ति) 

चाहने वाला हैं, केवल ब्रह्मा ही सत्य हैं और कुछ नहीं l

बृहद-रण्यक उपनिषद् के अंतर्यामी प्रकरण में लिखा हैं जिस प्रकार परमात्मा सूर्य, चन्द्र, पृथ्वी आदि 

पदार्थों के भीतर व्यापक हैं और उनको नियम में रखता हैं, उसी प्रकार जीवात्मा के भीतर भी व्यापक 

हैं और इस जीवात्मा से पृथक भी हैंl

akshi doshaa dyadhaikopi dwaayavadbhaati chandramaahl

Ekopyaathmaa tathaabhaathi dwayavanmaayayaa mrushaa ll -Adishankaraacharya

A man having defective sight finds two moons on the sky as against one. Similarly a person having impalpable wisdom mistakes 'atma' to be dual as against one which is true.

Advaita Vedānta traces its roots to the oldest Upanishads. Advaita Vedānta is the oldest extant sub-school of Vedānta.

The "doctrine of difference" is wrong, asserts Shankara, because, "he who knows the Brahman is one and he is another, does not know Brahman". However, Shankara also asserts that Self-knowledge is realized when one's mind is purified by an ethical life that observes Yamas such as Ahimsa (non-injury, non-violence to others in body, mind and thoughts) and Niyamas. Rituals and rites such as yajna (a fire ritual), asserts Shankara, can help draw and prepare the mind for the journey to Self-knowledge.[82] He emphasizes the need for ethics such as Akrodha and Yamas during Brahmacharya, stating the lack of ethics as causes that prevent students from attaining knowledge.

According to Shankara, the one unchanging entity (Brahman) alone is real, while changing entities do not have absolute existence.

స్వస్తి.

****************************************************

 అజరామర సూక్తి - 132

अजरामर सूक्ति - 132

Eternal Quote - 132

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/132-132-eternal-quote-132-l-l.html

गुणाः खलु अनुरागस्य कारणं न बलात्कारः l - मृच्छ कटिकम् (राजा शूद्रक)

గుణః ఖలు అనురాగాస్య కారణం నబలాత్కారః l -మృచ్ఛ కటికము (శూద్రకుడు)

అనురాగము సద్గుణ సంపదచేత ఆకర్షించబడుతుంది కానీ బలాత్కారము వల్ల కాదు.

మీ కళ్ళు మూసుకుని, మిమ్మల్ని పెంచి, పోషించి, ప్రస్తుత దశకు తీసుకువచ్చిన మీ తల్లిని 

గురించి ఆలోచించండి. కొన్ని కుటుంబాలలో, తల్లి తన భర్తకు మరియు పిల్లలకు 

అందుబాటులో ఉన్న అంత ఆహారాన్ని పంచి , నీటిని మాత్రమే తాగి కడుపు  నింపుకొన్న 

సందర్భం ఉండి ఉండవచ్చు. మనకు సోదరీమణులు ఉంటే వారు వారసత్వాన్ని 

కొనసాగించవచ్చు, కాని వారు మగ పిల్లలు అయితే, అవకాశాలు అస్పష్టంగా 

ఉంటాయి. వారు బయటికి వెళ్లడం ప్రారంభించినప్పుడు వారి మనస్సు వారు తిరిగే 

సమాజంపై ఆధారపడి ఉంటుంది. దురదృష్టవశాత్తు, మానవ ప్రకృతిని అనుసరించి, 

ఎక్కువగా, మంచి కంటే చెడు వైపు ఆకర్షితులమవుతాము. నేటి సమాజంలోని 

దారుణమైన పరిస్థితి ఇది.

వాస్తవానికి అమ్మాయిలు కూడా నేటి కాలానుగుణముగా ఇంటిపట్టున ఉండుట లేదు. 

వారు బయటికి వెళుతున్నారు కాబట్టి రెక్కలు విదిలించిన విహంగములై వీధులనే 

విశాలాకాశముగా భావించి సంచరించుచున్నారు. ఇది విశృంఖలతకు దారితీస్తుంది. 

ఇది యువతను కపటత్వం వైపు నడిపిస్తుంది. ఇది నిజమైన ఆప్యాయత, అనుబంధము, 

ఆత్మీయత, అనురాగము అభిమానము మరియు ఆదరము కంటే, విపత్తుకు, 

విపరీతానికి, వినాశనానికి దారితీస్తుంది. అమ్మాయిలు ప్రస్తుత ధోరణులకు 

ఆకర్షితులైతే, వారి కుటుంబములకు ఊహకందని హాని జరుగుటకు మూల కారణమవుతుంది.

అందువల్ల తల్లి, తండ్రి మరియు చుట్టూ ఉన్న వాతావరణము నుండి ప్రేమను 

నేర్చుకోండి. ఇందుకోసం ‘తల్లి’ మొదటి గురువు అయి ఉండాలి. పిల్లలపై ముందు 

తల్లిదండ్రులు దృష్టి పెట్టండి. ఆశావహమైన, ఆదర్శప్రాయమైన, అలవాట్లతో ఈ దేశపు 

బావుటాను హిమాలయముపై ఎగురవేస్తారో లేక హిందూ సాగరములో కలుపుతారో 

  నిర్ణయించుకోవలసినది మీరే!

गुणाः खलु अनुरागस्य कारणं न बलात्कारःl - मृच्छ कटिकम् (राजा शूद्रक)

सद्गुण सम्पत्ती होती है | उसीलिये  अनुराग सद्गुण से जुटे रहना चाहता है|बलात्कारसे अनुराग नहीं पाया जासकता|

बस अपनी आँखें बंद करें और अपनी माँ के बारे में एक बार सोचें जिन्होंने दिल से तुम्हारे देखबाल की और आपको

अपने वर्तमान चरण तक लाया। एक अवसर हो सकता है, कुछ परिवारों में, जहाँ माँ ने अपने पति और बच्चों को सभी 

उपलब्ध भोजन को देकर खुद पानी पिलाया होगा। अगर हमारी बहनें हैं तो वे विरासत को जारी रख सकती हैं, लेकिन 

अगर वे लड़के  हैं, तो संभावनाएँ सद्गुण के संभावनाएँ बहुत कमजोर हो सकते हैं l जैसे-जैसे वे बाहर जाने लगेंगे, 

उनके दिमाग में उस समाज पर अधिक रोक लग जाएगी, जहाँ से वे सीखते हैं। दुर्भाग्य से, प्रकृति के नियम के अनुसार 

हम अच्छेसे  से बुरा जल्दी अप्नालेते हैं l यह समाज की एक दयनीय स्थिति है। वास्तव में आजकल के लडकियां भी 

बाहर जाने लगे l यह युवाओं को औरअधिक पाखंड की ओर ले जाएगा, जिससे विनाश ज्यादा और वास्तविक स्नेह, 

संबद्धता और लगाव बहुत कम होजाएंगे l यदि लड़की वर्तमान प्रवृत्ति की ओर आकर्षित हो जाती है, तो वह परिवार 

के बिगड़ने और तबाही का मूल कारण बनी रहेगी।

इसलिए अपने माता, पिता और अपने आस-पास प्रचलित वातावरण के अच्छाई को  प्यार करना सीखें। इसके लिए 

‘माँ’ का पहला स्वामी होना चाहिए। बच्चों पर ध्यान लगाओ। वे देश का भविष्य हैं l हमारे संस्कृति का झंडा आकाश में 

लहराए या हिन्दू सागर में डूबजाए, ए तो हमारे हाथों में ही है l

Gunaah khalu anuraagasya kaaranam na balaatkarah l mriccha katikam (Sudraka)

It is because of one’s good qualities one is loved but not of force.

Just close your eyes and think of your mother who nourished and brought you up to your present 

stage. There may be an occasion, in certain families, where mother would have drank water 

sparing all the available food to her husband and children. If we have sisters they may continue  

the legacy, but if they are male children, the possibilities are bleak. As they start moving out their 

mind will have more baring on the society from which they learn. Unfortunately, as per the nature’s 

law we get more attracted to the wild than the mild. This is the pathetic situation in the society. To 

speak of the truth now-a-days as the girls also move out they too get yielded to bad more than 

the good. This will lead the youth more towards Hypocrisy, which may lead to annihilation which 

leads to affliction, than real affection, affiliation and attachment. If the girl gets attracted to the 

present trend, she will remain the root cause for the detriment and devastation of the family.

Hence learn loving from your mother, father and the environment prevailing around you. For this 

‘Mother’ should be the first master. Concentrate on the children. They are the future of the country 

either to keep the flag fluttering sky high or to vandalize all the greatness we have accrued for the 

nation.

స్వస్తి.

****************************************

 అజరామర సూక్తి – 1౩౩

अजरामर सूक्ति – 1౩౩

Eternal Quote – 1౩౩

न तथा शशी न सलिलं न चन्दनरसो न शीतल च्छाया l

प्रह्लादयति हि पुरुषं यथा मधुर भाषिणी वाणी ll

 న తథా శశీ న సలిలం న చందన రసో న శీతలచ్ఛాయా l

ప్రహ్లాదయతి హి పురుషం యథా మధురభాషిణీ వాణీ ll

మాట వరహాల మూట . నోరు మంచిదైతే వూరు మంచిదంటారు. ఎప్పటికీ పరుషముగా మాటలాడరాదు. తొందరపాటు తనముతో ఏర్పడిన ఆవేశము వలన మాటలాడే మాటలు ఇతరులను ఎంతకాలము నొప్పించుతాయో మనము ఊహించలేము . కావున కఠినమైన భావాన్ని కూడా కడుమెత్తగా చెప్పవలెను . మన మాట, తన కోరల తో చీరేసే పులి తన చంటి బిడ్డలను తన పళ్ళతో ఎంత మెత్తగా పట్టుకొని ఒక ప్రదేశము నుండి వేరొక ప్రదేశమునకు పోతుందో, అంత మెత్త గా ఉండవలెను. ఇది సహజంగానూ సమకూరవచ్చు సాధన వలననూ సంభవించ వచ్చు.

ఒక చిన్న కథ చదవండి.ఒక విద్యాధికురాలైన ముదుసలి వచ్చి ఒక దేశ ప్రధానిని చూడ వెళ్ళినది. నిజానికి ఆమె ప్రధాని దేశానికి చేసిన కొన్ని చెడ్డపనులను విమర్శించుటకు వచ్చినది. విషయము తెలుసుకోకనే,  ప్రధాని గారి కార్యదర్శి, వారి సమావేశము ఏర్పాటుచేసి ఆ విషయమును ప్రధానికి చెప్ప మరచినాడు. ముఖ్యమైన పాత్రికేయులు మాత్రము అనుమతింపబడినారు. మాటలు చాలా సుహృద్భావ వాతావరణములో ముగిసినట్లు కనిపించినాయి. ఆ విద్యాధికురాలైన ముదుసలి బయలుదేరిన వెంటనే శ్రవణ సాధనములట్లే వున్నాయని గమనించకుండా తన అనుచరులను, ‘అసలావిడను లోనికి ఎందుకు రానిచ్చినా’రని గట్టిగా కేకలు వేసినాడు, తన కోపము నణచుకోలేక. అంతే ,అంతా రసాభాసమే! ఆతను మళ్ళీ ఎన్నికలలో గెలుచుట జరుగలేదు. కాబట్టి సంభాషించు సమయమున సహనము, ఔచిత్యము, మోము పై మృదు హాసము, ఎదుటి వ్యక్తిమాతలాడునపుడు తగిన ఓర్పు మరియు సమయస్ఫూర్తి ఎంతో అవసరము.

అందుకే పెద్దలు,చంద్రుడు,చల్లని పానీయము,గంధపు పూత,హాయిని గొలిపే నీడ,సహజంగా మానవుని ఆనందపరుస్తాయి . కానీ వీటన్నిటికంటే మధురమైన సంభాషణ హృదయాన్ని ఎంత ఉల్లాస పరుస్తుందో చెబితే మాటలు చాలవు. మాటను గూర్చి ఇంకా వివరముగా చదువదలచిన వారు ఈ క్రింది లంకెలో చదువగలరు.

మాట - వరహాల మూట

https://cherukuramamohanrao.blogspot.com/2019/12/blog-post.html

 न तथा शशी न सलिलं न चन्दनरसो न शीतल च्छाया l

प्रह्लादयति हि पुरुषं यथा मधुर भाषिणी वाणी ll

 चांदकी रौशनी, शीतल पानीय,चंदनालेप,बरगद जैसे तरु छाया आदमी को आनंद देते हैं | लेकिन हार्दिक संभाषण इन सबसे ज्यादा आनंद देता है |

हमारी बातों की शुरूआत हमारी सोच से होती है। इसलिए अगर आप बात करने का अपना तरीका सुधारना चाहते हैं, तो पहले आपको अपने सोचने के तरीके में सुधार लाना होगा। ध्यान दीजिए कि परमेश्वर के वचन में दी सलाहों को मानने से किस तरह आपकी सोच पर अच्छा असर हो सकता है, जिससे आपकी बोली में भी सुधार आए।

इस उदाहरण को थोड़ा ध्यान से पढ़िए :

एक देश के प्रधानमंत्री से जब एक बुजुर्ग औरत मिलने आयी, तो प्रधानमंत्री ने उससे बड़े अदब से बात की। लेकिन उसके जाते ही प्रधानमंत्री ने उसे एक बददिमाग औरत कहा और अपने कर्मचारियों को फटकारा कि उसे इधर आने ही क्यों दिया। प्रधानमंत्री इस बात से बेखबर था कि उसका माइक ऑन है और सब लोग उसे सुन रहे हैं। उसके मुँह से ऐसी बातें सुनकर, पूरा देश हक्का-बक्का रह गया। इस घटना से प्रधानमंत्री की इज्जत तो मिट्टी में मिली ही, आठ दिन बाद वह चुनाव भी हार गया।

Na tathaa shashee na salilam na chandana raso na sheethala chchaayaa l prahlaadayathi hi purusham yathaa madhura bhaashinee vane ll

Moon light, cool drink, sandal paste, soothing shade, give happiness. A sweet word outshine all these and alleviate the heart with mellifluous happiness.

Kind hearts are the gardens; kind thoughts are the roots; kind words are the flowers; kind deeds are the fruits. Instead of hurling angry words that wound and stir up strife, use words of kindness, filled with love, that heal and nourish life.

Here is a small story i would like to share with you. One day the Secretary of the Prime Minister of a country permitted an aged lady scholar from abroad and invited some close journalists also. The Prime Minister was not aware of this. However the meeting seemed to have gone well. Soon after the scholar left the Prime Minister started abusing his staff loudly without the knowledge that the speaker is still on. That was the end of his political career and he never won the elections. Speaking rubbish anybody can do. But for a speech to be Scientific, should attract the other man’s attention by your politeness, sweet expression, mild smiling face and presence of mind.

Remember the smoothness of speech should be like a tiger catching her siblings with at most care with her teeth which she uses to tear away the life of its hunt.

స్వస్తి.

*****************************************

 అజరామర సూక్తి - 134

अजरामर सूक्ती - 134

Eternal Quote - 134

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/134-134-eternal-quote-134.html

उपदेशोऽहि मूर्खाणां प्रकोपाय न शांतये।

पयःपानं भुजंगानां केवलं विषवर्धनम्॥

ఉపదేశోSహిమూర్ఖాణాంప్రకోపాయ నశాన్తయే l

పయఃపానం భుజంగానాం కేవలం విషవర్ధనం ll

మూర్ఖులకు మంచిసలహా మనసారా ఇచ్చినా అది వారిని శాంతింప జేయక పోగా   అది 

వారికి కోపహేతువౌతుంది.

పాముకు పాలేన్నిపోసినా వృద్ధి చెందేది  విషమేకదా!

చెవిటి వాని చెవిన చేరి శంఖమునూద

ఎముక గొరుకుచుంటివేల యనును

బుద్ధిలేనివారి సుద్ది ఈలాగురా

రామ మొహనుక్తి రమ్య సూక్తి

మూర్ఖుని మూర్ఖత మాన్పలేము అన్న వాస్తవాన్ని  సమర్థిస్తూ మూర్ఖ పద్ధతిలో అనేక 

శ్లోకములు, ఏనుగు లక్ష్మణ కవి గారు వానికి చేసిన తెలుగు సేతలో ఎన్నో ఉన్నాయి. ఈ 

శ్లోకమును గమనించండి.

వ్యాళం బాల మృణాల తంతుభిరసౌ రోద్ధుం సముజ్జృంభతే

భేత్తుం వజ్రమణిం శిరీషకుసుమ ప్రాంతేన సన్నహ్యతి ।

మాధుర్యం మధుబిందునా రచయితుం క్షారాంబుధే రీహతే

మూర్ఖాన్యః ప్రతినేతు మిచ్ఛతి బలాత్సూక్తైః సుధా స్యందిభిః ॥

కరిరాజున్ బిసతంతు సంతతులచేఁగట్టన్ విజృంభించువా

డురువజ్రంబు శిరీషపుష్పములచే నూహించు భేదింపఁ దీ

పు రచింపన్ లవణాబ్దికిన్ మధుకణంబుం జిందు యత్నించు ని

ద్దరణిన్ మూర్ఖులఁ దెల్పునెవ్వడు సుధాధారానుకారోక్తులన్.

 తామర తూటి దారములతో మదపుటేనుగును బంధించాలని ఆలోచించేవాడూ, 

దిరిసెనపువ్వు కొనతో వజ్రమును సానపట్టాలని ప్రయత్నించేవాడూ, ఒక్క తేనెబొట్టుతో 

ఉప్పు సముద్రపు నీటిని తియ్యగా మార్చాలనుకునే వాడితోనూ మూర్ఖులను మంచి 

మాటలతో మార్చాలని ఆశించినవారు సమానులవుతారు.

గొప్పవారి ఆలోచనా సరళి ఎప్పుడూ ఒకేవిధముగా ఉంటుంది. లోకహితము తప్ప 

వారికి వేరేమీ కానరాదు. 

उपदेशोऽहि मूर्खाणां प्रकोपाय न शांतये।

पयःपानं भुजंगानां केवलं विषवर्धनम्॥

मूर्खोंको उचित सलाह देनेसे, वह, उनलोगों को शांत रखनेके बदलेमे उनका  क्रोध भड़काता है।  जैसे साँप को दूध 

पिलानेसे  उस का विष ही बढता है।

इस सिलसिलेमे भर्तृहरि जी से कहागया इस श्लोक को देखीए l

व्यालं बालमृणालतन्तुभिरसौ रोद्धुं समुज्जृम्भते

    छेत्तुं वज्रमणीञ्छिरीषकुसुमप्रान्तेन सन्नह्यते ।

माधुर्यं मधुबिन्दुना रचयितुं क्षाराम्बुधेरीहते

    नेतुं वाञ्छति यः खलान्पथि सतां सूक्तैः सुधास्यन्दिभिः ॥

अपनी शिक्षाप्रद मीठी बातों से दुस्ट पुरुषों को सन्मार्ग पर लाने का प्रयास करना उसी प्रकार है जैसे एक मतवाले

हाथी को कमल कि पंखुड़ियों से बस मे करना, या फ़िर हीरे को शिरीशा फूल से काटना अथवा खारे पानी से भरे समुद्र 

को एक बूंद शहद से मीठा कर देना।   

सज्जनों का सन्देश कभी भी एक ही तरह होता है l

 

upadeshihi moorkhaanaam prakopaaya nashaanthaye l

payah paanam bhujangaanaam kevalam vishavardhanam ll

Advice given to fools, makes them angry and not calm them down.

Just like feeding a snake with milk, increases its venom. Just go through the following sloka of

Nithishatka- Murkha Paddhati of Sri Bhartruhari.

VYALAM BALAMRINAL TANTU BHIRASAO RODDHUM SAMUJJRIMBHATE

CHETTUM NAJRAMANIM SHIRISH KUSUM PRATEHA SANNAHYAT I

MADHURYA MADHUBINDUHA RACHAYITUM KSHARAMBUDHI RIHATE

NETAM VANCHATI YAHA KHALANDATHI SATAM SUKTAI SUDHA SYANDIBIH ll

He who wishes to lead the wicked fool into the path of the virtuous by sweet persuasive language 

is like one who endeavors to curb a maddened elephant by means of tender lotus filaments, like one who tries to cut the diamond with the edge of the Shirisha flower, or like one who hopes to sweeten the salt waters of the ocean by means of a drop of honey.

Great people think alike.

స్వస్తి.

*****************************************

అజరామర సూక్తి - 135

अजरामर सूक्ति - 135

Eternal Quote - 135

मरणं प्रकृतिः शरीरिणां विकृतिर्जीवितमुच्यते बुधैः l

क्षणमप्यवतिष्ठते श्वसन् यदि जन्तुर्ननु लाभवानसौ ll - रघुवंशं (महा कवी कालीदास)

మరణం ప్రకృతిః శరీరిణాంవికృతిర్జీవితముచ్యతే బుధైః l

క్షణమప్యవతిష్ఠతే శ్వసన్ యది జంతుర్నను లాభవానసౌ ll - రఘువంశము (మహాకవి 

కాళీదాసు)

విజ్ఞులు మరణము ప్రకృతిసిద్ధమైనదని జీవితము యాదృచ్ఛికము అని నుడువుతారు. 

ఒక్క క్షణము శ్వాస పీల్చి వదలినామంటే ఆక్షణము జీవితమును 

సాధించినట్లనుకొనవలెను.

मरणं प्रकृतिः शरीरिणां विकृतिर्जीवितमुच्यते बुधैः l

क्षणमप्यवतिष्ठते श्वसन् यदि जन्तुर्ननु लाभवानसौ ll - रघुवंशं (महा कवी कालीदास)

महान मरण को सहजसिद्ध मानते हैं और जीवित को यादृच्छिक | आगा एक भी लम्हा सांस लेकर छोड़ते हैं तो उस 

पल हम मृत्यु से बच गये समझना |

MaraNaM prakritih shareerinaam vikritirjeevitamuchyate budhaih l

Kshanamapyavatishthate shwasanyadi janturnanu laabhavaanasau ll – Raghuvamshamu 

(Mahakavi kalidaasu)

Wise men say that death is a natural thing for the embodied soul whereas life is accidental. Even if 

one is able to breathe and be alive for a second, it should be considered as a gain.

 స్వస్తి.

*****************************************

అజరామర సూక్తి -  136

अजरामर सूक्ति -  136

Eternal Quote - 136

 किं मित्रमन्ते सुकृतं न लोकाः

किं ध्येयमीशस्य पादं न शोकाः ।

किं काम्यमव्याजसुखं न भोगाः

किं जल्पनीयं हरिनाम नान्यत् ॥ - रसगङ्गाधरम्

కిం మిత్రమంతే సుకృతం న లొకాః

కిం ధ్యేయమీశస్య పాదం న శోకాః |

కిం కామ్యమవ్యాజసుఖం న భొగాః

కిం జల్పనీయం హరినామ నాన్యాత్ || - రసగఞ్గాధరం

నీ స్నేహితులెవరు? నీవు చేసే మంచే, నీ అందుబాటు లోవుండే లోకము కాదు. మన ధ్యానము ధ్యేయము పరమేశ్వరుని పద కమలాలే గానీ మన ఈతిబాధలు కాకూడదు. మనము కోరవలసినది నిత్యమూ శాశ్వతమైన ఆనందమేగానీ లౌకిక క్షణిక సుఖాలు కాదు. మన మనన హరినామ స్మరణమే అన్యథా కాదు. మనసు పెట్టి ఒకసారి ఆలోచన చేస్తే మన గమనమేమిటో గమ్యమేమిటో అర్థమౌతుంది. మన దృష్టి అంతా ధనము పైనే.అంతకన్నా ఘనమైనదే లేదు. మరి అది మనకు పరమాత్మ దర్శనము చేయించ గలుగుతుందా! ఎడారిలో ఎంత డబ్బున్నా దాహము తీర్చగాలుగుతుందా! అసలు పరమాత్మను వదలి లౌకికముగా ఆలోచించినా రావణుని, దుర్యోధనుని దుర్మార్గులుగా గుర్తు పెట్టుకోన్నామే గానీ మంచివారిగా కాదు. వారిలో కూడా ఎంతో మంచితనము ఉండినది కానీ అంతా ఒక అవలక్షణముతో కప్పివేయబడినది. అందుకే పెద్దలు 'కుమ్మరికొక ఏడు గుదె(కుమ్మరివారు ఉపయోగించే కర్ర)కొక నాడు అంటారు. సంవత్సరమంతా పడిన కష్టము గుదె వ్రేటుకు నేలమట్టమే కదా! అందుకే నిలుపు నిదానముగానైనా మంచి మాత్రమె సంపాదించ వలెను.

ఈ సందర్భములో జగద్గురువు ఆదిశంకరుల మాట గుర్తు చేసుకొందాము.

సత్సంగత్వే నిస్సంగత్వం

నిస్సంగత్వే నిర్మోహత్వం l

నిర్మోహత్వే నిశ్చల తత్వం

నిస్చాలతత్వే జీవన్ముక్తిః ll

నాలుగు పాదాలలో నభోమండలము చేరే వివరము అతి సరళముగా తెలిపినారు. ఒక్క

సత్సాంగత్యము ఉంటే సర్వేశ్వరుడు నీ చెంతనున్నట్లే.

किं मित्रमन्ते सुकृतं न लोकाः

किं ध्येयमीशस्य पादं न शोकाः ।

किं काम्यमव्याजसुखं न भोगाः

किं जल्पनीयं हरिनाम नान्यत् ॥

- रसगङ्गाधरम्

दोस्त कौन होता है ? केवल तुम्हारा सुकृत (अच्छे काम), तुम्हारे आसपास के लोग नहीं|

तुम्हारा दृष्टी किधर होनी चाहिए परमेश्वर के चरनों पर रहना चाहिए  व्यथाओं पे नहीं |

किस के बारे में सोचना चाहिए ? उस आनंद के लिए सोचना है जिस के अतिरिक्त कुछ भी नहीं है |हर दम हर पल क्या

गुनगुना है ? सिर्फ हरी के नाम और कुछ नहीं |

तो पहले पहल हमारा सांगत्य शुद्ध रहना चाहिए | जगद्गुरु आदि शंकराचार्यजी ऐसा कहते हैं|

सतंसंगत्वे निस्संगात्वाम

निस्संगात्वे निर्मोहत्वाम

निर्मोहत्वे निश्चला तत्वं

 निस्चालातात्वे क्जीवंमुक्तिः

अगर सज्जन का सांगत्य मिलता है तो कोई और सांगत्य आदमी नहीं चाहता | दूसरा सांगत्य ही नहीं चाहा तो ओस

इंसान के मन में किसी भी तरह का मोह पैदा नहीं होता | निर्मोहत्वा चा जाताहै तो निस्चाल्तात्वा आजाता | अगर मन

निश्चल और अटल रहगया तो आदमी जीवन्मुक्त  होजाता है |

kiM mitramantE sukRtaM na lokaa@h

kiM dhyEyamISasya paadaM na shokaa@h |

kiM kaamyamavyaajasukhaM na bhogaa@h

kiM jalpanIyaM harinaama naanyaat ll- rasaga~ngaadharam

Who is a friend in the end?  Good deed(s), not people.  What should be contemplated

upon?  Eswara’s feet, not sorrows.  What should be desired?  Un-abound happiness, not

indulgences.  What should be prattled?  Only the name of Sri Hari, nothing else.

A friend in need is a friend indeed.  True friends are hard to find.  A single rose can be my

garden, a single friend, my world!  All these statements are nice to quote and very true as

well. But they can only go so far.  When passing on, one's best friends are his vices &

virtues, and his vices & virtues alone!  One needs to keep this in mind, at all times, when

here.  Earn as many friends here, but at the same time, keep thy sight on the friends that

accompany through the entire journey!

'Sat sangatve nissangatvam

Nissangatve nirmohatvam l

Nirmohatve nischala tatvam

Nischala tatve jeevan mukthiH' ll

is what is said by Jagadguru Aadi Shankaraachaarya.

Once the friendship is good enough to lead you towards good it attains for you

nonattachment. When there is no attachment there will not be any craze for anything.

When you shun all your craze you will attain perfect stability. When you could keep your

mind stable salvation is at your threshold. The first and foremost thing to be cultivated in the youth is to listen to elders' words observe the good in it and then follow. If you don't like just keep yourself away but don't hurt them by your criticism.

స్వస్తి.

*****************************************

 అజరామర సూక్తి - 137

अजरामर सूक्ति - 137

Eternal Quote -137

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/137-137-eternal-quote-137.html

रिक्तपाणीर्नपश्येत राजानं दैवतं गुरुम् l

दैवज्ञं पुत्रकं मित्रं फलेन फलमादिशेत् ll

రిక్తపాణీర్నపశ్యేత రాజానం దైవతం గురుం l

దైవజ్ఞం పుత్రకం మిత్రం ఫలెన ఫలమాదిశేత్ ll

రాజు వద్దకు,దేవునివద్దకు,గురువు వద్దకు, విద్వాంసునియొద్దకు,పిల్లలు లేక 

సంతానము వద్దకు, స్నేహితునియొద్దకు రిక్త హస్తముల జనరాదు.

ఈ సందర్భమున, నేను వ్రాసిన ఈ పద్యము ఔచిత్య భంగము కలిగించదని మీముందు 

ఉంచుచున్నాను.

గుర్వును దేవునిన్ మరియు గుర్తుగ రాజును పండితాళినిన్

శిశ్వుల మిత్రులన్ కలువ, సేమము గోరుచు పూలు పండ్లనో

ఇవ్వగ తీసుకొమ్మదియ ఎంతయొ ప్రేమము ఇమ్ముగూర్చు, ఏ

మివ్వక చూడబోవుటది ఎంచగ శాస్త్ర విరోధమై జనున్

పరమాత్మ కూడా గీతోపదేశమున ఈవిధముగానే తెల్పినాడు.

పత్రం పుష్పం ఫలం తోయం యో మే భక్త్యా ప్రయచ్ఛతి ।

తదహం భక్త్యుపహృతమ్ అశ్నామి ప్రయతాత్మనః ।। 19 - 26 ।।

నాకు ఎవరైనా భక్తితో ఒక ఆకుగాని, ఒక పువ్వు గాని, ఒక పండు గాని, లేదా నీరైనా 

గాని సమర్పిస్తే, ఆ స్వచ్ఛమైన మనస్సుగల నా భక్తుని చే ప్రేమతో ఇవ్వబడిన దానిని, నేను 

సంతోషంగా ఆరగిస్తాను.

ఈ దిగువ నా మదిలోని మాట పద్య రూపములో చెప్పుచున్నాను.

దేవుడు గురువును రాజును

పావన మతులైన శిశులు బాయని సఖులున్

దేవతలిల వారిని గన

బోవుము కైగొంచు ఫలము పుష్పము పత్రిన్

ఒక సత్సాంప్రదాయాన్ని పునరుద్ధరించండి. మన సంస్కృతిని కాపాడండి. 

रिक्तपाणीर्नपश्येत राजानं दैवतं गुरुम् l

दैवज्ञं पुत्रकं मित्रं फलेन फलमादिशेत् ll

जब भी राजा,भगवान्,गुरु,विद्वान्,बच्चे और दोस्त के यहाँ जानेके समय खाली हाथ नहीं जाना चाहिए |

गीता में भगवान् भी यही कहता है

पत्रं पुष्पं फलं तोयं यो मे भक्त्या प्रयच्छति।

तदहं भक्त्युपहृतमश्नामि प्रयतात्मनः।।9.26।।

जो कोई भी भक्त मेरे लिए पत्र, पुष्प, फल, जल आदि भक्ति से अर्पण करता है, उस शुद्ध मन के भक्त का वह भक्तिपूर्वक अर्पण 

किया हुआ (पत्र पुष्पादि) मैं भोगता हूँ अर्थात् स्वीकार करता हूँ।

riktapaaNIrnapaSyEta raajaanaM daivataM gurum l

daivaj~naM putrakaM mitraM phalena phalamaadiSEt ll

Do not go empty handed to see a king, God, teacher, a learned person, a child or a friend. 

Invoke fruitfulness with fruit!

There is a purpose for going to see someone. It could be love, reverence, devotion, affection 

or even fear! Without a purpose, one would have not taken the pain and effort to go to see 

anyone. For the visit to be fruitful, why not start with a fruit! Meaning, take some fruit to 

offer to the person. Bhagwan Srikrishna envisages the same in Bhagavadgita.

patram puspam phalam toyam yo me bhaktya prayacchati l

tad aham bhakty-upahrtam asnami prayatatmanah ll - ।।9.26।।

Bhagwan Krishna clearly requests that a leaf, fruit, flowers and water be given to Him, and 

He says of this offering, "I will accept it." He did not advocate to offer any other food. 

'Phalam ‘does not mean only fruits, any outcome from the resources that the mother earth 

gives are the fruits. That is, even the grains harvested can be taken as fruits of that crop.

స్వస్తి.

 ****************************************************

అజరామర సూక్తి - 138

अजरामर सूक्ति -138

Eternal  Quote - 138

उत्सवे व्यसने प्राप्ते दुर्भिक्षे शत्रु संकटे l

राजद्वारे स्म्शानेच य तिष्ठति स बान्धवाः ll

ఉత్సవే వ్యసనే ప్రాప్తే దుర్భిక్షే శత్రుసంకటే l

రాజద్వారే శ్మశానేచ య తిష్ఠతి స బాంధవః ll

ఆనందములోనూ ఆపత్తులోనూ దుర్భిక్షము లోనూ దుష్ట బాధలందును మహారాజు

ఆస్థానములోనైనా మరుభూమియందైనా అండగా నిలచినవాడే అసలైన మిత్రుడు.అసలు

సూర్యునికి మిత్రుడు అన్న నామాంతరముంది.  మరి నిజంగానే ఈ సృష్ఠికి ఆయన

మిత్రుడే కదా. ఆయన వెలుగేలేని ఒక రోజునైనా ఉహించగాలమా! ఎన్ని చిక్కటి

మబ్బులకైనా చిక్కక ,అంతో ఇంతో ఎంతో కొంత తనకు వీలయినంత వెలుతురు

లోకానికి పంచే ఆయన, మిత్రులు అనిపించుకోదలచిన వారలకు, ఆదర్శప్రాయుడు

కావలెను.ఆయన సహాయ సహకార సౌజన్యములులేక మనమేపనయినా

చేసుకోగలమా! స్నేహిత ధర్మమంటే అది. మరి రాత్రి వుండదే అంటే అది నీ వ్శ్రాంతి

కొరకే! అందుకే పెద్దలు

దదాతి ప్రతిఘృహ్ణాతి గుహ్యమాఖ్యాతి పృచ్ఛతి l

భుంక్తేచ భోజయిత్యైవ ఇత్యేతత్ మిత్ర లక్షణం ll

అన్నారు పెద్దలు.కష్ట సుఖాలు ,మంచిచెడ్డలు, ఆపదానందాలు అన్నింటిలో

భాగస్వామ్యము కలిగినవాడే అసలైన మిత్రుడు.

సంతొషః పరమో లాభః సత్సఙః పరమా గతిః|

విచారః పరమం జ్ఞానం క్షమోహి పరమం సుఖం||

సంతోషము సంతృప్తి కలిగియుండుటే అన్నింటికీ మించిన లాభము. జ్ఞానులైన పెద్దల సాంగత్యమే మనోవికాసమునకు పరమావధి. ఒక విషయమును గూర్చిన విచార విమర్శలు చేసి తెలుసుకోనుటయే నిజమైన జ్ఞానము. క్షమించుటకు మించిన పరమ సుఖము లేదు.

ఆస్యగ్రంధిలో అందరూ ఒకరినొకరు ఎక్కువగా Friend (మిత్రమా) అంటూ సంబోధిస్తూవుంటారు. కొందరికి నచ్చుతుంది. కొందరికి నచ్చదు. నచ్చని వారిలో నేనూ ఒకడిని. పరిచయము అన్నది స్నేహితము కాజాలదు. అట్లు ఆపరిచయము స్నేహితముగా మారుటకు కొంతకాలము పడుతుంది, అదీ ఇరువురినడుమ భావసారూప్యము ఏర్పడితేనే! కావున ఆకాంక్షలు తెలుపుకొనుటతో సహవాసము వృద్ధిచెందదు.

ఆత్మీయత, ఆప్యాయత, అనురాగము, అంతఃకరణ, అనుకంపన, అవినాభావము అన్నవి నిజమయిన సహవాసమునకు అంగములు. వాటిని కలిగి పరిచయమునకు అడుగు ముందునకు వేసినవాడే స్నేహితుడు కాగలుగుతాడు. సహవాసానికి వయసుతో నిమిత్తము లేదుకానీ, పెద్దలతో సహవాసముచేసి వారిని గౌరవించుటవల్ల వారి వాత్సల్యమును పొందుటయేగాక వారినుండి ఎంతో విజ్ఞానమును గ్రహించవచ్చును. ఈ విషములు మనసున వుంచుకొని స్నేహితము చేస్తే మనుషుల మధ్య సంఘీభావము ఏర్పడుతుంది.

उत्सवे व्यसने प्राप्ते दुर्भिक्षे शत्रु संकटे

राजद्वारे स्म्शानेच य तिष्ठति स बान्धवाः

जोभी आनंद और आपत्ती के समय , दुर्भिक्ष में या दुष्ठों के बीच में

राजा महाराजाओं के सम्मान में या स्मशान में हाथ नहीं छोड़ता वही सच्चा साथी है। सूरज का दूसरा नाम होता है 'मित्र'। 

मित्र का अर्थ है दोस्त। अगर आप देखेंगे तो सूरज हमारा हाथ नहीं छोड़ता। चाहे कितनेभी घनघोर अन्धेराहो थोड़ा कुछ

रोशनी अपनी तरफ से देथाही रहता है. श्रेष्ठ लोग किसी भी हालत में दूसरों के मददगार ही होते हैं।

अच्छे   मित्र अपने केलिए नहीं सोचते बल्कि अपने दोस्तों के हित में जुटे रहते हैं।

सन्तोषः परमो लाभः सत्सङ्गः परमा गतिः।

विचारः परमं ज्ञानं शमो हि परमं सुखम्॥

संतोष परम् बल है, सत्संग परम् गति है, विचार परम् ज्ञान है, और शम परम् सुख है ।व्यक्ति कई रूपों और आकारों में धन संचय कर सकता है। वह पूरी दुनिया में सबसे अमीर व्यक्ति हो सकता है। हालाँकि, वह अमीर नहीं है जिसके पास सबसे अधिक संपत्ति है, लेकिन वही धनवान है  जिसे कम से कम धन की आवश्यकता है! संतोष आदमी केलिए सबकुछ है l उस के अलावा किसी भी प्रकार की संपत्ति उसे खुश नहीं करेगी। अत: संतोष का उपादान उच्चतम क्रम का उपादान है।

लोग उन लोगों का अनुकरण करते हैं जो धन और अन्य अधिग्रहणों में उनके आसपास हैं। लेकिन उसे कभी प्रगति नहीं कहा जा सकता। कोई उत्तरोत्तर खुद को बेहतर बना सकता है, जब उसके पास अनुकरण करने के लिए खुद से बेहतर कोई हो। वह अच्छे और बुद्धिमान की संगति में ही व्यक्तिगत उन्नति पासकता है। यदि कोई वैसी मित्रता को प्राप्त कर लेता है, तो अपने आप को बेहतर बनाना केवल समय की बात है। इसलिए, अच्छी दोस्ती अद्वितीय है।

पढ़ना, सुनना, देखना - ये सब सीखने के साधन हैं। लेकिन, जब तक यह जीवन में परिलक्षित और विकसित नहीं होता, तब तक उसके पास उस ज्ञान का अधिकार नहीं है। इसलिए प्रतिबिंब ज्ञान का सर्वोत्तम रूप है। कुछ लोग कह सकते हैं कि खुशी कई चीजों में मिल सकती है l वह तो केवल भ्रम है l  वे अल्पकालिक हैं। संभावना यह है की उसे वे खो सकती हैं l , बैंक बैलेंस बिगड़ सकता है, कार का accident हो  सकता है। यदि कोई व्यक्ति मन की बकवास को शांत करने में सफल हो गया है, तो उसे खुशी की आंच मिलती है।

यह श्लोक प्रगति, उपलब्धि, ज्ञान और आनंद का अग्रदूत हो सकती है! सभी को संतोष, बुद्धिमान से मित्रता, प्रतिबिंबित करने का समय और मन की शांति प्राप्त हो सकती है। सारे सुगुण मित्रता से जुड़े हैं l

utsave vyasane praapthe durbhikshe satru sankate l

raajadwaare smashaanecha thishtathi sa baandhavaahll

He who stands with you both in weal and woe, in penury and prosperity, in great king's court or grave yard is the real friend. In Sanskrit Sun has the name 'mitra' whose other meaning is friend. So sun is the real friend who will not leave you even when the darkest clouds hover on you. That is true fiend ship.

Some may get the doubt that he is leaving you during the nights. It is because you need rest. Go through the following sloka which I elaborate the good qualities of which,making friendship with good persons is a prime quality.

santoṣaḥ paramo lābhaḥ satsaṅgaḥ paramā gatiḥ ।

vicāraḥ paramaṃ jñānaṃ śamo hi paramaṃ sukham ॥

Contentment is the highest accrual; company of the wise is the best attainment.  Reflection is the paramount form of knowledge; quietude of the mind is the zenith of happiness.

One may accumulate wealth in many forms and shapes.  He may be the richest person in the entire world.  However, he is NOT rich who has the most, but who needs the least!Without the factor of contentment, no amount of possessions will make him happy.  Hence, the accrual of contentment is the accrual of the highest order.

People tend to emulate those that are around them in wealth and other acquisitions. That can never be called as progress.  One can progressively better himself only if he has someone better than himself to emulate.  That can happen only in the company of the good and wise.  If one attained that company, bettering himself is only a matter of time.  Hence, attaining good company is unparalleled.

Reading, listening, watching - all these are means of learning.  But, unless it is reflected upon and inculcated in life, he does not have the authority of that knowledge.  Hence reflection is the best form of knowledge.

Some may say that happiness can be found in many things - having big possessions, a fat bank balance or a sleek car.  Those are ephemeral.  Possessions can be lost, bank balance can dwindle, a car can get rusty or may succumb to accident.  What lasts forever is the tranquility of the mind.If one has succeeded at silencing the mind's chatter, he has found the zenith of happiness.

May this verse be a harbinger of progress, achievement, knowledge and enjoyment!  May everyone attain contentment, company of the wise, time to reflect and the serenity of the mind.

స్వస్తి.

**********************************************

 అజరామర సూక్తి - 139

अजरामर सूक्ति - 139

Eternal Quote - 139

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/139-139-eternal-quote-139.html

आदानस्य प्रदानस्य कर्तव्यस्य च कर्मणः ।

क्षिप्रमक्रियमाणस्य कालः पिबति तद्रसम् ॥

ఆదానస్య ప్రదానస్య కర్తవ్యస్య కర్మణః l

క్షిప్రమక్రియమాణస్య కాలః పిబతి తద్రసం ll

ఇచ్చి పుచ్చుకొనుట,కర్తవ్యాచరణ ఆచరించ వలసినపుడు ఆపని తక్షణమే చేయకుంటే 

దాని ఫలితము అను రసాన్ని కాలమే త్రాగివేస్తుంది. కావున ఎప్పటికీ చేయవలసిన 

పనులలో తాత్సారము పనికిరాదు . తరువాత నిముసమున కాలము ఏమి 

చేయబోతుందో మనకు తెలియదుకదా! పెద్దలు నిత్యం సన్నిహితో మృత్యుః కర్తవ్యం 

ధర్మ సంగ్రహం' అన్నారు.

కావున ఆలోచించి చేసే పనులు ఆచరించుటలో ఆలస్యము చేయరాదు.

आदानस्य प्रदानस्य कर्तव्यस्य च कर्मणः ।

क्षिप्रमक्रियमाणस्य कालः पिबति तद्रसम् ॥

लेन देन और अपना कर्तव्य पालन विषयोन मे कभी भी किसी प्रकार क देर नाही होनी चाहिये |

किसी तरह का देरी हमारे तरफ़् से होजाता है तो हम जो क्रिया करनेसे जिस फल प्राप्त होथा है उस फल का रस समय ही पीलेता है | उसी लिये विद्वान् लोग बोल्थे हैं कि 'नित्यं संनिहितो मृत्युः कर्तव्यं धर्म संग्रहं' ' माने जो भी काम हं कर्णे जारहे हैं उस का उचितानुचित पर्कः के हं बिना देरी से करना है |

aadaanasya pradaanasya kartavyasya cha karmaNaH |

kshipramakriyamaaNasya kaalaH pibati tadrasam ||

Deeds like receiving, giving and responsibilities; if not executed instantaneously, time shall ingest the essence/sweetness (of the deed).

It's all in the timing!  Every deed has its own worth, based on the timing.  What is appropriate today, doesn't necessarily hold good tomorrow - especially in deeds like giving, receiving or discharging one's duties.

The poet says, when the need for these deeds arise, if not done instantly, their essence will dissipate with lapse of time.  It is said a little help at the right time is better than a lot of help at the wrong time!  The primordial importance is not given to the amount of aid, but the time of aid.

స్వస్తి

****************************************

 

అజరామర సూక్తి  - 140

अजरामर सूक्ति - 140

Eternal   Quote - 140

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/140-140-eternal-quote-140.html

अयं निजः परो वेति गणना लघुचेतसाम् ।

उदारचरितानां तु वसुधैव कुटुम्बकम् ॥

- हितोपदेश, सन्धि

అయం నిజః పరో వేతి గణనా లఘుచెతసాం |

ఉదారచరితానాం తు వసుధైవ కుటుంబకం || - హితొపదేశము, సంధి

'ఇది నాది, ఇది నీది అన్న సంకుచితత్వము గుణ హీనుల లక్షణము. మహానీయులేపుడూ 

ఈ విశ్వా మానవ సముదాయమును తమ కుటుంబముగా పరిగణించుతారు.

ఈ దిగువ కనబరచిన శ్లోకము కేంద్ర శాసన సభా భవనము (Parliament House) 

ప్రవేశ మందిరము లో వ్రాయబడి యున్నది.

"అయం బంధురయం నేతి గణనా లఘుచేతసాంl

ఉదారచరితానాం తు వసుధైవ కుటుంబకం ll "

అంటే, వీరు నావారు, వారు పరాయివారు, అన్నవివక్ష చూపుతారు అల్పులు. ఉదార 

చరితులు ఎప్పుడూ యావత్ ప్రపంచమునే తమ కుటుంబముగా భావించుతారు.

నేడు సూక్తిగా మనము గ్రహించిన విష్ణుశర్మగారి హితోపదేశ శ్లోకమునకు, పైన 

కనబరచిన మహోపనిషత్ 5 వ అధ్యాయము లోని 71 వ శ్లోకము ఆలంబనము.

మనవే వాచస్పతయే శుక్రాయ పరాశరాయ స సుతాయ l

చాణక్యాయచ విదుషే నమోऽస్తు నయ శాస్త్ర కర్తృభ్యః ll

మనువు బృహస్పతి,శుక్రాచార్య, పరాశర, వ్యాస, చాణక్యుని వంటి మహా విద్వాంసులు 

చెప్పిన నీతి వాక్యములను ఆకళింపు చేసుకొని నేను ఈ పంచతంత్రమును 

వ్రాయుచున్నాను అని చెప్పుకొన్నాడు కృతికర్త విష్ణుశర్మ తన కావ్యము యొక్క 

ప్రారంభము లోనే. స్వతహాగా తానూ ఎంతో గోప్పవాడయి ఉండి కూడా తన 

పూర్వులకు ఎంత గౌరవము ఇచ్చినాడో గమనించండి. దీనిని బట్టి మనపూర్వ అపూర్వ పండిత కవులు, రాజులు, చక్రవర్తులు లోక కళ్యాణమే కాంక్షించినారు గానీ లోక వినాశనము కాదు.

భారతదేశం యొక్క గొప్ప రాజనీతిజ్ఞులు మరియు చక్రవర్తులు ప్రపంచ సంక్షేమమే 

తమ ధ్యేయముగా తలచినట్లు చరిత్రయే సాక్ష్యము.

భారతదేశము పైకి దండయాత్రకో, మరొక కారణముగానో  మన దేశమునకు వచ్చిన 

విదేశీయులందరూ దోచుకోవడానికి మాత్రమే ప్రయత్నించినారు, వారు 

భారతదేశమును తమ విపణివీధిగా మాత్రమే లేక తాము కొల్లగొట్ట వలసిన 

ధనాగారముగా  మాత్రమే భావించినారు. అయినప్పటికీ, భారతీయులు అన్ని దేశాల, 

భాష, మతము, యొక్క సంస్కృతులను ఎల్లప్పుడూ గౌరవిస్తారని మరియు వారిని 

అక్కునచేర్చుకొని వారి మనుగడ సౌకర్యవంతముగా చేసినారని మన చరిత్ర 

తెలియజేస్తూవుంది.

అసలు ఇటువంటి ఒక అమోఘమైన ఆలోచన రావలేనంటే మనపూర్వులు ఎంతటి 

ధర్మనిష్ఠాగరిష్ఠులో తెలియవస్తూ వుంది. మరి మొన్నటి మతముల 

ప్రతిమతగ్రంధములలో ఈ మాటను చెప్పకపోగా ప్రపంచమును మన మతములోనికి 

నయాన భయాన, ప్రళయాన, మాన భంగము చేసియైనా మనుషుల తెగటార్చియైనా, 

తమ మతమును అంటగట్టమని చెప్పినాయే గానీ అందరమూ కలిసిమెలిసి 

ఉండవలెనన్న ఆలోచన వారి వారి దేవుళ్ళకు కూడా రాలేదు. మరి మనధర్మము ఎంత 

ఉన్నతమైనదో ఎంత ఉత్తమమైనదో తెలియుట లేదా!

ఇప్పటికైనా అట్టి ఉదార ధర్మమును కాపాడి పునఃప్రతిష్ఠించండి.

अयं निजः परो वेति गणना लघुचेतसाम् ।

उदारचरितानां तु वसुधैव कुटुम्बकम् ॥

- हितोपदेश, सन्धि

वसुधैव कुटुंबकम का अर्थ है हमारी पृथ्वी को एक परिवार के रूप में बांध देता है वही यह

भावनात्मक रूप से मनुष्य को अपने विचारों और कार्यों के प्रभाव को विस्तृत करने की बात

कहता है। वसुदेव कुटुंबकम् हमारे सनातन धर्म का मूल मंत्र है। हमारे धर्म में हीं नहीं यह हमारे 

भारतवर्ष के संस्कार का द्योतक है। विश्व के स्तर पर हम भारतीयों की विचारधारा का यह मूल है। 

वसुदेव कुटुंबकम् ‘महा उपनिषद’ में लिखा हुआ है। इसका शाब्दिक अर्थ है धरती ही परिवार है।

विष्णुशार्माजी अपने काव्य के प्रारम्भ में ही नम्रता पूर्वक पुरखों को इस प्रकार प्रणाम करते हैं l

मनवे वाचस्पतये शुक्राय पराशराय स-सुताय ।

चाणक्याय च विदुषे नमो ऽस्तु नय-शास्त्र-कर्तृभ्यः ॥ १ ॥

मै मनु, ब्रुहस्पती, शुक्राचार्य, पराशर और उन के पुत्र व्यास महर्षि और चाणक्य को प्रणाम करता हूँ l  

स्वयं उतना बड़ा होकर भी अपने पूर्वजोको उतना सम्मान दिए हैं l

ए देखीए:

संसद भवन के प्रवेश कक्ष में भी यह लिखा हुआ है। महोपनिषद् अध्याय 5 श्लोक 71 में यह इस प्रकार 

उद्धरित है:-

"अयं बंधुरयं नेति गणना लघुचेतसाम्

उदारचरितानां तु वसुधैव कुटुंबकम्”

अर्थात- यह मेरा बंधु है वह मेरा बंधु नहीं है ऐसा विचार या भेदभाव छोटी चेतना वाले व्यक्ति करते हैं। 

उदार चरित्र के व्यक्ति संपूर्ण विश्व को ही परिवार मानते हैं ।

इतिहास गवाह है कि भारत के महान विचारकों व सम्राटों ने पूरे विश्व के कल्याण के लिए हमेशा

प्रयास किया है। जितने भी विदेशी हमारे देश की ओर आए सब ने भारत को केवल लूटने का प्रयास 

किया अपना बाजार ही बस भारत को उन लोगों ने माना। इतना होते हुए भी हमारा इतिहास बताता है 

कि भारतीयों ने सदैव सभी देशों की संस्कृतियों का, भाषा का, धर्म का आदर किया और अपना हिस्सा 

सहज ही बना लिया।

वसुधैव कुटुंबकम् की भावना को सुवासित करने के लिए हर व्यक्ति को स्वयं की आत्मा में

वसुधैव कुटुंबकम का पुष्प विकसित करना होगा। एक- एक व्यक्ति से मिलकर परिवार बनाता है 

परिवार से समाज और समाज से देश बनता है। देश ही तो मिलकर विश्व बनाते हैं वहीं सभी मनुष्यों 

का निवास है। सभी मानव एक जैसे दो हाथों दो पैरों वाले जीव होकर भी एक परिवार की तरह नहीं 

रहपाते। आखिर हमारे विचारकों व ऋषि मुनियों ने अनादिकाल से क्यों इस वसुधैव कुटुंबकम् की 

धारणा को जनमानस के संस्कार में डालने की कोशिश की है। कारण है अलग-अलग भूखंडों पर 

अलग-अलग परिस्थितियों से मानव रंग-रूप, खान-पान, अलग वेश-भूषा और प्राकृतिक भिन्नता के 

कारण अलग हो जाते हैं, इसलिए हमारे ऋषि-मुनियों ने मनुष्य के उत्थान के लिए भिन्नता में समानता 

स्थापित करने का प्रयास किया । यह विश्व शांति के लिए भी आवश्यक है। मनुष्य अपने भिन्नता के 

कारण हमेशा ही एक दूसरे से युद्ध करता आया है ।

आज भी वसुदेव कुटुंबकम् भारत की विदेश नीति की नींव है। इसके अनेकों उदाहरण हैं। ज्यादा दूर 

जाने की आवश्यकता नहीं। सबसे सही और सटीक उदाहरण हम अभी हाल की घटना को देखें। 

यमन में भारी हिंसा और बमबारी हो रही थी। उस तबाही के बीच यमन के उपद्र्वग्रस्त ईलाके मे फंसे 

लोगो को निकालने के लिये भारत के लोगों का उस देश में हाल के वर्षों मे अब

तक का सम्भवत सबसे बड़ा वचाव अभियान ‘ऑपरेशन राहत’ संभव किया गया। ऐसे अनेकों 

उदाहरण भारत ने विश्व स्तर पर प्रर्दशित किया है।

वसुदधैव कुटुंबकम् का आध्यात्मिक दृष्टिकोण अगर समझने की कोशिश करें तो यह बताता है

कि अधिक से अधिक लोगों का आत्मीयता के बंधनों में बंधना।यह हर मानव को सुख-दुख को मिल-

जुलकर बाँटना सिखाता है। यह ज्ञान देता है कि व्यक्ति को अपने अधिकार को गौण रखते हुए कर्तव्य 

का पालन करने पर ज्यादा आनंद मिलना चाहिए।

अगर अपनी भिन्नता से ऊपर उठें और उदार चरित्र बने, सारे धर्मों से बढ़कर मानवता को एक धर्म 

माने, घृणा आदि भेदभाव को भूलें तो वसुदेव कुटुंबकम् का सपना साकार हो सकता है।

ayaM nijaH paro veti gaNanaa laghuchetasaam |

UdaaracharitaanaaM tu vasudhaiva kuTumbakam ||- Hitopadesha, 1.3.71:

This is mine or that is his - thus is accounted by the petty-minded.  But for ones with an exalted life, the whole world itself is a family!

In fact the root of the said sloka we find in MAHOPANISHAD, which is far older than the above sloka.

This comes from the mantra VI-72 in Maha Upanishad, which belongs to sAmaveda tradition. The mantra reads:

अयं बन्धुरयंनेति गणना लघुचेतसाम्

उदारचरितानां तु वसुधैव कुटुम्बकम् ॥

ayaM bandhurayam nethi gaNanaa laghuchetasaam |

UdaaracharitaanaaM tu vasudhaiva kuTumbakam ||

‘Vasudhaiva Kutumbakam’ (Sanskrit: वसुधैव कुटुम्बकम) : “vasudha”, the earth; “iva”, is ; and “kutumbakam”, family. This is a Sanskrit phrase that means that the whole world is one single family. So here the Vedic sages are saying that the entire world is truly just one family. The world is like a small, tightly knit, nuclear family.

Meaning: The distinction “This person is mine, and this one is not” is made only by the narrow-minded (i.e. the ignorant who are in duality. For those of noble conduct (i.e. who know the Supreme Truth) the whole world is one family or we can term it as one Unit.

The meaning of words like ‘family’ etc. should be understood in the context of what the Upanishad is talking about. It is describing the quality of a man who understood the Truth, transcending the multiplicity of the world.

The Upanishad mantra is not a geo-politico-socio-cultural statement. It is a matter of fact.

స్వస్తి.

****************************************************

 

అజరామర సూక్తి -141

अजरामर सूक्ति -141

Eternal Quote -141

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/141-141-eternal-quote-141.html

पतितः पशु रपि  कूपे निस्सर्तुम चरण चालनं  कुरुते l

धिक्त्वाम चित्त! भावाब्धे रिच्छामपि नो बिभर्षि निस्सर्तुम ll

పతితః పశురపి కూపే నిస్సర్తుం చరణ చాలనం కురుతే l

దిక్త్వాం చిత్త! భవాబ్ధే రిచ్ఛామపి నో బిభాషి నిస్సర్తుం ll

బావిలో పడిన పశువు కూడా బయట పడుటకు బలంగా కాళ్ళు ఆడిస్తుంది . మరి 

మానవుడెందుకో సంసారమనే ఈ బావిలో పడినా అట్లే ఉండవలెనని అనుకొంటూ

ఉన్నాడు. శంకరులవారు తమ ‘భజగోవిందము’ లో ఈ విధముగా 

తెలియజేయుచున్నారు.

నలినీదళగత జలమతి తరళం

తద్వజ్జీవితమతిశయచపలం |

విద్ధి వ్యాధ్యభిమానగ్రస్తం

లోకం శోకహతం చ సమస్తం ||

మనము అనుభవించు ఈ బాహ్య వస్తువులే కాదు, శరీరము కూడా మన సొంతము 

కాదు. ఒక్క క్షణములో అవి మనలను వదిలి పోవును. తామరాకుపై నీటి బొట్టు ఎంత 

అస్థిరమో, మన బ్రతుకు కూడా అంత అస్థిరము. ఏ క్షణమునైనా అది నీటిలోనికి 

జారిపోవచ్చును, కనుక ఈ బాహ్యభ్రమల వెనుక పడుట, దాహము తీర్చుకొన 

ఎండమావుల వెంట పడుటతో సమానము. అందుకే పామరులమగు మనము బాహ్య 

వస్తువులపై మోహము పెంచుకొని, అవి దూరమైనప్పుడు అత్యంత శోకము 

అనుభవిస్తున్నాము. నిత్యానందము కావలెనన్న దేహాభిమానము వదలి, భక్తి, జ్ఞానముల 

నవలంబించి, వైరాగ్య భావనతో, పరతత్వ సాధనలో శాశ్వతానందమును 

బడయవలెను. అందుకు శరణాగతిని మించిన సాధనము లేదు.

 पतितः पशु रपि  कूपे निस्सर्तुम चरण चालनं  कुरुते

धिक्त्वाम चित्त! भावाब्धे रिच्छामपि नो बिभर्षि निस्सर्तुम

अगर कोई पशु भी कुएँ में गिर पड़ता है तो वह बाहर आने केलिए अपने पैरोंको जोर देके हिलाती

है।  लेकिन मनुष्य इतना तक भी नहीं जाने इस संसार के कुएँ  में ही दबा रहता है।

जगद्गुरु अदिशंकराचार्याजी इस सिलसिलेमे ए बात कहते हैं:

नलिनी दलगत जलमति तरलम,

 ततवत जीवनं अतिशय चपलम।

क्षणमपी सज्जन संगतिरेका,

भवति भवार्णव तरणे नॉका।।

कमल के पत्ते में ठहरे हुए जल की बूँद की  तरह  मनुष्य जीवन भी अत्यंत क्षणभंगुर है। इसी कारण से मानव जीवन

भर  एक क्षण भी बेकार नहीं करते हुए साधु संगति केलिए तरसना चाहिए l वह सांगत्य ही  इस संसार सागर को

नाव की तरह तरा सकता है।

Patitah pashurapi koope nissarthum charana chaalanam kuruthe

dhiktwaam chitta! bhavaabdhe richchaamapi bibhaashi nissarthum

An animal when falls into a well shakes legs to the best of ability to come out. But it is pity that the human being will never try to come out of the 'samsaara koopam'(the well of desires and pleasures.

Adi Shankaracharya expresses the same meaning in a still lucid way.

 

Nalinidalagata jalamatitaralam tadvajjivitamatisaya-capalam,

viddhi vyadhyabhimanagrastam lokam sokahatam ca samastam. – 4

The life of a person is as unsteady as a water droplet trembling on a lotus leaf. Realize first that the whole world remains a prey to disease, pride, and grief. Sri Sankaracarya points out that we cannot take this life for granted.

It is unsteady that even the slightest breeze can cause it to slide off. Life departs in much the same way as the droplet, by just a small aberration. Hence our committed duty is to tread the path towards mukthi.

స్వస్తి.

*********-******************************

 

అజరామర సూక్తి - 142

अजरामर सूक्ति - 142

Eternal Quote - 142

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/141-141-eternal-quote-141_9.html

प्रायः प्रत्यायमादात्ते स्वागुणेशूत्तामादरः l

ప్రాయః ప్రత్యయమాదత్తే స్వగునేషూత్తమాదరః l

గుర్తింపు గౌరవము ఒక వ్యక్తియందు తనపై తన నడవడికపై తగినంత నమ్మకమును 

కలుగజేస్తుంది. 

प्रायः प्रत्यायमादात्ते स्वागुणेशूत्तामादरः l

मान्यता मिलनेसे व्यक्ति को अपने आप पर , अपने व्यवहार, बर्ताव या ढंग पर भरोसा दिलाता है l

praayah pratyayamaadatte swaguneeshoottamaadarah l

Respect or recognition conferred on a person of noble character instills belief in his own good qualities and in him itself.

స్వస్తి.

****************************************

 

అజరామర సూక్తి - 143

अजरामर सूक्ति - 143

Eternal Quote - 143

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/143-143-eternal-quote-143.html

अतिरोषणश्चक्षुष्मानप्यन्ध एव - हर्ष चरित्रम् (बाण भट्ट )

అతి రోషణశ్చక్షుష్మానప్యాంధ ఏవ - హర్ష చరిత్రం (బాణ భట్టు )

క్రోధితుడైవున్నవాడు కన్నులుండియూ గ్రుడ్డివాడే!  

अतिरोषणश्चक्षुष्मानप्यन्ध एव l

क्रोधित मनुष्य आँखें रहते हुए भी अंधा है || - हर्ष चरित्रम् (बाण भट्ट )

Atiroshanashchakshushmaanapyandha eva janah - Harshacharitam (Bana bhatta)

The angry person, though possessing eyes, is blind.

స్వస్తి.

*****************************************

 అజరామర సూక్తి - 144

अजरामर सूक्ति - 144

Eternal   Quote 144

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/144-144-eternal-quote-144.html

इदमेव हि पाण्डित्यं चातुर्यमिदमेव हि ।

इदमेव सुबुद्धित्वमायादल्पतरो व्ययः ॥ - समयोचितपद्यमालिका

ఇదమేవ హి పాండిత్యం చాతుర్యమిదమేవ హి |

ఇదమేవ సుబుద్ధిత్వమాయాదల్పతరో వ్యయః || - సమయొచితపద్యమాలికా

ఒక వ్యక్తి పాండిత్యము యోగ్యత నైపుణ్యత అంతయు తన స్తోమత తెలుసుకొని 

ఖర్చుపెట్టుటలో ఇమిడియుంటుంది. ఆస్తి మూరెడు ఆశ బారెడు అనర్థ దాయకము. 

అందుకే భాగవతములో బలిచక్రవర్తి అంటాడు 'తృప్తిన్ జెందని మనుజుడు 

సప్తద్వీపములనైన చక్కంబడునే' అని.

నీలో విద్యయు యోగ్యత

నీలో నైపుణ్యమునకు నీ దగు పొదుపే

నిలువుగ నిల్చే అద్దము

నీలో వ్యయ వ్యసనమాపు నిజముగ రామా!

కావాలి కావాలి ఖర్చు పై అదుపు

నేర్చుకో చేయగా నీవింత పొదుపు

భరవసా ఉండేటి బేంకిలో మదుపు

రానీదు బతుకులో ఎలాంటి కుదుపు

 

इदमेव हि पाण्डित्यं चातुर्यमिदमेव हि ।

इदमेव सुबुद्धित्वमायादल्पतरो व्ययः ॥ - समयोचितपद्यमालिका

इक व्यक्ति का पांडित्य व नैपुण्य उसी में है जो यह कडुआ सत्य जानता है की आमदनी से अधिक व्यय नहीं

करना है | माने आमदनी अठन्नी और खर्चा रूप्या कभी भी नहीं होनी चाइये |

idameva hi paaNDityaM chaaturyamidameva hi |

idameva subuddhitvamaayaadalpataro vyayaH || - samayochitapadyamaalikaa

This alone is erudition, this alone is dexterity and this alone is good intellect - expense less than 

revenue. Not stretching beyond means is the eternal reality.

****************************************************

 

అజరామర సూక్తి - 145

अजरामर सूक्ति- 145

Eternal Quote - 145

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/145-145-eternal-quote-145.html

सद्भावेन जयेन्मित्रं सद्भावेन च बान्धवान् l

स्त्रीभृत्यान् दानमानाभ्यां दाक्षिण्येनेतरं जनम् ll - सुभाषितरत्नभाण्डागार

సద్భావేన జయెన్మిత్రం సద్భావేన చ బాంధవాన్ l

స్త్రీభౄత్యాన్ దానమానాభ్యాం దాక్షిణ్యేనేతరం జనం ll - సుభాషితరత్నభాణ్డాగారము

మానవుడు సంఘజీవి. తాను సాటిమనుషులతో సవ్యంగా వుంటే, సఖ్యంగా ఉంటే వారూ అతనితో 

అలాగే వుంటారు. ఇది ప్రకృతి సహజమైన విషయము. దీనికి ముఖ్యం గా కావలసినది నిర్మలమైన 

మనసు. భూమి సారవంతమైతే కోరిన పంట పండుతుంది లేకుంటే పిచ్చి మొక్కలతో నిండుతుంది.

సమాజములో ఎన్నో విధములగు వ్యక్తులు తారసపడుతూవుంటారు. మరి అందరినీ ఒకే గాట 

కట్టివేయలేము. అందుకే పెద్దలు ఈ విధంగా చెప్పినారు.

 మిత్ర బాంధవులను నీ సద్భావనలతో సదాశయాలతో సచ్ఛీలముతో ఆకర్షించుకోవాలి. ఇంటి 

స్త్రీలను కానీ పరాయి స్త్రీలను కానీ ఉచిత గౌరవముతో ఆదరించి వారి అనురాగము సంపాదించాలి. 

వారిది కోమలమైన మనస్తత్వం. పైగా

యత్ర నార్యంతు పూజ్యంతే రమంతే తత్ర దేవతాః

యత్రైతాస్తూ అపూజ్యన్తే తత్రైస్తాత్ అఫలాక్రియాః

అన్నది ధర్మశాస్త్రము. వారికి సంతోషము కలిగించుటకు శక్తి కొలది ఏదయినా 

బహుమానమునోసగితే అమితానన్దభరితులౌతారు. స్త్రీ అంటూనే కామము కప్పిన కంటి 

అద్దములతో చూడవద్దు. వారిలో ఒక తల్లి, ఒక చెల్లి, ఒక అక్క కూడా ఉన్నారు. అదుకే 

శంకరులవారు అంటారు

 నారీ స్తనభర నాభీదేశం దృష్ట్వా మా గా మోహావేశమ్ |

ఏతన్మాంస వసాది వికారం మనసి విచింతయా వారం వారంll

స్త్రీల వక్షస్థల, నాభీ మండల సౌందర్యాన్ని చూసి మోహావేశం చెందవద్దు. అవి మాంసముతో 

కూడినవి. వయసు పెరిగితే బిగువు సడలుతుంది. ఈ విషయమును నీ మనసులో నిరంతరమూ 

విచారణ చేస్తూనే ఉండు’ అని చెబుతూ ఉన్నది ఈ శ్లోకము. అసలు ఆడ, మగ మధ్య ఆకర్షణ 

ప్రాణికోటి అంతటిలోనూ ఉంటుంది. అది భగవత్ సంకల్పము. సృష్టి నిరంతరాయంగా 

కొనసాగవలసినదే కదా! ఈ ఏర్పాటు ఉర్త్పాదన వరకే అది కూడా కట్టుకొన్న భార్యతోడనే 

పరిమితం కావాలి. జంతువులకు ఈ విషయంలో సమస్య లేదు. వాని రూపు రేఖా విలాసాలలో పెద్ద 

మార్పులు ఉండవు. తమ గుంపును తాము గురుతు పడతాయి. పైగా వానికి ప్రత్యేకమైన 

రుతుసమయాలుంటాయి. ఆ సమయాలలో మాత్రమే అవి కలుస్తాయి. కానీ, మనిషి విషయంలో 

ప్రకృతి అలాంటి పరిమితులను విధించలేదు. బుద్ధిని మాత్రం ఇచ్చి ఉపయోగించుకోమంది. కానీ ఈ 

బుద్ధి చెడుగును అక్కున చేర్చుకొన్నంత, మంచికి అవకాశము ఇవ్వదు. శ్రేష్ఠతమమగు 

పరతత్వమును అందుకొనుతకు బదులు మోహావేశమునకు పెద్దపీట వేస్తుంది. అట్టి 

విగ్రహాలకు  నిగ్రహము కోల్పోగూడదన్నదే శంకరుల బోధ. యవ్వనంలో ఉన్నప్పుడు దాన్ని 

నిగ్రహించడం కష్టమే. అందుకే దాన్ని ఎదుర్కొనే ఉపాయాన్ని కూడా చెబుతున్నారు 

శంకరాచార్యులవారు.

ఒకరికి వంకాయ సరిపోదు. ఒకరికి వెల్లుల్లి సరిపోదు. బాల్యమునుండి ఆ వస్తువులపై ఒక 

విధమగు ఏహ్యత పెంచుకొంటాడు. కొందరు గౌరవ పరమైన ఎవరిన్తికయినా భోజనమునకు 

పోతే వారు ఆ వస్తువులను వడ్డెన చేయుట జరిగితే, అట్లే తింటారు. కొందరు ఇష్టపడి కూడా 

ఎప్పుడయినా తింటారు. కామవాంచాను కూడా ఆవిధముగా భావించగలిగితే సంఘము తద్వారా 

దేశము సుభిక్షమే!

అదేవిధంగా పనిచేసేవారిని గుర్తించి భుజముతట్టి సముచితముగా ఆదరించితే ఎంతో ఆప్యాతతో 

పనిచేస్తారు. ఆప్యాత వుంటే చేయాలనే ఆర్తి కూడా వుంటుంది. తావి పూవును చేరే కదా వుండేది. 

తన నౌకరు శ్రద్ధను, అతను చేపట్టిన పనిలో గల కష్టాన్ని గుర్తించి అడపా దడపా తన శక్తి మేరకు 

ఏదయినా ఉపహారము ఇస్తే అతడు ఉప్పొంగిపోతాడు. అపుడు ఎంతపనయినా తనదిగానే 

భావించి చేస్తాడు.

మరి మనిషి నిరహంకారియై పదిమంది లో తానూ పరాయివాడు కాకుండా తనవునికిని 

కాపాడుకొంటే అతని జీవితమున ఆనందానికి హద్దేమున్నది. అందుకే ఋగ్వేదము ఈ విధముగా 

చెబుతూవున్నది:

ఆనోభద్రాః క్రతవోయంతు విశ్వతోऽదబ్ధాసో  అపరీతాస ఉద్భిదఃI

దేవానోయథా సదమిద్ వృధే ఆసన్నప్రాయువో రక్షితారో దివేదివేII (ఋగ్వేదము)

దశదిశలనుండి నిరంతర కళ్యాణకారకమగు ఆలోచనలే లేక భావనలే మాలో ప్రసరించుగాక. అట్టి 

భావనలకు ఎటువంటి అవరోధము వుండకుండుగాక. మంగళకరమగు అజ్ఞాత విషయములు 

కూడా మా కర్ణ శ్రావ్యమగుగాక. నిరంతరమూ సకల దేవతలూ మమ్ము రక్షించుతూ మా ప్రగతికి 

కారణభూతులగుచుందురుగాక.

सद्भावेन जयेन्मित्रं सद्भावेन च बान्धवान् l

स्त्रीभृत्यान् दानमानाभ्यां दाक्षिण्येनेतरं जनम् ll - सुभाषितरत्नभाण्डागार

आदमी सभ्यसमाज में जीना है तो उसे अपने लोग चाहिए जिनसे अपना सुख दुःख बांत्ल्व्सक्ता है | लो

गों को अपनाना तो  है लेकिन अप्नानेके तारीखे अलग होते है | तारीखें अलग होतेहुये भी मन निर्मल र

खना चाहिए | तब वह मित्रो और बन्धुवों को अपने सद्भावनावों से जीत सकता है | अपने घर के या बा

हर के स्त्रर्यों को स्त्रीयों सम्मान,इज्जत देनेसे और भेंट देनेसे प्रसन्ना होते हैं | अपने यहाँ काम करने वा

लों को समुचित गौरव देतेहुए,  कामवालों पर अपना पहचान बरकरार रखना है | जी लगाके काम कर

नेवालों को पहचानना ,शाबासी देना, उपहार देना बहुत आवश्यक होताहै | तभी नौकर अपने मालिक

 का कदर करने लगते हैं |

जो अपरिचित होते हैं उनलोगों से तमीज के साथ रहना है |

अगर इंसान बिना घमंड के इन नियमोंका पालन करता है तो वह समाज का प्यार पासकता है |

sadbhaavEna jayenmitraM sadbhaavEna cha baandhavaan l

strIbhRutyaan daanamaanaabhyaaM daakShiNyEnEtaraM janam ll

- subhaaShitaratnabhaaNDaagaara

Win friends with a good presence; win kinsmen with good presence too; women and dependents by - giving and respect; others through politeness.

How each person is handled has a huge impact on the way the relationship shapes up. And also, the same rule doesn't apply to all relationships either. The way one deals with a friend, is not the same as he would deal with his children. The poet hence says that one has to deal with friends and kinsmen with a good presence. One needs to be calm and composed when dealing with kith and kin, because spoken words and sped arrows can never be taken back. One wrong word can break the relationship forever. Women are to be treated with respect. Giving is another faculty that one needs to develop, be it with women or dependents. They being the primary care takers, when they are valued, the household runs smoothly. Everyone else should be dealt politely. Rudeness and arrogance isn't appealing to anyone. Be he a king or a common man, arrogance and high strung attitude doesn't sit well with anybody.

Politeness is the art of choosing amongst one's real thoughts! One of the greatest victories one can gain over someone is to beat him at politeness. Adapting it wins many a wins.

స్వస్తి.

 *************************************************************************

అజరామర సూక్తి  - 146

अजरामर सूक्ति - 146

Eternal Quote-146

शीलं शौर्यमनालस्यं पाण्डित्यं मित्र संग्रहः l

अचोरहरणीयानि पञ्चैतान्यक्षयो निधिः ll

శీలం శౌర్యమనాలస్యం పాండిత్యం మిత్ర సంగ్రహః l

అచోరహరణీయాని పఞ్చైతాన్యక్షయొ నిధిః ll

శీలము, శూరత్వము.పాండిత్యము,పని చేయుటలో అలసత్వము లేకపోవుట, సన్మిత్ర 

సంపాదన, ఈ ఐదూ దొంగలించ బడలేనివి. 

शीलं शौर्यमनालस्यं पाण्डित्यं मित्र संग्रहः l

अचोरहरणीयानि पञ्चैतान्यक्षयो निधिः ll

सौशील्यता, शूरता,काम करनेमे कोई आलसता नहीं दिखाना,पांडित्य,और सही मित्रों को इकट्ठा 

करना, यह पांच निधियों को कोई भी चुरा नहीं सकता |

sheelaM shauryamanaalasyaM paaNDityaM mitra saMgrahaH l

achoraharaNIyaani pa~nchaitaanyakShayo nidhiH ll

Integrity, courage, activity, erudition, collection of friends - these are 

the five (types of) imperishable treasures, that can't be stolen by 

thieves.

స్వస్తి.

***************************************

అజరామర సూక్తి - 147

अजरामर सूक्ति - 147

Eternal   Quote - 147

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/147-147-eternal-quote-147.html

यावत्स्वस्थो ह्ययं देहो यावन्मृत्युश्च दूरतःl

तावदात्महितं कुर्यात् प्राणान्ते किं करिष्यति ll

- चाणक्य नीति

యావత్స్వస్థో హ్యయం దేహో యావన్ మృత్యుశ్చ దూరతః l

తావదాత్మహితం కుర్యాత్ ప్రాణాంతే కిం కరిష్యతి ll - చాణక్య నీతి

ఆరోగ్యము అందుబాటులో ఉన్నపుడే ,మృత్యువు దూరముగా ఉన్నపుడే (అంటే నీవు 

యవ్వనములో ఉన్నపుడే) ఆత్మానువర్తివై నడచుకోగలిగితే మంచిది.నీవు కళ్ళు తెరిచే 

లోపే ముసలితనము ముంచుకొచ్చేస్తుంది,మృత్యువు కబళించేస్తుంది. తస్మాత్ జాగ్రత్త 

జాగ్రత.

यावत्स्वस्थो ह्ययं देहो यावन्मृत्युश्च दूरतः l

तावदात्महितं कुर्यात् प्राणान्ते किं करिष्यति ll

- चाणक्य नीति

जब तक तन दुरुस्त है, जब तक मृत्यु तुम से ज्यादा दूर है (जब तुम जवान हो ) तभी से आत्मा की बात मान के  उसी के 

अनुसार करते जाना |बुढापा अचानक आजाती है  तब तुम कुछ. भी नहीं करसकता |

yaavatsvastho hyayaM deho yaavanmRutyushcha dUrataH l

taavadaatmahitaM kuryaat praaNaante kiM kariShyati ll - chaaNakya nIti

As long as the body is healthy, as long as death is far away (when younger), perform 

deeds beneficial for the soul. What can (one) do at the end of life (when death is near)?

స్వస్తి.

**************************-**************

 అజరామర సూక్తి - 148

अजरामर सूक्ति - 148

Eternal   Quote -148

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/148-148-eternal-quote-148.html

उपकर्तुं यथा स्वल्पः समर्थो न तथा महान् ।

प्रायः कूपस्तृषां हन्ति न कदापि तु वारिधिः ॥ - सुभाषितरत्नसमुच्चय

ఉపకర్తుం యథాః స్వల్పః సమర్థో న తథా మహాన్ |

ప్రాయః కూపస్త్రుషాం హంతి న కదాపి తు వారిధిః ||

- సుభాషితరత్నసముచ్చయము

ఉపకార గుణము కలిగిన పేద, ధనికుడైన లోభికన్నా, ఎంతయోమిన్న. దాహార్థికి 

మంచినీటి బావి ముఖ్యము గానీ మహాసముద్రమునేమిచేసుకోగలడు.ఇదే అర్థము గల 

పద్యమును మనము గువ్వల చెన్న శతకములో గూడా చూడవచ్చు.

కలిమి గల లోభికన్నను

విలసితముగ పేద మేలు వితరణియైనన్

చలి చెలమ మేలు కాదా

కులనిది అంబోధికన్న గువ్వలచెన్నా

(చలి చలమ అంటే నదీ తీరము లోని నెమ్ము గల ఇసుకను కాస్త త్రవ్వి ఒక వెడల్పయిన 

గుంత చేస్తే అందులో అమృత తుల్యమైన నీటియూట చూడవచ్చును. ఆ త్రవ్వబడిన 

గుంత లేక గుంటను 'చలి చలమ' అనిగానీ 'చలమ' అని గానీ అంటారు. నేను వ్రాసిన ఈ 

పద్యములను సమయోచితములని తలచి మీముందుంచుచున్నాను.

మరిగియున్న  కాఫీ  కరిగిన ఐస్క్రీము

ఉడికి ఉడకనట్టి ఉప్మ మరియు

ఉప్పు నీటి గ్లాసు ఉండిన ఏతీరు

ఆకలైన వాని ఆర్తి దీరు

కలిమి కల్గు వాడు చెలిమికి బలిమిచ్చి

కరుణ చూపకున్న కష్ట మందు

మూతి కంద బోని మోచేతి బెల్లమే

రామ మొహనుక్తి రమ్య సూక్తి

అర్థములు సులభాగ్రాహ్యములు కావున విశ్లేషించలేదు.

మన చుట్టూ పైన తెలిపిన మనస్తత్వము కలిగినవారు మాత్రమే ఉంటే మనపని అంతే!

దాహమైనవాని దప్పిక తీర్చలేని ఎంత పెద్ద సముద్రమైనా నిరుపయోగమే! 

उपकर्तुं यथा स्वल्पः समर्थो न तथा महान् ।

प्रायः कूपस्तृषां हन्ति न कदापि तु वारिधिः ॥- सुभाषितरत्नसमुच्चय

आदमी जो प्यासा है उसे स्वच्छा पेय जल का स्थायी विकल्प बनता है  कुआँ, पर नमक का कठोर जल वाला सागर 

किस काम का है | आर्ती को दानी चाहिए लोभी धनी नहीं |

एक महासागर, शक्तिशाली और शानदार हो सकता है। लेकिन एक प्यासे आदमी के लिए पीने केलिए पानी की जरूरत होती है तो उस जल उपयुक्त नहीं होता। पृथ्वी पर उपलब्ध अधिकांश जल के लिए महासागर एक भंडार होने के बावजूद इसका एक बूंद भी थके हुए यात्री की प्यास बुझाने में उपयोगी नहीं है। हालांकि, एक कुआं बहुत अच्छी तरह से थका हुआ आदमी के लिए अमृत हो सकता है, भले ही यह महासागर की तुलना में एक अणु के बराबर हो।  

वही, जीवन के सभी पहलुओं में भी सही है। प्रत्येक व्यक्ति दुनिया का नेता नहीं हो सकता है! अगर यह सच है, तो वे किसका नेतृत्व करेंगे? जितने नेताओं की आवश्यकता होती है, उतने लोगों का नेतृत्व करना आवश्यक होता है। हर आदमी एक वास्तुकार नहीं हो सकता है, संरचना के निर्माण के लिए भी किसी को होना चाहिए। एक व्यक्ति का जूता दूसरे को फिट नहीं कर सकता है। साथ ही, प्रत्येक प्राणी का अस्तित्व बहुत महत्वपूर्ण है।

कभी भी किसी भी चीज या किसी की भी असमानता के आधार पर उसका अनादर न करें। सभी अपने अपने अनूठे तरीकों से अपरिहार्य हैं! उन्हें उनके लिए मूल्य दें, जो वे अनिवार्य रूप से हैं। एक महान व्यक्ति ने एक बार कहा था, 'हर कोई एक प्रतिभाशाली है। लेकिन अगर आप किसी मछली को पेड़ पर चढ़ने की क्षमता से आंकते हैं, तो वह, यह मानते हुए अपनी पूरी जिंदगी जिएगी कि यह बेवकूफी है! ‘क्या गहरा बयान है!

upakartuM yathaa svalpaH samartho na tathaa mahaan |praayaH kUpastRuShaaM hanti na kadaapi tu vaaridhiH || -ubhaaShitaratnasamuchchaya

In the way a trifle can be of assistance, the great may not be able to.  Probably a well can quench the thirst, but never the (mighty) ocean.

An ocean may be mighty and magnificent.  But for a thirsty man   drinking water is needed. Despite the ocean being a storehouse for most of the water available on earth and torrential rains are nothing in the face of its capacity, not even a drop of it is useful in quenching the thirst of a weary traveler.  However, a well may very well be a heavenly sight to a tired hiker, even though it is a minuscule speck in comparison to the ocean.

Same holds true in all aspects of life.  Each person cannot be the leader of the world!  If that is true, then who will they lead?  As much as leaders are required, people that need to be led are essential as well.  Every man can't be an architect, there needs to be someone to build the structure as well.  One person's shoe cannot fit another. At the same time, the existence of each and every being is very important.

 

For example, the existence of every grain of sand and blade of grass is crucial.  If it wasn't required to be there, He would have already made sure that it was not there!  If it is there, it is already important and essential.  Same with beings.  If they weren't special and essential, the Lord wouldn't have made them!!

Never disrespect anything or anyone based on their pervasiveness.  All are indispensable in their own unique ways!  Value them for what they essentially are.  A great man once said, 'Everybody is a genius.  But if you judge a fish by its ability to climb a tree, it will live its whole life believing that it is stupid!'  What a profound statement that is!

స్వస్తి.

*****************************************

అజరామర సూక్తి-149

अजरामर सूक्ति-149

Eternal Quote-149

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/149-149-eternal-quote-149.html

आचारः कुलमाख्याति देशमाख्याति भाषणम्l

सम्भ्रमः स्नेहमाख्याति वपुराख्याति भोजनम्ll- चाणक्य नीति

ఆచారః కులమాఖ్యాతి దేశమాఖ్యాతి భాషణంl

సంభ్రమః స్నేహమాఖ్యాతి వపురాఖ్యాతి భొజనంll- చాణక్య నీతి

ఒక వ్యక్తియొక్క ఆచార వ్యవహారములచేత కుల గోత్రములను,సంభాషణా చతురత వల్ల బాస లోని యాస వల్ల ఎక్కడి వాడు అనేది, హావభావములవల్ల అసలైన స్నేహితుడా, కాదా యన్నది మరియు శరీరాకృతి వల్ల అతని ఆహార విహార నియమములను ఉహించుకోన వచ్చును.

ఎంత మంచిమాటో చూడండి. నడవడిక లోని నాణ్యత నాతని పితరులను అనగా కులగోత్రాలను గుర్తు చేయవా! మాట్లాడే విధానము, అందలి సంస్కారము, ఆ వ్యక్తిలో కనిపించే నాగరికత అతని దేశాన్ని గుర్తు చేయవా! నేటి కాలములో ఇది కష్టమేమో? ఎందుకంటే మన నాగరికతను మంట గలిపి పరుల పంచన పడి మిడుకుతున్నాము కదా ! అందుచే వ్యక్తిని నడవడికతో గుర్తించుట అంట సులభము, ఈకాలములో కాకపోవచ్చును. తన హావభావముల చేత ఒక వ్యక్తికి తన స్నేహితునిపై ఎంత మమకారము, ఎంత అభిమానము, ఎంత, కష్టమునకు ఆదుకొనే మనస్తత్వము కలదు అన్నది అవలీలగా తెలుసుకొన వచ్చును. ఇక అతని శరీరాకృతి గమనించితే అతని  అన్నపానాదులకు సంబంధించిన అలవాట్లను అట్టే పసికట్ట వచ్చు.

వీటన్నిటికి నియమము నిష్ఠ అతి ముఖ్యము. అప్పుడే ఏకాగ్రత విషయానులోకన సక్రమమైన విధివిధానములలో కొనసాగుతాయి.

आचारः कुलमाख्याति देशमाख्याति भाषणम् l

सम्भ्रमः स्नेहमाख्याति वपुराख्याति भोजनम् ll - चाणक्य नीति

एक व्यक्ति का चाल चलन से वह किस वंशावली का है यह जान सकते हैं | संभाषण से वह कहाँ का है यह जान सकते हैं | उनके हावभाव से वह हमें कितना चाह्ता है यह जान सकते हैं

और शरीराकृति देखकर वह कितना तन और मन से दुरुस्त है यह जान सकते हैं |

कितनी अच्छी बातें बतायी गाई है देखिये |  एक व्यक्ति का गुणगण और उनके पूर्वज कितना संस्कारी है, यह उनके चाल चलन से समझ लेते हैं | उनके जुबान से और उनके आचार व्यवहार और संस्कृति से वह कहाँ के है यह जान सकते हैं | अपने दोस्त केलिए उन के

हाव भाव परख्नेसे वह सच्चे दिल से अपने मित्र को चाहता है या नहीं ,देख सकते हैं  और उनके शरीराकृति से खाने पीने के आदटन का उम्मीद लगा सकते हैं |

aachaara@h kulamaakhyaati dESamaakhyaati bhaaShaNam l

sambhrama@h snEhamaakhyaati vapuraakhyaati bhojanam ll- chaaNakya nIti

One's comportment tells about his lineage; speech mentions his land; excitement communicates affection; form declares food traits.

 A person's composure tells about his personality and his family background.The way a person speaks gives clues about his country. He would speak a certain language or dialect, in a certain style and accent added to that the culture and customs also can be known by that. That signifies his motherland.

The expression on seeing another person speaks volumes about his affection towards him. When a near or dear one comes, the eyes light up with excitement. The excitement emotion and expression are directly proportional to the fondness of the person towards one's self.

A person's physical form declares his food habits. You are what you eat. The food consumed is what nurtures the body. Hence the body form gives away food habits. Hence these are the parameters to identify a stranger of good qualities.

స్వస్తి.

*****************************************

 అజరామర సూక్తి -150

अजरामर सूक्ति - 150

Eternal Quote - 150

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/02/150-150-eternal-quote-150.html

सर्वथा सुकरं मित्रं दुष्करं परिपालनम् l

अनित्यत्वात्तु चित्तानां प्रीतिरल्पेऽपि भिद्यते ll - रामायण, किष्किन्दाकण्ड

సర్వథా సుకరం మిత్రం దుష్కరం పరిపాలనం l

అనిత్యత్వాత్తు చిత్తానాం ప్రీతిరల్పే.పి భిద్యతే ll - రామాయణము, కిష్కిందాకాండము

స్నేహము చేసుకొనుట కాదు సులభము కానీ దానిని నిభాయించుట చాలా కష్టము , 

కారణము మనసే. ఈ మనసు కోతి వంటిది. ఈ క్షణము ఈ కొమ్మ మీదయితే 

మరుక్షణము ఇంకొక కొమ్మ మీద.ఎన్ని చెట్లు చుట్టుకొస్తుందో తనకే తెలియదు. కావున 

మనసు మీద మనకు పట్టు వుండవలె. స్నేహితము చేయుటకు వ్యక్తీ యోగ్యత 

పరిశీలించడము అత్యవసరము.స్నేహము చేసిన తరువాత మాత్రము దానిని 

ఎపారిస్తితిలోనూ కాపాఉకొనవలసినదె కానీ చిన్న చిన్న పోరపొచ్చులతో దూరము 

కాకూడదు. మనసును నియంత్రించుకొనుట మనిషికి మిక్కిలి అవసరము.

सर्वथा सुकरं मित्रं दुष्करं परिपालनम् l

अनित्यत्वात्तु चित्तानां प्रीतिरल्पेऽपि भिद्यते ll - रामायण, किष्किन्दाकण्ड

दोस्ती करना बहुत आसान है लेकिन उसे निभाना ही बहुत कठिन है | क्यों की मन बन्दर जैसा मचलता ही रहता है | 

उसीलिये उसे काबू में रखना बहत जरूरत होताही | मन को निर्मल और निश्चल रखने का प्रयास करना और उसका 

सदा अभ्यास करना बहुत जरूरत होता है |

sarvathaa sukaraM mitraM duShkaraM paripaalanam l

anityatvaattu chittaanaaM matiralpE.pi bhidyatE ll - raamaayaNamu, kiShkindaakaanDamu

It is easy to earn friends, but very hard to sustain it.. As the mind is transient, the friendship can be 

broken by a petty conflict.

The verse says, it is very easy to make friends but very hard to nurture and nourish the friendship. The 

reason is the mind. It is like a monkey that never stays on a particular branch of a tree, it will be so 

quick to jump from one branch to the other. That means the nature of the mind is unstable, 

transient, uncertain and ephemeral. So, the slightest tiff can cause a rift and pull the people apart.

Beware of such causes. Do not ruin a good friendship due to petty misunderstandings.Have control 

on your mind. It is not so easy but practise meketh a man perfect.

స్వస్తి.

*********************************************

 

‎

 

 

********