అజరామర సూక్తి - 9

  

అజరామర సూక్తి - 241

अजरामर सूक्ति - 241

Eternal Quote - 241

 क्व धर्मः प्रभवः तंत्रः क्वचाल्प विषयामतिःl

तितीर्शु दुस्तरम मोहात उदुपेनास्मी सागरं ll

క్వ ధర్మప్రభవః తంత్రః క్వచాల్ప విషయామతిః l

తితీర్షు దుస్తరం మోహాత్ ఉడుపేనాస్మి సాగరం ll - మహాకవి కాళిదాసు

జీవితమను సంద్రములో

బ్రతుకుట యనెడు తెప్పనెక్కి

ధర్మమ్మను తెడ్డులేక

దాటగ య్కత్నించుచుంటి

తెడ్డు లేక నేనెట్టుల

చేరెదనావలి ఒడ్డు

ఆమాత్రము తెలియలేని

'మందబుద్ధి నేనన్నది',

నిజమనుచూ మనసన్నది

क्व धर्मः प्रभवः तंत्रः क्वचाल्प विषयामतिःl

तितीर्शु दुस्तरम मोहात उदुपेनास्मी सागरं ll

सागर है इस दुनियाँ

जीवन इक किश्ती है

धरम का पतवार नहीं है तो आगे बढ़े कैसा

तट पर पहुंचना मेरी पहुंच से बाहर है

मेरा मन कहता है हे मूर्ख

पहले पतवार संभालो बाद में तट पाना सोचो

 

kva dharma-prabhavah tantrah, kva chalpa viushayaamatih l

titeershu dustaram mohaath udupenaasmi saagaram ll

In the midst of this world of ocean

My living is a raft wherein I am

Unable to push without paddle Dharma

Reaching shore is beyond my reach

My mind says 'I am a stupid

To cross without rudder

స్వస్తి.              

***************************************

    

అజరామర సూక్తి – 242

अजरामर सूक्ति – 242

Eternal Quote – 242

 अकारणं रूपमकारणं कुलम् महत्सु नीचेषु च कर्मैव शोभते l

इदं हि रूपं परिभूत पूर्वकं तदेव भूयो बहुमान समागतम् ll  - पञ्चरात्र

అకారణం రూపమకారణం కులం మహత్సు నీచేషు చ కర్మైవ శోభతేl

ఇదం హి రూపం పరిభూతపూర్వకం తదేవ భూయో బహుమాన సమాగతంll 

– పంచ రాత్ర

ఒక వ్యక్తికయొక్క నడవడిక పై  అందము ఎటువంటి ప్రభావము చూపదు, 

వంశమయినా అంతే!  వారి గుణగణాలు వారు చేసే హితపరమగు కార్యములు వారికి 

వాశి వన్నె తెస్తాయి.

అందచందములు కులగోత్రములు భగవద్దత్తములు. దుర్యోధనునికి అన్నీ 

ఉందికూడా కీర్తిని పొందలేక పోయినాడు. నిమ్న కులజ అయిన కుబ్జ శ్రీకృష్ణుని పై 

భక్తిచే చక్కనయిన గుణము రూపము కూడా పొందగలిగినది.  కావున వ్యక్తికి 

గుణము అనగా నడవడిక ప్రధానము. తన చర్యలే తన కీర్తికి శ్రీరమ రక్ష. దానికి 

అందము కులము తోడయితే పాండవులవలె యశోవిరాజితులు కూడా 

కాగలుగుతారు.

మనిషి పుట్టుకతో కాకుండా పనుల ద్వారా గొప్పవాడు అవుతాడు. సద్గుణము వ్యక్తికి శాశ్వత ఆభరణము. 

 अकारणं रूपमकारणं कुलम् महत्सु नीचेषु च कर्मैव शोभते l

इदं हि रूपं परिभूत पूर्वकं तदेव भूयो बहुमान समागतम् ll  - पञ्चरात्र

सुंदरता का, व्यक्ति के व्यवहार पर कोई प्रभाव नहीं पड़ता, वंश का भी कोई असर नहीं रहता ! उनके सदगुण और सत्कार्य उनका शान
बढाते हैं।

खूबसूरत और कुल-गोत्र दुर्जन को किसी तरह काम में नहीं आते l  दुर्योधन के पास सब कुछ होते हुए भी प्रसिद्धि नहीं मिल सकी। निम्न जाति के कुब्जा भगवान कृष्ण की भक्ति से एक सुंदर और सदगुण भरी युवती होगई है । इसलिए एक व्यक्ति लोकहितैषी और सर्वोपरि होना चाहिए l उनके करतूत ही उनकेलिए  श्री राम रक्षा होता है। यदि इसमें सौन्दर्य और जाति जुड़ जायें तो पाण्डवों के समान यशोविराजित हो जायेंगे।

मनुष्य जन्म से नहीं कर्मों से महान बनता है। सदाचार व्यक्ति के लिए एक स्थायी रत्न है।

 

akāraṇaṃ rūpamakāraṇaṃ kulam mahatsu nīceṣu ca karmaiva śobhate l

idam hi roopam paribhootha poorvakam tadeva bhooyo bahumaana samaagatham॥ - pañcarātra

Beauty is of no bearing, lineage is non-instrumental. Be it the mighty or the insignificant, their deeds are that which shine.

Beauty is only skin deep and has little importance, just like one's lineage or family background.  The beauty (or the lack of it) is God-given.  And one's lineage is also God-given - this is destiny at work!  When those aspects are beyond one's control, how can he expect to reap benefits based on them?!

What is in one's control, however, are his actions. Actions speak volumes about a person's character, illustrating his opinions, morals and ethics.  It is one's actions that define his position in society among peers; one's actions determine if a person is noble or insignificant. If the good qualities get coupled with fair complexion and wealth the will become ornamental to him.

A man becomes great by deeds, not birth. A good deed is never lost!

స్వస్తి.

 *****************************************************అజరామర సూక్తి – 243

अजरामर सूक्ति – 243

Eternal Quote – 243

https://cherukuramamohan.blogspot.com/2021/05/243-243-eternal-quote-243.html

 नात्यन्तं सरलैर्भाव्यं गत्वा पश्य वनस्थलीम् ।

छिद्यन्ते सरलास्तत्र कुब्जास्तिष्ठन्ति पादपाः ॥ - चाणक्य नीति

నాత్యంతం సరళైర్భావ్యం గత్వా పశ్య వనస్తలీం l

చిద్యన్తే సరళాస్తత్ర కుబ్జాః తిష్ఠంతి పాదపాః ll

వనమున గాంచిన ముందుగ

ఘనమౌ పొడవైన చెట్లు ఖండించబడున్

విను వంకరలను గల్గిన

వన భూజము నరుకరెవరు వరబుధ రామా!

ముకురముగ నీవు నిలచిన

మకిలిన తా మసలినట్టి మహిషము నిలువన్

తా కనును తనదు రూపే

చేకొనుమా గుణమటంచు చెప్పేద రామా!

వనము లోనికి గొడ్డలితో వెళ్ళినవాడు చెట్లకు మాత్రము శత్రువే! కానీ భూరుహములు 

అతనితో తలపడలేవు. మరి తమను తాము రక్షించుకోనవలేనంటే వంకరటింకరగా 

పెరగటమే ఒక విధముగా రక్షణ. నిటారుగా నీలగి నిలచిన చెట్లే గొడ్డలి వ్రేటుకు మొదట 

గురియయ్యేది. అదిచూచి మనము నేర్చుకోనవలసినది ఏమిటంటే , నీవు 

నిలువుటద్దమయి నిలిస్తే ఎదురుగా నిలచిన వానికి తనరూపే కనిపిస్తుంది. అంటే ఎదుటి 

వ్యక్తిని బట్టే మనలోని మంచిదనము లేక కరకుదనము కనిపిస్తే ఎదుటి వ్యక్తి తన 

పరిధిలో తానుంటాడు.

नात्यन्तं सरलैर्भाव्यं गत्वा पश्य वनस्थलीम् ।

छिद्यन्ते सरलास्तत्र कुब्जास्तिष्ठन्ति पादपाः ॥ - चाणक्य नीति

अपने व्यवहार में बहुत सीधे ना रहे, वन में जो सीधे पेड़ पहले काटे जाते हैं, और जो पेड़ टेढ़े हैं वो खड़े 

हैं ।

र्मनुष्य को अत्यन्त सरल और सीधे स्वभाव का नहीं बनना चाहिए । वन में जाकर देखो, वहाँ सीधे वृक्ष 

काट डाले जाते हैं और टेढे-मेढे वृक्ष खडे रहते हैं, उन्हें कोई नहीं काटता । मुख्यतः दुष्टों के साथ टेढ़े मेढे 

ही व्यवहार करना चाहिए l

मनुष्य को इतना सरल व सीधा-सादा नहीं बनना चाहिए कि जो देखे वही मुख में डाल ले । मनुष्य में 

कोमलता हो, परन्तु साथ ही उसमें तीक्ष्णता भी होनी चाहिए , दुष्टों को दण्ड देने की शक्ति भी होनी 

चाहिए l हम दर्पण को हमारा आदर्श रखलेना चाहिए l जो भी उस के सामने आता है उसी का 

प्रतिबिम्ब उसमे नजर अता है l

nātyantaṃ saralairbhāvyaṃ gatvā paśya vanasthalīm ।

chidyante saralāstatra kubjāstiṣṭhanti pādapāḥ ॥

- cāṇakya nīti

Do not have the simplest of demeanor. Go and see in the forest - the straight 

standing trees are felled and the crooked (ones) still stand!

This verse is not a call for "learning a contorted disposition" in any way! It is 

mostly a call for the really simple and straightforward souls. They are the ones 

who generally bear the brunt of the evil and spiteful beings. The poet is giving 

them the example of the trees in the forest. It is easier to cut down a straight tree 

than a bent out, crooked tree. Therefore, the woodcutters take the easiest route 

and chop down the straight trees.  And because it requires more effort, not many 

people bother to take down the crooked tree. Similarly, if one is not too forthright 

and knows how to stand up for himself, he won't get into many of these kinds of 

situations. Troublemakers will consider themselves warned and keep their 

distance.

It is like the story where the sage tells a snake that it is okay to hiss in self-

defense, but not to hurt passers-by. This demeanor is allowed to be used only in 

self-defense, not to afflict pain on others.

We have to serve like a mirror. Whoever comes in front of that only his image 

will be seen. Our attitude should also be like that only.

స్వస్తి.

       *****************************************************

అజరామర సూక్తి – 244

अजरामर सूक्ति – 244

Eternal Quote – 244

सर्वस्तरतु दुर्गाणि सर्वे भद्राणि पश्यतु।

सर्वः कामानवाप्नोतु सर्वः सर्वत्र नन्दतु ॥ - विक्रमोर्वशीयम – महाकवि कालीदास

సర్వస్తరతు దుర్గాణి సర్వే భద్రాణి పశ్యతు l

సర్వః కామానవాప్నోతు సర్వః సర్వత్ర నందతు ll-విక్రమోర్వశీయము(మహాకవి కాళీదాసు)

బాధల బారి పడకుందురు గాక

సర్వులకు క్షేమము కలుగు గాక

సకలకామితాళి సాంతమీడేరుగాక

ఎల్లెడలా సంతోషమే వెల్లివిరియుగాక

ఇదే భావన ఈ ఉపనిషత్ శ్లోకములో కూడా వినిపిస్తుంది . ఇది మీలో చాలామందికి 

తెలిసినదే .

సర్వేపిస్సుఖినస్సంతు సర్వేసంతు నిరామయః 

సర్వే భద్రాణి పశ్యంతు మాకశ్చిత్ దుఃఖ మాప్నుయాత్

సర్వులూ  సుఖముగా ఉండవలెను .తరతమ భెదములులేవు .

సర్వులూ నిరామయులై ఉండవలెను . చీకు చింతలు వారి దరి చేర కూడదు .

సర్వులూ సర్వత్రా శుభమునే గాంచవలెను

సర్వులూ ఏమాత్రపు బాధలూ చవిచూడగూడదు

सर्वस्तरतु दुर्गाणि सर्वे भद्राणि पश्यतु।

सर्वः कामानवाप्नोतु सर्वः सर्वत्र नन्दतु ॥ - विक्रमोर्वशीयम – महाकवि कालीदास

 

सब लोग कठिनाइयों को पार करें,

कल्याण ही कल्याण देखें,

सभी की मनोकामना पूर्ण हो,

सभी हर परिस्थिती में आनंदित हों।

इसी अर्थ देनेवाली उपनिशाद्वाक्य को एक बार देखी l

सर्वे भवन्तु सुखिनः सर्वे सन्तु निरामया,

सर्वे भद्राणि पश्यन्तु मा कश्चिद् दुख भागभवेत।

ऊँ शान्तिः शान्तिः शान्तिः

 

सभी सुखी होवें,

सभी रोगमुक्त रहें,

सभी मंगलमय घटनाओं के साक्षी बनें

किसी को भी दुःख का भागी न बनना पड़े।"

Sarvastaratu durgaani sarve bhadraani pashyatu l

Sarvah kaamaanavaapnotu sarvah sarvatra nandatu ll 

VIKRAMORVASIYAM (MAHAAKAVI KALIDAS)

May all cross their difficulties. 

May all see good and auspicious things.

May all get their wishes fulfilled. 

May everyone everywhere be happy.

Almost the same meaning is expressed in the following verse also.

Sarvepi sukhinah santu

Sarve santu niramayah l

Sarve bhadrani pashyantu

Ma kaschit dukhamapnuyat ll

Let all be happy

Let all be blessed with well being

Let all see or witness only good things

Let none meet miseries

స్వస్తి.

*************************************

 అజరామర సూక్తి – 245

अजरामर सूक्ति – 245

Eternal Quote – 245

यथा चतुर्भिः कनकं परीक्ष्यते निघर्षणच्छेदनतापताडनैः ।

तथा चतुर्भिः पुरुषः परीक्ष्यते त्यागेन शीलेन गुणेन कर्मणा ॥ - चाणक्य नीति

యథా చతుర్భిః కంనకం పరీక్ష్యతే నిఘర్షణఛేదనతాప తాడనైః l

తథా చతుర్భిః పురుషః పరీక్ష్యతే త్యాగేన శీలేన గుణేన కర్మణా ll

 వరపురాయి పైన రుద్దుట చేతగానీ, కడ్డీని లేక బిళ్ళను సుత్తె మరియు ఉలి 

సహాయముతో విరిచి గానీ, వేడి చేయుట మరియు కొట్టు్ట ద్వారా గానీ బంగారాన్ని 

పరీక్షించినట్లే; మనిషిని పరీక్షించుటకు కూడా నాలుగు ప్రాతిపదికలు గలవు. అవి ఏవన 

 త్యాగము, శీలము, గుణము మరియు చేసే సత్కర్మాచరణము.

బంగారం అత్యంత సున్నితమైన మరియు విలువైన మూలకము.  దీన్ని పలుచటి 

రేకులుగా గానీ పొడవైన తంతెగా కానీ సాగాదీయవచ్చు. దీని మెరుపు కూడా 

అసామాన్యమైనది. ఈ లోహముతో పగటిపూట పనిచేసే ఒక స్వర్ణకారుడు, తన వద్దకు 

తెచ్చిన బంగారము యొక్క ప్రామాణికతను పైన చెప్పిన రీతిలో పరీక్షించుతాడు. అతను 

దీనిని వరపురాయికి రుద్ది దాని మెరుగును పరిశీలించి పరీక్షించి విలువ కడతాడు. 

నిజమైన బంగారం దాని ప్రకాశాన్ని కోల్పోదు. అతను దానిని కొడతాడు, వేడి చేస్తాడు 

మరియు దానిని అంచనా వేసే ప్రక్రియలో కత్తిరించూతాడు. ఈ ప్రక్రియలన్నీ బంగారము 

యొక్క విలువ, నాణ్యత తెలుసుకొనుటకే!

అదేవిధంగా, ఒక వ్యక్తియొక్క గుణమును ఈ విధముగా పరిశీలించుతారు.

1. త్యాగము : దీనిని ఒక విధముగా ఔదార్యము అని కానుకోవచ్చును. త్యాగము అంటే 

తనకు లేకున్నా ఫరవాలేదని ఉన్నదంతా ఇచ్చివేయుట. అది ఈకాలమున జరుగదు 

కావున ఔదార్యము అన్న పదమును వాడినాను. ఆ ఉదారత సేవ రూపమున కావచ్చు, 

ధన రూపమున కావచ్చు, లేక జ్ఞాన బోధనము కావచ్చు.  ఈ సేవలన్నీ అతని దయ జాలి, 

కరుణ లకు ప్రతీకలే!

2. శీలము – ‘ప్రాణం వాపి పరిత్యజ్య మానమేవాభి రక్షతు l

                    అనిత్యో భవతి ప్రాణో మానమా చంద్ర తారకంll’

అని అంటుంది నీతి శాస్త్రము. మానము అంటే మట్టు మరియాద. మది మగవాళ్ళకు 

కావలసినదే, ఆడవాళ్ళకూ కావలసినదే!

3. గుణము – గుణమును ఒక వ్యక్తి యొక్క నడవడికగా మనము గ్రహించవచ్చును. 

సద్గుణము కలిగిన వానికి సద్గణము చేరుతుంది. అది సత్సంగమనబడుతుంది. 

జగద్గురువులు శంకరాచార్యులవారు ‘భజగోవిందము’ లో చెప్పనే చెప్పినారు.

  సత్సంగత్వే నిస్సంగత్వం నిస్సంగత్వే నిర్మోహత్వం

నిర్మోహత్వే నిశ్చలతత్వం నిశ్చల తత్వే జీవన్ముక్తి

 ‘మోహముద్గర’మను నామకరణము కలిగి  ‘భజగోవిందము’ గా పేరొందిన 31 బోధనా  

శ్లోకాల లో తొమ్మిదో శ్లోకమిది. సత్పురుషుల సాంగత్యము వల్ల ఈ ప్రాపంచిక 

విషయాల పట్ల సంగభావము తొలగిపోతుంది. దానివల్ల క్రమంగా మనలో ఉన్న భ్రమ 

వ్యామోహము దూరమౌతుంది. మోహము తొలగిందంటే మనోనిశ్చలత ఏర్పడుతుంది. 

అంటే మనసు అచంచాలముగా  భగవంతునిపై నిలిచిపోతుంది. ఆవిధముగా మనసు 

చలించకుండా భగవంతునిపై నిలిచిపోతే సమస్త కర్మబంధముల నుండి విముక్తి 

లభిస్తుంది. జీవించి ఉండగానే ముక్తి లభిస్తుంది. అదే మోక్షం. మానవుడు ఈ 

ప్రపంచంలో జీవించినంతకాలం సుఖాలను, భోగాలను, ఆనందాన్ని కోరుకుంటారు. 

లోకంలో కనిపించే వస్తువుల ద్వారానే ఆనందాన్ని, సుఖాన్ని పొందగలననుకుంటాడు. 

ఇలా వస్తువుల ద్వారా విషయాల ద్వారానే ఆనందము పొందగలుగుతామనుకోవడమే 

మోహములేక భ్రమ. ఆ భ్రమ తొలగితే కలిగేదే ప్రమ.

4. సత్కర్మాచారణము – లోకానికి, సంఘానికి లేక కనీసము సాటి మనిషికి సహాయము 

చేసినా, ఆ చేసిన వ్యక్తి ఎంతో పుణ్యకార్యము చేసినవాడౌతాడు. అదే అతని రక్షణ.

ఈ 4 ఉపదేశముల ఆధారముగా ఒక వ్యక్తి విలువను తెలుసుకోగలము. ఈ లక్షణాలు 

లేకుంటే ఇకనైనా వాని కొరకు ఆత్మా సాక్షిగా ప్రయత్నించట మంచిది.

 

यथा चतुर्भिः कनकं परीक्ष्यते निघर्षणच्छेदनतापताडनैः ।

तथा चतुर्भिः पुरुषः परीक्ष्यते त्यागेन शीलेन गुणेन कर्मणा ॥ - चाणक्य नीति

घिसने, काटने, तापने और पीटने, इन चार प्रकारों से जैसे सोने का परीक्षण होता है, इसी प्रकार त्याग, शील, गुण, एवं 

कर्मों से पुरुष की परीक्षा होती है ।

सोना सबसे लचीला और तन्य तत्व का है। इसे सबसे पतली चादरों में पीटा जा सकता है या सबसे लंबे धागे बनाने के 

लिए फैलाया जा सकता है। इसकी चमक भी अनोखी है। एक सुनार, जो धातु के साथ दिन-रात काम करता है, अपने 

पास लाए गए सोने की प्रामाणिकता की जांच करता है। जिस तरह से वह इसे किसी खुरदुरे पत्थर से रगड़ता है। असली 

सोना अपनी चमक नहीं खोएगा और न ही धारियाँ छोडेगा। वह इसे घीसता भी है, पीटता भी है, गर्म करता है और 

इसका मूल्यांकन करने की प्रक्रिया में इसे काट भी देता है।

इसी तरह, किसी व्यक्ति के लिए परीक्षण के आधार हैं:

1. त्याग: त्याग ओ होताहै जो आदमी खुद केलिए बिना कुछ भी रखे अपने सबकुछ दूसरोंको निछावर कर्देताहा l इस 

 वर्त्तमान जमाने में वैसे लोगों नको हम नहीं डेक सकते l उसी लिए हम उदारता को उस के बदलेमें ले सकते हैं l 

उदारता  अपने  धन, सेवाओं या करुणा से भी दिखासक्ता है।

2. शील माने चरित्र – नीति शास्त्र इ कहती है कि

 प्राणञ्चापि परित्यज्य मानमेवाभिरक्षतु।

अनित्यो भवति प्राणो मानमाचन्द्रतारकम्‌॥

प्राण शाश्वत नहीं है लेकिन  मान यानी शील माने चरित्र अजरामर है l उसीलिए चाहे ओउरत हो या मर्द किसी भी हालत 

में चरित्रहीन नहीं होना चाहिए l

3. गुण-  संत कबीर जी के वाणी सुनीए

जौ मानुष ग्रह धर्म युत, राखै शील विचार |

गुरुमुख बानी साधु संग, मन वच सेवा सार ||

जो ग्रहस्थ - मनुष्य गृहस्थी धर्म - युक्त रहता, शील विचार रखता, गुरुमुख वाणियों का विवेक करता, साधु का संग करता और मन, वचन, कर्म से सेवा करता है उसी को जीवन में लाभ मिलता है | मनुष्य अपनाने केलिए सच्चे गुण अच्छे गुण होते हैं l अगर अपनाएंगे तो उन गुण हमें मोक्ष पथ पर चलनेका तरीखा बताता है l

 

4. कर्म- क्रिया का पहला रूप कर्म होताहै l  सही कर्म करनेसे आदमी खुद केलिए और समाज केलिए भी उन्नति 

देसकता है l नहीं तो वो पाल में फस जाता है l

एक व्यक्ति को इन 4 दार्शनिक सूत्रोंको  के आधार पर चलता है तो जरूर महान बनता है। उसीलिए लोग अपने नैतिक 

आधारों को जानें और सही रास्ते पर चलें।

yathā caturbhiḥ kanakaṃ parīkṣyate nigharṣaṇacchedanatāpatāḍanaiḥ ।

tathā caturbhiḥ puruṣaḥ parīkṣyate tyāgena śīlena guṇena karmaṇā ॥ - cāṇakya nīti

Just as gold is tested through rubbing, cutting, heating and beating; a man is examined on four 

(grounds) - liberality, character, efficacy (and) action.

Gold is the most malleable and ductile element. It can be beaten into the thinnest sheets or 

stretched to make the longest threads. Its luster is unique too. A goldsmith, who works day in and 

day out with the metal, checks for the authenticity of the gold brought to him. The way he does 

this is by rubbing it against a rough stone. Real gold won't lose its shine or leave streaks. He even 

beats it, heats it and cuts it in the process of evaluating it.

Similarly, the testing grounds for a person are:

1.          Liberality - how generous he is in his giving; it could be with his wealth, services or even 

compassion.

2.         Character - his values and morals come under this umbrella.

3.         Efficacy - his nature, temperament and attributes in general.

4.         Action - deeds. Saying is one thing, yet doing is a whole other ball game.

A person is graded based on these 4 faculties.  Know your moral grounds.

స్వస్తి.

 ***************************************

  అజరామర సూక్తి – 246

अजरामर सूक्ति – 246

Eternal Quote – 246

अभ्यासाद्धार्यते विद्या कुलं शीलेन धार्यते ।

गुणेन ज्ञायते त्वार्यः कोपो नेत्रेण गम्यते ॥ - चाणक्य नीति

అభ్యాసాద్ధార్యతే విద్యా కులం శీలేన ధార్యతే |

 గుణేన జ్ఞాయతేత్వార్యః కోపో నేత్రేణ గమ్యతే || - చాణక్య నీతి

 నిరంతరాభ్యాసమువలన, విద్య, ప్రాప్తించును. కులము, ఉత్తమగుణకర్మ స్వభావముతో, 

స్థిరముగా నుండును. శ్రేష్టపురుషుడైతే, గుణముద్వారా, తెలియబడుచున్నాడు, కోపము, 

కన్నుల ద్వారా, తెలియబడుచున్నది.

 నిరంతరాభ్యాసమువలన విద్య ధారణచేయబడును. శీలము అనగా గుణకర్మ 

స్వభావముచే కులము స్థిరమైనదగును. మనుష్యుడు మంచిగుణముల ద్వారా 

ఆర్యుడగును. కోపము కింద్వారా తెలియబడును.

అభ్యాస మననేమి? (చరకుడు)

 భావాభ్యసన మఖ్యాసః శీలనం సతతక్రియా ||

 ఏదైన భావము నెల్లపుడు సేవించుటయే అభ్యాసము. దీనినే శీలనము, సతతక్రియ 

యనియు నందురు.

 సౌనః పున్యేన కరణమభ్యాస ఇతి కథ్యతే |

 పురుషార్థం న ఏవేహ తేనాస్తిన వినాగతిః || (యో.నిర్యా.ఉ.67-43)

 మాటిమాటికి నే కార్యము చేయుదురో యది యభ్యాసము. దాని పేరే పురుషార్థము. 

అది లేనిది నడక సాగదు.

 ఆజ్ఞో-పి తజ్ఞతామేతి శనైః శైలో-పి చూర్ణ్యతే |

 బాణో-ప్యేతి మహాలక్ష్యం పశ్యాభ్యాస విజృమ్రితమ్‌ ||

(యోగవా.నిర్యా.ఉత్త.67-26)

 అభ్యాసము యొక్క చమత్కారము చూడుడు. దీనివలన అజ్ఞాని జ్ఞానియగును. 

పర్వతము కూడ మెల్లమెల్లగా చూర్ణ్యమగును. బాణము కూడ అత్యంత సూక్ష్మమైన 

లక్ష్యమును భేదింపగలుగును.

 దుఃసాధ్యాః సిద్ధిమాయాన్తి రిపవో యాన్తి మిత్రతామ్‌ |

 విషాణ్యమృతతాం యాన్తి నన్తతాభ్యాస యోగతః ||

(యో.వా.ని.ఉ.67-33)

 నిరంతరాభ్యాసముతో దుఃసాధ్యములుకూడ సాధ్యములగును. శత్రువులు 

మిత్రులగుదురు. విషము అమృతముగా పరిణమించును.

 ఆర్యుడు గుణములచే గుర్తింపబడును. ఎవని నార్యుడందురు?-

 న వైరముద్దీపయతి ప్రశాంతం న దర్పమారోహతి నాస్తమేతి |

 న దుర్గతో-స్మీతి కరోత్యకార్యం తమార్యశీలం పరమాహు రార్యాః ||

(భార. ఉద్యో.33-117)

 వైరమను నగ్నిని ప్రకోపింపజేయక శాంతముగా నుంచువాడును అనగా తానూ 

స్వతహాగా శాంతి కాముకుడై యుండవలెను,  గర్వము (దురభిమానము) లేనివాడును, 

హీనత్వమును కనబఱపనివాడును, నేను ఆపదలు నాదరికి రావని అతిశయించిన 

గర్వముతో, నీచకార్యములు చేయనివాడును, ఆర్యుడనబడుటకు అర్హుడు.

 న స్వసుఖే వై కురుతే ప్రహర్షం చాన్యస్య దుఃఖే భవతి విషాదీ |

 దత్త్వా న పశ్చాత్‌ కురుతే-నుతాపం స కథ్యతే సత్పురుషార్యశీలః ||

(భార. ఉ. 33-113)

 తన సుఖముతోనే ప్రసన్నుడు కాకయు, ఇతరులు దుఃఖించుట జూచి 

దుఃఖపడువాడును, దానము చేసి తరువాత పశ్చాత్తాపము పొందనివాడును 

సజ్జనులలో ఆర్యుడనబడును.

:చాణక్యుని ఈ చిన్న శ్లోకములో ఎంత గ్రహించవలసిన విషయము ఉన్నదో చూడండి.

अभ्यासाद्धार्यते विद्या कुलं शीलेन धार्यते।

गुणेन ज्ञायते त्वार्यः कोपो नेत्रेण गम्यते।।

 

भावार्थ- इस श्लोक में कहा गया है कि नित्य अभ्यास से विद्या की रक्षा होती है। सदाचार की पनाह से वंश 

का नाम उज्जवल प्रकाशमान होता है, गुणों के धारण करने से श्रेष्ठ होने का परिचय मिल जाता है तथा नेत्रों 

से क्रोध का ज्ञान हो जाता है।

अभ्यास की कमी में ज्ञान प्राप्त की गई विद्या भी कण्ठस्थ नहीं होती। अभ्यास के बगैर अशिक्षित मनुष्य में 

आत्मविश्वास की झलक भी नहीं मिलती, इसलिए तो एक जगह पर कहा गया है कि बिना अभ्यास के 

अभाव में विद्या विषदंश बन जाती है या विष रसपान बन जाती है।

किसी भी वंश की प्रतिष्ठा धन-संपत्तियों से नहीं होती, अपितु आचरण की श्रेष्ठता से जानी जाती है। यदि 

चनपति मनुष्य का चरित्र पथभ्रष्ट है तो उसे समाज में कभी मान-सम्मान हासिल नहीं होता, ‘आर्य’ 

उपनाम रख लेने से कोई मनुष्य सर्वश्रेष्ठ नहीं बन जाता।

मनुष्य की श्रेष्ठता की नाप-तौल का आधार उसके गुण होते हैं । जिस मनुष्य में उदारवादी गुणों की जितनी 

भी अधिकता होगी, वह व्यक्ति उतना श्रेष्ठ गुणी कहलाएगा। मनुष्य यत्न करने पर भी अपने मनोभावों को 

ढक नहीं सकता। व्यक्ति की देह के अंगों में जन्मे विकार उसके मन के भावों को उजागर कर देते हैं। इस 

मूल आधार पर आचार्य चाणक्य ने कहा है कि किसी अप्रिय एवं अवाञ्छनीय मनुष्य का आमना सामना 

हो जाने पर हृदय का रोष-आक्रोश उसके नेत्रों की विकृति से ज्ञात हो जाता है। इस प्रकार विद्या की रक्षार्थ 

हेतु अभ्यास वंश के गौरव की रक्षा के लिए शील की सुरक्षा अपेक्षित है। गुणों से मनुष्य की वास्तविक 

स्थिति का और नेत्रों या आंखों से मनुष्य के मनोभावों या हृदयभावों का परिचय मिल जाता है।

abhyāsāddhāryate vidyā kulaṃ śīlena dhāryate ।

guṇena jñāyate tvāryaḥ kopo netreṇa gamyate ॥

- cāṇakya nīti 

Knowledge is borne by practice; a lineage is carried in its integrity; the 

honorable are held through efficacy; anger is expressed through the eyes.

 1. Learning something is not sufficient; it needs to be put into use through 

practice. Like they say, 'practice makes perfect'. The efficiency of knowledge 

is clearly evident when applied. One who has great practice will execute the 

task with more ease than the one who only learnt it. Therefore, one's 

knowledge is graded according to their practice of it.

 2. A family's morals and values are expressed through a person's integrity 

and conduct. His respectability and value shine through his morality more 

than his material possessions.

 3. Whether one is born in a higher or lower caste (as per social norms), does 

not define his nobility. His greatness comes from his character and how he 

conducts himself when dealing with others.

 4. This is an interesting one. One's anger and displeasure need not be 

expressed in words or deeds. No matter what one says or does, his true 

temperament is reflected in his eyes. Like they say, 'eyes are the windows to 

one's soul'.  They give away one's true feelings, irrespective of their speech 

or actions. Hence, the best way to communicate with another person is 

looking into his eyes. The eye contact is capable of communicating a lot 

more than mere words. It not only reveals one's true feelings but also 

compels them to be honest. Now, that's a bonus!

Beware, take care.

స్వస్తి.

 ***********************************

 

అజరామర సూక్తి – 247

अजरामर सूक्ति – 247

Eternal Quote – 247

 

आपदि मित्रपरीक्षा च शूरपरीक्षा च रणाङ्गणे ।

विनये वंशपरीक्षा च शीलपरीक्षा तु धनक्षये ॥

ఆపది మిత్రపరీక్షా చశూర పరీక్షాచ రణాంగణే l

వినయే వంశపరీక్షా చ శీల పరీక్షాతు ధనక్షయే ll

తనకు విపత్తు సంభవించినపుడే  నిజమైన స్నేహితుడు ఎవరన్నది తెలియవస్తుంది. 

యుద్ధభూమికి వెళ్లి  యుద్ధము చేయవలసి వచ్చినపుడే ధైర్యవంతులు 

పరీక్షించబడతారు; వంశము యొక్క గౌరవము వారి వినయ విధేయతలతో 

ముడిపడియుంటుంది. వ్యక్తి యొక్క గుణ శీలములు పేదరికము దాపురించినపుడే 

తెలియవస్తాయి.

ఒక వ్యక్తికి స్నేహితులు అన్న పేరుక్రింద ఎంతమందో ఉండవచ్చు, వారు అతని ఆస్తి 

అంతస్తులు చూసి  స్నేహితులై ఉండవచ్చు. కానీ స్నేహానికి నిజమైన పరీక్ష కష్ట 

సమయాల్లో తెలియవస్తుంది. స్నేహితులందరి నిజమైన రంగులు అతను విపత్తులో 

ఉన్న సమయములో తెలియవస్తుంది. అప్పుడు అండగా నిలచేవాడే నిజమైన 

స్నేహితుడు.

తన ధైర్యమును గూర్చి ఒక వ్యక్తి ఉపన్యాసాలు ఇవ్వటము వల్లనో ఏ కరాటే లాంటి 

విద్యలు నేర్చుకొనుట వల్లనో ధైర్యవంతునిగా గుర్తింపబడలేడు. ఒక వ్యక్తి 

నిజజీవితమున క్లిష్ట పరిస్థితులను ఎదుర్కొనవలసి వచ్చినప్పుడు లేక ఏ 

యుద్ధభూమిలోనో యుద్ధము చేయవలసి వచ్చినప్పుడు ఒక వ్యక్తి యొక్క ధైర్యం 

వెలుగులోకి వస్తుంది. అదే అతని శూరతకు నిజమైన పరీక్ష.

వంశము యొక్క ఔన్నత్యము, సంపద, స్నేహితులు దాసదాసీజనము వల్ల కలుగదు. 

కుటుంబానికి నిజమైన పరీక్ష దాని విలువలలో ఉంటుంది. బాల్యములోనే పిల్లలకు 

నేర్పించిన సంస్కృతి మరియు నైతికత, వారు పెద్దయిన తరువాత వంశ ప్రతిష్ఠ 

నిలుపుటకు దోహదము చేస్తాయి. అందుచేత చెప్పినట్లు నేర్చుకొనే వయసులోనే 

సంస్కారము నేర్పించుట మంచిది.

ఒక వ్యక్తి  ప్రపంచంలోని అన్ని సంపదలను కలిగి ఉన్నప్పుడు, నియమాలను 

పాటించుట, ఇతరులకు మంచి చేయుట, ఉల్లాసంగా ఉండుట సులభమైన పనులు. 

కానీ ఈ భౌతిక సంపద పోయినప్పుడు, వనరుల కొరత ఏర్పడినపుడు, అయిన వారు 

దూరము జరిగినపుడు, ఆ వ్యక్తి పాత్ర యొక్క శీలము పరీక్షించబడుతుంది. 

‘గాఢాంధకారమలముకొన్న భీతి జెండాకు సందేహపడక వేల్గులోకి సాగు 

ముందుకు’ అన్నదే ధ్యేయమై ‘పవిత్రమైన ఆశయాల కృంగదీయక’ ముందుకు 

సాగడమే శీలవంతుని లక్షణము.

 आपदि मित्रपरीक्षा च शूरपरीक्षा च रणाङ्गणे ।

विनये वंशपरीक्षा च शीलपरीक्षा तु धनक्षये ॥

 

एक मित्र की परीक्षा विपत्तियाँ आनेपर होती हैं; युद्ध के मैदान में बहादुरों की परीक्षा होती है; एक वंश 

की परीक्षा उसकी विनम्रता में होती है। और चरित्र की परीक्षा गरीबी के समय में होती है।

 

हो सकता है कि किसी के लाखों दोस्त हों, जिनके साथ वे घूमते हैं और बहुत से कम लोग  ऐसे हैं जो 

उसे जानना चाहते हैं। दोस्ती की असली परीक्षा मुसीबत के समय में होती है। सभी दोस्तों के असली 

रंग तब सामने आजाते हैं जब वह किसी विपदा में होता है। जो व्यक्ति हर मुश्किल समय में उसके 

साथ खडा रहता है, वही उसका सच्चा मित्र होता है।

 

साहस की बात करना और यहां तक ​​कि कराटे का प्रशिक्षण भी किसी को

बहादुर नहीं बनाता है। एक व्यक्ति की वीरता तब सामने आती है जब उसे वास्तविक 

परिस्थितियों का सामना करना पड़ता है और युद्ध के मैदान में युद्ध लड़ना पड़ता है। यही 

उसकी असली परीक्षा का मैदान है।

 

एक परिवार को उनकी संपत्ति, धन, मित्र और शत्रु के अनुसार नहीं तौला जाता है। असली परीक्षा 

उसके मूल्यों में होती है। बच्चों द्वारा जिस तरह की संस्कृति और नैतिकता को आत्मसात किया जाता 

है, वह परिवार में मामलों की स्थिति के बारे में बहुत कुछ बताता है!

 

सुखद समय में व्यक्ति महान चरित्र का हो सकता है। जब उसके पास संसार की सारी दौलत हो, तो 

उसके लिए नियमों का पालन करना, दूसरों का भला करना, प्रसन्नचित्त रहना आदि आसान हो जाता 

है। लेकिन जब भौतिक धन समाप्त हो जाता है, तो संसाधनों की कमी हो जाती है, और उनके सभी 

कमियाँ तब सामने आजाते हैं। , तब व्यक्ति के चरित्र की सूक्ष्मता की परीक्षा ली जाती है। किसी भी 

परिस्थिति में अपने नैतिक आधार को बनाए रखने के लिए साहस और चरित्र की आवश्यकता होती है।

 āpadi mitraparīkṣā ca śūraparīkṣā ca raṇāṅgaṇe ।

vinaye vaṃśaparīkṣā ca śīlaparīkṣā tu dhanakṣaye ॥

 A friend's testing ground is calamities; the brave are tested on the battlefield; the test of a 

family is in its humility; and, character is tested in times of poverty.

 One might have gazillions of friends that they hang out with and many more that would 

want to get to know him. But the true testing ground for the friendship is in times of trouble. 

The true colors of all friends surface the minute he is in a calamity. A person who stands by 

him through thick and thin is his one true friend.

 Talking about courage and even training in martial arts doesn't make one brave. A person's 

valiance comes to light when he has to face real circumstances and fight a battle on a 

battlefield. That is his real testing ground.

 A family is not weighed as per their possession, wealth, friends and foes. The real test for a 

family is in its values. The kind of culture and moralities that are imbibed by the children, 

speak volumes about the state of affairs in the family!

 One can be of great character in pleasant times. When he has all the riches in the world, it is 

easy for one to follow the rules, do well to others, be cheerful, etc. But when the 

materialistic riches are gone, there is a scarcity of resources, and 

there is no fallback, the mettle of the person's character is then 

put to test.

 To keep one's moral grounds under all circumstances takes courage and character.

 స్వస్తి.

******************************************************

 అజరామర సూక్తి – 248

अजरामर सूक्ति – 248

Eternal Quote – 248

काकः कृष्णः पिकः कृष्णः को भेदः पिककाकयोः ।

वसन्तकाले संप्राप्ते काकः काकः पिकः पिकः ॥ - कुवलयानन्द

 

కాకః కృష్ణః పికః కృష్ణః కో భేదః పికకాకయోః ।

వసంత కాలే సంప్రాప్తే కాకః కాకః పికః పికః ॥ - కువలయానంద కావ్యము

కాకి, నలుపు, కోయిలకూడా  నలుపు. మరి ఆ రెండింటి మధ్య భేదమేమున్నది?

 కాకి కోకిలల మధ్య భేదము ఎప్పుడు తెలుస్తుందంటే వసంత కాలము

మొదలైనప్పుడు, కాకిది కఠోరమైన అరుపుగానూ, కోయిలది శ్రవణానందకరమైన

కూతగానూ తెలియవస్తుంది. పుడుతూనే కాకి, కోకిల ఒకేవిధంగా ఉంటాయి. వాటిని 

వేరు చేయడం కొంత కష్టమైన పనే. పైగా రెండూ కాకి గూటిలోనే ఉంటాయి. జాగ్రత్తగా 

పరిశీలిస్తే తప్ప ఆకారంలోనూ, తేడా కనిపెట్టడము కాకికే కష్టము. కానీ వసంతకాలం 

ఆరంభమైన వెంటనే పిల్ల కోయిల గొంతు విప్పుతుంది. కాకి దానిని వెంటనే తరిమి 

వేస్తుంది. మామిడి మొదలైన చెట్ల చిగురాకులని తిని, కోకిల తన గొంతు సవరించుకుని 

గళం విప్పి షడ్జమం లో కూయడం మొదలుపెడితే, ఆ అద్భుతమైన స్వరానికి సకల జీవ 

జాలమూ, మనుష్యులతో సహా సమ్మోహనం చెందక తప్పదు ఆ గాత్ర మాధుర్యములో. 

అప్పుడు మనక్లు అవగతమౌతుంది  కాకి అరుపునకు, కోకిల నిస్వనమునకు గల తేడా!

అదే విధముగా సజ్జనులనూ, సాదువులనూ, విశేష ప్రతిభావంతులనూ, 

మహానుభావులనూ, మహాపురుషులనూ సామాన్య జనావళినుండి, వారివారి 

ప్రత్యేకతలను గమనించినపుడు  మనము గుర్తించగలము అన్న వాస్తవమును, 

 పరోక్షంగా ఈ సుభాషితము మనకు తెలియజేస్తూ ఉన్నది. రూప లావణ్యాలతో, 

అవయవాల అమరికతో మనుష్యులందరూ ఒకే విధంగా కనపడిననూ, వారు అందరూ 

ఒకే విధమైన వారు కాదు. వారి వారి చదువులూ, సంస్కారమూ, ముఖ్యముగా 

మాటతీరు, స్నేహశీలత, ఉన్నతభావ సమాగమము, దృక్పధము, భావ వ్యక్తీకరణ, శాస్త్ర 

పాండిత్యాము, సకల మానవ సౌభ్రాతృత్వము, మానవతాయుత మమతానురాగాములు, 

విశ్వ కళ్యాణ పృక్తసదాశయ సాధకత్వము వంటి లక్షణాలను బట్టి,  వారిని సాధారణ 

మానవ సమూహాలనుండి వేరుగా చూడ గలము.

బలుపును జూచి మోసపోక చిన్నగా ఉన్నా ఎంతో మిన్నయగు మనిషి మనస్తత్వమును 

గమనించమని  ఈ సుభాషితము పరోక్షముగా మనలను హెచ్చరించుతూ వున్నది. 

ఇదే వాస్తవమును తెలుపుచున్న నేను వ్రాసిన ఈ దిగువ పద్యమును ఒకపరి పరికించేది.

మేలు చెలమ నీరు మినరలు వాటరు

శుద్ధముగనె యుండు చూచుటకును

స్వాస్త్యమొసగు చెలమ జలముకు సరిసాటి

బ్రాండు వాటరెట్లు బరగనగును

काकः कृष्णः पिकः कृष्णः को भेदः पिककाकयोः ।

वसन्तकाले संप्राप्ते काकः काकः पिकः पिकः ॥ - कुवलयानन्द

कोयल भी काले रंग की होती है और कौवा भी काले रंग का ही होता है फिर दोनों में क्या भेद (अन्तर) है? वसन्त 

ऋतु के आगमन होते ही पता चल जाता है कि कोयल कोयल होती है और कौवा कौवा होता है।

कौआ कोकिला पहले तो एक ही घोस्लेमे कव्वे के अंडे के साथ रखती है l जनम के बाद वे दोनों साथ साथ घूम सकते हैं; और 

दोनों एक ही तरह खाना और उड़ान का भी कोशिश करसकते हैं । लेकिन ये केवल बाहरी नकलें होंगी। पहले पहल 

जाब कोयल अपने गलेसे आवाज निकालती है तो कव्वा उसे अपने घोस्लेसे हटा देता है l

एक कोकिला का वास्तविक स्वरूप उसकी मधुर आवाज है, जो एक कौवे में अनुपस्थित है। कौवा और कोकिला का 

रूपक यह बताने के लिए दिया गया है कि हमें वही होना चाहिए जो हम हैं। अगर हम बात करने में, चलने या किसी 

और की तरह काम करने में अच्छा नहीं होता है, ऐसा नक़ल करने में हम दूसरों से पकडे भी जासकते हैं l  इस धरती पर 

प्रत्येक प्राणी अनमोल है और ईश्वर ने प्रत्येक प्राणी को एक उद्देश्य के साथ बनाया है। 'दूसरों' की भूमिकाएं  हम 

लेनेका कोइ प्रयास नहीं करनी चाहिए।  हम किसी ऐसे व्यक्ति होने का नाटक करने के बजाय स्वयं बनें जो हम खुद 

हैं। बाहरी दिखावे से कोई फर्क नहीं पड़ता, जो अंदर है वह सब मायने रखता है!

 kākaḥ kṛṣṇaḥ pikaḥ kṛṣṇaḥ ko bhedaḥ pikakākayoḥ ।

vasantakāle saṃprāpte kākaḥ kākaḥ pikaḥ pikaḥ ॥ - kuvalayānanda

 A crow is black, a nightingale is black... what's the difference between the two? Come spring, a crow 

is a crow, a nightingale is a nightingale.

In appearance, a crow and a nightingale aren't very different. A crow is black and so is a 

nightingale. How can we tell the difference? It doesn't matter because when spring 

arrives, the difference will instantly become evident! While a nightingale sings 

melodiously, a crow... well... crows. The crow can hang out with the nightingale; and try 

to eat like him or fly like him. But these would only be external imitations. The true 

nature of a nightingale is its sweet voice, which is inimitable by a crow.  (A crow is 

special in its own way and contributes in ways he was made for!)

The metaphor of the crow and nightingale is given to illustrate that we must be who we 

are. It doesn't do much good if we talk, walk or act like someone else. Each and every 

being is precious on this earth and God made each being with a purpose. The roles of 

'others' are already taken..., by other people, obviously :). Let's be ourselves instead of 

pretending to be someone who we are not.

External appearances don't make a difference, what's inside is all that matters!

స్వస్తి.

 ***************************************

  అజరామర సూక్తి – 249

अजरामर सूक्ति – 249

Eternal Quote – 249

छिन्नबन्धे मत्स्ये पलायिते निर्विण्णो।

धीवरो भणति धर्मो मे भवति ॥  विक्रमोर्वशीयम् (महाकवि कालीदास)

ఛిన్నబంధే మత్స్యే పలాయితే నిర్విణ్ణో

ధీవరో భణతి ధర్మో మే భవతి ll విక్రమోర్వశీయము(మహాకవి కాళీదాసు)

వలను వేసి పట్టె చేప వైనముగా ఒక జాలరి

తెలివిగలిగినట్టి చేప తెంచి వలను జారుకొనెను

నెమ్మదిగా నీటిలోకి, నీదయచే బ్రతికితినని

దేవుని మదిలోమ్రొక్కుచు తిరుగసాగెనీటిలోన

తెగినవలను అతడటునిటు తేరిపారజూచి తలిచె

'నీటిలోన చేపనొదిలి నిక్కము బడసితి పుణ్యము'

కడుపేమో పాపమది కాలిపోయె పుణ్యముతో

కంటనీరు ఏమాత్రము మంటనార్ప లేకపోయే

నేను  శ్లోకముననువాదము చేయలేదు. ఆ మహనీయుడు వ్రాసిన శ్లోకము చదివిన 

తరువాత నాలో కలిగిన భావ సముచ్ఛయమును పై గేయ రూపములో ఉంచినాను.

ఇక్కడ చేతికి చిక్కిన చేప జారిపోతే, చెపను బ్రతికించిన పుణ్యాన్ని 

తనకాపాదించుకొనుచున్నాడు,తన ఊహతో జాలరి. ఆ క్షణాన తన ఆకలి 

మరచినాడు. ఇక పుణ్యము అతని బుద్ధి నైపుణ్యమేగానీ అన్యథాకాదు.

అది దైవ ఘటన. లేక లౌకికముగా చూస్తే ఆ చేప యొక్క తెలివి.

లోకములో ఈ విధముగా ఎవరికో చేరవలసిన గొప్పదనమును తమకాపాదించుకొనే 

మహనీయులెందరో !

చేపది  తెలివి చెడినది జాలరి  కష్ట పడినది మాత్రము కడుపు .

ఎవరో ఏదో చేస్తే దానిఫలితము మాత్రము వేరెవరో అనుభవించే ఉదంతాలెన్నో !

छिन्नबन्धे मत्स्ये पलायिते निर्विण्णो।

धीवरो भणति धर्मो मे भवति ॥  विक्रमोर्वशीयम् (महाकवि कालीदास)

 

जब मछली पकड़ने का जाल फट गया और मछली पानी में कूद गई तो मछुआरा उदास हो गया

और खुद को यह कहते हुए सांत्वना दी कि वह मछली को भागने का मौका देके पुण्य  प्राप्त करेगा।

मछली तो अपनी चतुरता से जाल से बचगया और मछवारा अपनेको सांत्वना देरहा है कि

वह मछली को भागने दिया l लेकिन वास्तव ए है कि वह भूक से तड़परहा था लेकिन फिर भी मन में

उन्होंने पुण्य मिलनेके तसल्ली से अपने भूक को भूल्नेका प्रयास कर रहा था l पुन्य को उस मछवारा नहीं देख सकता l

जो नन्हीं देख सकता वो महसूस नहीं करसकता l जो मेहसूस नहीं करसकता वो अनुभव में नहीं आ सकता l वास्तव से हट के

चिंता करना फायदेमंद नहीं होता l

Chchhinnabandhe matsye palaayite nirvinno l

Dheevaro bhanati dharmo me bhavati ll Vikramorvasiyam (Mahakavi Kalidasa)

When the fishing net was torn and fish leaped into the water the fisherman becomes 

dejected and consoles himself saying that he will get Punya for allowing the fish to 

escape, instead of repenting having lost his bread for the day.

Hypothetical imagination will not do the needful.

స్వస్తి.

 ****************************************************

  అజరామర సూక్తి – 250

अजरामर सूक्ति – 250

Eternal Quote – 250

यथा धेनु सहस्रेषु वत्सो विन्दति मातरम l

तथा पूर्व कृतं कर्मा कर्तार मनुगच्चति  || महाभारत – शान्ति पर्व 181.16

యథా దేను సహస్రేషు వత్సోవిన్దతి మాతరం l

తథా పూర్వ కృతం కర్మ కర్తారామనుగచ్ఛతి ll మహా భారతము

(శాంతి పర్వము 181. 16)

"నా భుక్తం క్షీయతే కర్మ" అంటారు పెద్దలు.

మన కర్మ బ్యాంకి బాలెన్సు లాంటిది . క్రెడిట్ బాలెన్సన్నా ఐతే పరవాలేదు గానీ డెబిట్ 

బాలెన్సయితే వడ్డీ  కూడా వచ్చి చేరుతుంది . పురాకృత సుకృత దుష్కృతాలు కర్తను 

ఎప్పుడూ వదిలి పెట్టవు .

వేలకొలది ఆవుల మంద లో కూడా కర్మ అనే దూడ తనజన్మ హేతువును అనగా 

తల్లియావును వెదుక్కొంటూ వస్తుంది.

భాగవతమున నారదుడు ధర్మరాజుకు చెప్పిన ఉపదేశ వాక్యములలోని కొన్ని 

సందర్భోచిత వాక్యములను ఈ క్రింద ఇచ్చుట జరిగినది. ఇవి సప్తమ స్కందము 

వర్ణాశ్రమ ధర్మములలో వస్తాయి. ఇవి వర్ణాశ్రమమునకు సంబంధించిన మౌలిక 

సూత్రములు. ఈ సూత్రములను అనుసరించి ఆయా వర్ణములవారు తమ విధులను 

అనగా కర్మలను నిర్వర్తించగలిగితే పథమును వీడక ధర్మ విహిత కర్మాచరణ బద్ధులయి 

ఉన్నారని అర్థము. ఒకపరి ఆ లక్షణములను గమనించండి.

దమమును శౌచముఁ దపమును

శమమును మార్దవముఁ గృపయు సత్యజ్ఞాన

క్షమలును హరిభక్తియు హ

ర్షము నిజలక్షణము లగ్రజాతికి నధిపా!

బహిరింద్రియ నిగ్రహం, అంతరింద్రియ నిగ్రహం, శుచిత్వం, తపస్సు, సౌమ్యత, దయ, 

సత్యం, జ్ఞానం, క్షమ, విష్ణుభక్తి, హర్షము బ్రాహ్మణ వర్ణమునకు సంబంధించిన వ్యక్తికి 

 స్వాభావికమైన లక్షణములుగా ఉండవలెను.

శౌర్యము దానశీలముఁ బ్రసాదము నాత్మజయంబుఁ దేజమున్

ధైర్యము దేవభక్తియును ధర్మము నర్థముఁ గామమున్ బుధా

చార్యముకుందసేవలును సత్కృతియుం బరితోషణంబు స

ద్వీర్యము రక్షణంబుఁ బృథివీవరశేఖర! రాజచిహ్నముల్.

మహారాజా! ధర్మరాజ! క్షత్రియుల లక్షణాలు శౌర్యం; దానము; ప్రసన్నత; మనోనిగ్రహము; 

తేజస్సు; ధర్మనిష్ఠ; అర్థ సంపాదన; ఇచ్ఛా; బుధసేవ; ఆచార్యసేవ; పరమాత్ముని సేవ; 

సత్కార్యాచరణ; తన పాలితులను సంతోషపరచుట; సద్వీర్యము అనగా అసమానమగు 

శూరత్వము,శ్రేష్ఠత అన్నది అనవరతము మంచి రేతస్సు అని కాదు; సంరక్షణ అనగా 

ధర్మ సంరక్షణ. ఇవి అన్నియు క్షత్రియసత్కర్మాచరణము క్రింద వస్తాయి.

ధర్మార్థకామవాంఛయు

నిర్మల గురుదేవ విప్ర నివహార్చనముల్

నిర్మదభావముఁ బ్రమదము

శర్మకరత్వమును వైశ్యజన లక్షణముల్.

ధర్మ, అర్థ, కామములు వాంఛించుట; గురువుల, దేవతల, బ్రాహ్మణుల సేవ; నిగర్వము; 

సంతోషం; తృప్తిపరచుట అనునవి వైశ్య వర్ణస్థుల సత్కర్మలు.

స్తేయము లేనివృత్తియు శుచిత్వము సన్నుతియున్ నిజేశులన్

మాయలు లేక డాయుటయు మంత్రము జెప్పక పంచయజ్ఞముల్

చేయుటయున్ ధరామరుల సేవయు గోవులరక్షణంబు న

న్యాయము లేమియున్ మనుజనాథ! యెఱుంగుము శూద్రధర్మముల్.

చౌర్యమునకు పాల్పడకుండుట; పరి శుభ్రత కలిగియుండుట; భగవధ్యానము చేయుట; 

నిష్కపట సేవాధర్మమును కలిగియుండుట; బ్రహ్మయజ్ఞము, దేవయజ్ఞము, పితృయజ్ఞం, 

భూతయజ్ఞం, మనుష్యయజ్ఞం నిర్వర్తించుట; పండితాదరణ; గోరక్షణ; న్యాయజీవనం.

మఱియు సంకరజాతు లయిన రజక చర్మకారక నట బురడ కైవర్తక మ్లేచ్ఛ భిల్లు లను 

నంత్యజాతు లేడ్వురకును జండాల పుల్కస మాతంగ జాతులకును నాయా 

కులాగతంబు లైన వృత్తులఁ జౌర్యహింసాదులు వర్జించి సంచరింపవలయు;

పంచ యజ్ఞములు:

బ్రహ్మయజ్ఞము: శూద్రునకు స్వాధ్యాయము అంటే వివిధములగు భగవత్ స్తోత్రములను 

అనుదినమూ క్రమము తప్పక తాగాత్మ్యముతో పఠించుట బ్రహ్మయజ్ఞమే.

దేవయజ్ఞము: వివిధ దేవతల తృప్తికోసము  యజ్ఞములను చేయించుట దేవయజ్ఞము.

పితృయజ్ఞము: పితృదేవతల ప్రీతికోసం సద్బ్రాహ్మణుల సహాయముతో చేసే కర్మలు, 

తర్పణములు ఆ కార్యక్రమాల్లో చేసే అన్న సంతర్పణ, శక్తి, భక్తి కొలది దానములు అంతా 

పితృయజ్ఞము.

భూతయజ్ఞము: ప్రతినిత్యం చేయవలసిన జీవరాశుల తృప్తికొరకు భూతబలిగా ఇచ్చే 

ఆహార సమర్పణము, జంతువులకు ఆహారం పెట్టడము- భూతయజ్ఞము.

మనుష్యయజ్ఞము: తనకు కలిగిన విధంగా వచ్చిన అతిథి అభ్యాగతులకు అన్నదానం, 

ఇతర సహాయాలు చెయ్యడం మనుష్యయజ్ఞము.

ఈ ఐదు యజ్ఞములూ అన్ని వర్ణములకూ వర్తించుతాయి.

భగవద్గీత త్రిగునాత్మకమగు కర్మలను గూర్చి ఈ విధముగా చెబుతూ వున్నది:

 

అనుబంధం క్షయం హింసా మనపేక్ష్యచ పౌరుషమ్‌l

మోహదారభ్యతే కర్మ లత్తామస ముదాహృతమ్‌.ll గీత 18-25

ముందు రాబోవు మంచిచెడ్డలను. నాశమును, హింసను తన సామర్థ్యమును 

ఆలోచింపక మోహమువలన ప్రారంభింపబడు కర్మకు తామస కర్మయని 

చెప్పబడుచున్నది.

యత్తు కామేప్సునా కర్మ సాహంకారేణవా పునః l

క్రియతే బహుళా యానం తద్రాజస ముదాహృతమ్‌|| గీత 18-24

ఎవడు కోరికలు కలిగి అహంకారముతో గూడికొని మిగుల కష్టమునిచ్చు కర్మను 

చేయుచున్నాడో అట్టివాడు చేయు కర్మ రాజన మని చెప్పబడును.

 నియతం సంగ రహిత మరాగ ద్వేషత కృతమ్‌ l

అఫల ప్రేప్సునా యత్త త్సాత్విక ముచ్యతే ll గీత 18-23

తనకు విధించబడియుండు కార్యమును, తాను కర్తయను అభిమానములేకను, 

దాగద్వేషములులేకను నియయముచేత స్వధర్మాను సారముగా చేయబడు కర్మ 

సాత్విక కర్మ యనబడును.

 ముక్త సంగో7నహం వాదీ ధృత్యుత్సాహ సమన్వితః l

సిద్ధ్యసిద్ధ్యోర్నిర్వికారః కర్తా సాత్విక ఉచ్యతే ll గీత 18-26

ఫలాపేక్షలేక తాను కర్తయను అభిమానములేక కార్యము సిద్ధించినను సిద్ధించక 

పోయినను మనస్సున వికారము జెందక సమబుద్ధి గల వాడై ధైర్యోత్సాహముల వదలక 

పని చేయువాడు సాత్విక కర్త యనబడును.

అందుకే పెద్దలు చెబుతారు:

ధనాని భూమౌ పశవశ్చ గోష్ఠే

నారీ గృహద్వారె జనాః శ్మశానే l

దేహశ్చితాయాం పరలో కమార్గే

కర్మానుగోగచ్ఛతి ఏకమాత్రాః ll

 అనగా జీవుడు తన శరీరం విడిచినప్పుడు అతడు సంపాదించిన ధనం దాచిన చోటే 

ఉండిపోతుంది. పశువులు కొట్టములోనే ఉండిపోతాయి. భార్య ఇంటి ద్వారం దాకానే 

వస్తుంది. పుత్ర మిత్ర బాంధవులు  శ్మశానం వరకూ వెంట ఉంటారు. శరీరం చితిలో కాలి 

భస్మమౌతుంది. ఆ పిదప ఆ జీవితో బాటు పరలోకానికి పయనించేది కేవలం 

అతడాచరించిన కర్మలు\కర్మఫలములు మాత్రమే! సాత్విక కర్మాచరణమే ఇహపర 

సాధనము.

यथा धेनु सहस्रेषु वत्सो विन्दति मातरम l

तथा पूर्व कृतं कर्मा कर्तार मनुगच्चति  || महाभारत – शान्ति पर्व 181.16

जिस प्रकार हजारों गायों के एक समूह में  उनके बछडे  अपनी अपनी अपनी माताओं को ढूढ कर उनके पास चले जाते हैं ,उसी प्रकार किसी व्यक्ति द्वारा किये  गये कर्म भी  उस के पीछे पीछे उस का अनुसरण करते हैं , अर्थात उन किये गये अच्छे या बुरे कर्मों के परिणाम उसी को  ही भोगने पडते हैं |

 

नियतं सङ्‍गरहितमरागद्वेषतः कृतम।

अफलप्रेप्सुना कर्म यत्तत्सात्त्विकमुच्यते॥ भगवद्गीता 18-23

भावार्थ :  जो कर्म शास्त्रविधि से नियत किया हुआ और कर्तापन के अभिमान से रहित हो तथा फल न चाहने वाले पुरुष द्वारा बिना राग-द्वेष के किया गया हो- वह सात्त्विक कहा जाता है l सात्विक गुणों से भरपूर आदमी कभी भी उत्तम दर्जे का होता है l उसीलिए उनके कर्मालाप भी उतं दर्जे के होते हैंजो

उस आदमी को उत्तम गति प्राप्त करवाते हैं l

यत्तु कामेप्सुना कर्म साहङ्‍कारेण वा पुनः।

क्रियते बहुलायासं तद्राजसमुदाहृतम्‌॥ भगवद्गीता 18-24

 

भावार्थ :  परन्तु जो कर्म बहुत परिश्रम से युक्त होता है तथा भोगों को चाहने वाले पुरुष द्वारा या अहंकारयुक्त पुरुष द्वारा किया जाता है, वह कर्म राजस कहा गया है l यह तो औसत दर्जे का होता है l इन के कर्मा फल तटस्त होता है l 

 

अनुबन्धं क्षयं हिंसामनवेक्ष्य च पौरुषम्‌ ।

मोहादारभ्यते कर्म यत्तत्तामसमुच्यते॥ भगवद्गीता 18-25

भावार्थ :  जो कर्म परिणाम, हानि, हिंसा और सामर्थ्य को न विचारकर केवल अज्ञान से आरंभ किया 

जाता है, वह तामस कहा जाता है l इस गुण अप्नानेवाला अधम दर्जे का होता है l इन लोगों जो भी 

कर्म करते हैं उस का बुरा असर भुगतना ही पड़ता है l

करम फल एक बैंक अकौंट जैसा होता है l जो अच्छे कामों का फल है वो उस इंसान का डिपाजिट अकौंट 

होता है l ऐसे अकौंट वाला इह में सब सुख प्राप्त करलेता है और आर में भी l जो बुरे ही बुरे काम करता है वह 

निश्चय रूप से लोन अकौंट अपनाता है l उसने अपने किए का फल असल के साथ ब्याज भी भरना पड़ता है l

सिनेमा कवी शैलेन्द्र के ए सुनहरे शब्द एक बार देखीए:

‘भला कीजे भला होगा,

बुरा कीजे बुरा होगा

बही लिख-लिख के क्या होगा

बही लिख-लिख के क्या होगा,

यहीं सब कुछ चुकाना है

सजन रे झूठ मत बोलो, खुदा के पास जाना है’

उसीलिए हम सावधान से कर्माचरण करना बहुत जरूरी है l

सत्व गुण से प्रेरित कर्मा सर्व श्रेष्ठ होता है l

Yathaa dhenu sahasreshu vatso vindati maataram

Tathaa poorva krutam karma kartaaramanugacchathi

Karma is like bank balance. It will not reduce unless it is drawn. If it is debit balance then interest will also accumulate. The karma good or bad present or past is like the calf of a cow, who can identify the mother even among a herd of thousands of cows.

The following are the Slokas from 18^th chapter of Bhagavadgita which exhort the importance of Vihita Karma (Advisable result from good or bad deeds, viewed as resulting from one's actions).

Niyataṁ saṅga-rahitam arāga-dveṣhataḥ kṛitam l

Aphala-prepsunā karma yat tat sāttvikam uchyate ll 18-23

Action that is in accordance with the scriptures, which is free from attachment and aversion, and which is done without desire for rewards, is in the mode of goodness.

Yat tu kāmepsunā karma sāhankāreṇa vā punaḥ l

Kriyate bahulāyāsaṁ tad rājasam udāhṛitam ll 18-24

Action that is prompted by selfish desire, enacted with pride, and full of stress, is in the nature of passion. This is called 'Rajasic Guna'

Anubandham kshayam hinsam anapekshya cha paurusham l

Mohad arabhyate karma yat tat tamasam uchyate ll 18-25

That action is declared to be in the mode of ignorance, which is begun out of delusion, without thought to one’s own ability, and disregarding consequences, loss, and injury to others.

The intellects of those in tamo guṇa are covered by the fog of ignorance. They are oblivious to or unconcerned with what is right and what is wrong, and are only interested in themselves and their self-interest. They pay no heed to money or resources at hand, or even to the hardships incurred by others. Such work brings harm to them and to others.

The karma is the child of any of these three Gunas. Hence outcome of Karma can be catigorised into good and bad results and these constitute the Deposit Account and Loan Account in a Bank. They will be transferred to any place you go in any form. Deposit Account accts as your shield and Loan Account acts as a foe aiming at your detriment. Hence be Satvik and do good to the society so that you can enjoy the fruits thereof.  

స్వస్తి.

 ****************************************************

  అజరామర సూక్తి – 251

अजरामर सूक्ति – 251

Eternal Quote – 251

वस्त्रेण वपुषा वाचा विद्यया विनयेन च ।

वकारैः पञ्चभिर्हीनः नरो नायाति गौरवम् ॥

వస్త్రేణ వపుషా వాచా విద్యయా వినయేన చl

వకారైః పంచభిర్హీనః నరో నాయాతి గౌరవం ll

శుభ్ర వస్త్రాలు దేహమ్ము శుద్ధ వాక్కు

విద్య వినయమ్ము లను ఐదు విలువగల్గు

గుణ సమూహము లేకున్న కూడబోదు

గౌరవము మానవునికిల కచ్చితముగ

అన్నారు మన పెద్దలు . అంటే మనిషి వ్యక్తిత్వాన్నిసూచించే  అంశాలు ఐదు ఉన్నాయి.  

అవే౦టంటే వస్త్రం , రూపం , మాటతీరు , విద్య , వినయం  అనేవి . వాటిగురించి 

క్రమంగా తెలుసుకుందాం .  

1.       వస్త్రం : ఒక వ్యక్తి ధరించే బట్టలు అతడు ఎటువంటి వాడో తెలుపుతాయి. 

అందువల్ల ప్రతివ్యక్తి తనకున్నంతలో  ఎప్పుడు పరిశుభ్రమైన బట్టలనే  ధరించాలి. 

మురికి బట్టలు వేసుకో కూడదు .  వేసుకొన్న బట్టలు వ్యక్తి  యొక్క హుందాతనాన్ని 

ప్రతిబింబించేవిగా ఉండాలి . ఇక్కడ మంచిబట్టలంటే ఖరీదైన బట్టలని కాదు 

పరిశుభ్రమైన బట్టలని మాత్రమే  . సమాజంలో   కొంతమంది బట్టలను బట్టి 

గౌరవించేవారు కూడ ఉంటారు.

అందువల్ల పరిశుభ్రమైన బట్టలు వేసుకోవాలి. ఎవరూ ఆక్షేపించే విధంగా ఉ౦డకూడదు . 

అందుకే పెద్దలు ఈ విధముగా చెప్పినారు.

వస్త్రేణ వపుషా మూర్ఖాః పందితనాం సభాస్వాపి l

ఛత్ర న్యాయేన రాజన్తే సత్సగా ఫలమీ దృశం ll

శుభ్రమైన బట్టలతో పండితుల సభలో కూర్చున్న వ్యక్తి తాన పండితుడు కాకున్నా , నోరు 

మెదపనంతవరకూ, ధరించిన బట్టలచే సభలో గౌరవమును, తెరువబడిన 

గొడుగులున్న వారి నడుమ గొడుగు లేనివాడుకూడా ఉన్నవానివలేనే గుర్తింపు 

పొందుతాడు. మరియొక శ్లోకమును చూడండి.

కుచేలినం దంతమలాపహాసినం

బహ్వాశన౦ నిష్ఠురవాక్యభాషిణ౦

సూర్యోదయే చాస్తమాయే చ శాయినం

విముంచతి శ్రీ రపి చక్రపాణిన౦

మాసిన బట్టలు వేసుకున్న వ్యక్తిని,  ముఖ ప్రక్షాళనము చేసుకొనని వాడిని,  

తిండిపోతును,  కఠినంగా మాట్లాడేవానిని, సూర్యోదయ - సూర్యాస్తమయ వేళల్లో 

పడుకునే వానిని లక్ష్మి దరిజేరదట. ఒక వేళ ఆ పనులు విష్ణువు చేస్తున్నా అతన్ని విడిచి 

పెట్టేస్తు౦దట.  కావున మనము  ఇతరులు ఆక్షేపించే విధంగా కాకుండా పరిశుభ్రమైనవి , 

సంస్కారము ఉట్టి పడేవిధమగ బట్టలు ధరించాలి.

    2. రూపము :-  ఇది రెండో అంశము .  మనిషి రూపాన్ని బట్టి కూడ ఒక్కొక్కప్పుడు 

వ్యక్తిత్వాన్ని అంచనా వేస్తారు. “యత్రాకృతి: తత్ర గుణా: భవంతి” అన్నారు మన పెద్దలు . 

ఎక్కడ రూపం ఉంటుందో అక్కడ గుణాలు కూడ ఉంటాయని ప్రతీతి .  అంటే 

అందంగా ఉన్న ప్రతివాడు మంచివాడని  అందవికారంగా ఉన్నవాడు చెడ్డవాడని 

అర్థంకాదు. రూపం గుణాన్ని చాటే అంశాల్లో ఒకటని  మాత్రమే. అందువల్ల ప్రతిమనిషి 

తనకున్నంతలో ఆకర్షణీయంగా, హుందాగా  గంభీరంగా కనిపించాలి .

౩. వాక్కు :- ఇది మూడోది . మనిషి వ్యక్తిత్వం మాటతీరును బట్టి చెప్పొచ్చు . 

కొంతమంది మృదువుగా మాట్లాడతారు , కొంతమంది కఠినంగా మాట్లాడతారు . 

ఎంతో కఠినమైన విషయాన్ని కూడ మృదువుగా చెప్పొచ్చు . కొంతమంది ప్రతి చిన్న 

విషయాన్ని చాల కఠోరంగా మాట్లాడతారు . అందువల్ల ఇతరులకు బాధకలగకుండా 

మాట్లాడ గలగాలి . సందర్భోచితముగా తలచి నేను వ్రాసిన పద్యమును ఈ దిగువ 

పొందుపరచినాను.

మాట వలన జరుగు మహిలోన కార్యముల్

మాట వలన పెరుగు మైత్రి ,కనగ

మాట నేర్వకున్న మనుగడ లేదిది

రామమోహనుక్తి రమ్య సూక్తి

4. విద్య :-  ఇది నాల్గవ అంశము . మనిషికి విద్య నిజమైన అలంకారము. ‘విద్యకు సాటి 

ధనంబు లేదిలన్’ అనియు ‘విద్యలేని వాడు వింతపశువు’ అనియు భర్తృహరి నీతి 

శతకము ఘోషిస్తూ ఉన్నది. ఇప్పుడు చదువు ‘కొన్న’వారు కొందరు సంతపశువుల 

నాదర్శముగా  తీసుకోనుచున్నారు.

తల్లిదండ్రి సుతుల దరిజేరి చక్కగా

నీతి బోధనములు నేర్పిరేని

నీతిమంతుడగుచు జాతిని నిలబెట్టు

రామమోహనుక్తి రమ్య సూక్తి

"మాతా శత్రుః పితా వైరీ యేన బాలో న పాఠిత: l” “న శోభతే సభా మధ్యే హంస మధ్యే 

బకో యథా" అంటుంది పంచతంత్రం . అంటే పిల్లల్ని చదివించని తల్లి , తండ్రి వారి 

పాలిట శత్రువులట. ఎందుకంటే  చదువులేని వాడు సమాజములో హంసలమధ్య 

కొంగలా తేలిపోతాడట. అంతేకాకుండా “పుత్ర: శత్రు: అపండిత:” అని కూడ 

చెబుతుంది పంచతంత్రం. అంటే చదువుకోని సంతానము తల్లితండ్రుల  

పాలి శత్రువులట.

అందువల్ల తల్లిదండ్రులు విధిగా తమపిల్లల్ని చదివించాలి. పిల్లలు విధిగా చదువుకోవాలి.

5. వినయము: ఇది ఐదవ అంశము. చదువు ఎంత ముఖ్యమో చదువుతో పాటు 

వినయము కూడ అంతే ముఖ్యం. అందువల్ల మనిషి ఎంత విద్యావంతుడౌతాడో   అంత 

వినయవంతుడు కూడ కావాలి . వినయంలేని విద్య వాసన లేని పువ్వు వంటిది . అది 

ఎవరికీ ఉపయోగ పడదు . తనకు కూడ పనికిరాదు. 

మనిషి ఈ ఐదు అంశాలను జాగ్రత్తగా పరిశీలించి తగిన విధంగా మసలుకుంటే అది 

వ్యక్తిత్వవికాసానికి ఎంతో దోహదము చేస్తుంది.

वस्त्रेण वपुषा वाचा विद्यया विनयेन च ।

वकारैः पञ्चभिर्हीनः नरो नायाति गौरवम् ॥

इन सभी 5 'व-कार’ माने 'वा' से शुरू होने वाले शब्द के बिना एक व्यक्ति सम्मान प्राप्त नहीं 

करसकता है: ओ पांच इस प्रकार है : कपड़े, रूप, भाषण, ज्ञान और विनम्रता।

किसी व्यक्ति को सम्मान प्राप्त करने के लिए कुछ बुनियादी आवश्यकताएं होती हैं। यहां सभी पांच 

आवश्यकताएं 'वा' से शुरू होती हैं।

 1. वस्त्र (कपड़े) । इंसानों के लिए समाज में जरूरी है। यह कपडे फालतू और महंगा होना जरूरी 

नहीं है, बस सभ्य और उपयुक्त रहेंगे तो।

2. वपुष (शारीरिक सुन्दरता व शुभ्रता) । यह केवल शारीरिक सुंदरता की बात नहीं कर रहा है, बल्कि 

आंतरिक सुंदरता और स्वच्छता व्यक्ति का जौरव बढाता है।

3. वाका (भाषण) । व्यक्ति की वाणी सुखद, आकर्षक और हानिरहित होनी चाहिए।

4. विद्या (ज्ञान, शिक्षा) । एक व्यक्ति के लिए उपरोक्त तीन 'वकार' बरकरार रखने के लिए यह बहुत 

महत्वपूर्ण है। शिक्षा दुनिया और खुद को बढ़ावा देती है। यह मुक्ति प्राप्त करने का एक अचूक 

तरीका भी है।

5. विनय: यह किसी भी इंसान के लिए यह गुण सबसे महत्वपूर्ण है। चाहे वह अमीर हो या गरीब, युवा 

हो या बूढ़ा - नम्रता ही एक ऐसा आभूषा है जिसे वह हर समय अपने साथ रखना चाहिए।

जिस व्यक्ति में उपरोक्त सभी 5 गुण होते हैं, वह जहाँ भी जाता है, स्वतः ही मान-सम्मान प्राप्त कर 

लेता है।

vastreṇa vapuṣā vācā vidyayā vinayena ca ।

vakāraiḥ pañcabhirhīnaḥ naro nāyāti gauravam ॥

 A person without all these 5 'va' kaaraa-s (words starting with 'va') does not attain respect: 

clothes, appearance, speech, knowledge and humility.

For a person to attain respect, there are a few basic requirements. All the five requirements quoted here start with the Sanskrit alphabet 'va'.

1. Vastra (clothes). For humans, being absorbed in society is necessary. It doesn't 

have to be extravagant and expensive but just decent and appropriate.

2. Vapuṣā (appearance). This is not just referring to physical beauty, but more the 

presentability of a person, in reference to inner beauty and cleanliness.

3. Vācā (speech). One's speech should be pleasant, appealing and harmless. 

Speech is the most invaluable component for human being which enriches or 

enhances his stature in the society.

4. Vidyaa (knowledge, education). This is very important for a person to have, in 

order to possess the above three 'VA’kāra-s. Education gives one awareness of the 

world (and himself). It is also the one surefire way to attain liberation (Mukti).

5. Vinaya (humility). Above all Vinaya is the most important adornment to any 

human being. Whether he is rich or poor, young or old - humility is the one 

adornment he can carry with him at all times. A person without humility is as good 

as a king having crown but not clothes.

The person having all the above 5 qualities, automatically attains respect wherever 

he is.

స్వస్తి.

 ****************************************************

 అజరామర సూక్తి – 252

अजरामर सूक्ति – 252

Eternal Quote – 252

न रत्नमन्विष्यति मृग्यते हि तत् l कुमार संभवम् – महाकवि कालीदास

న రత్నమన్విష్యతి మృగ్యతేహి తత్ l కుమారసంభవము – మహాకవి కాళీదాసు

విలువైన వజ్రమును పట్టుదల తో శ్రద్ధతో వెదికితే దొరుకుతుంది కానీ ఊరకనే దొరకదు కదా ! వజ్రము వద్దకు మనము పోవలసినదే వజ్రము మనవద్దకు రాదు. అదేవిధముగా తగిన గురువు కొరకు తపించు. కష్టపడి వెదకి ఆయన పాదములు పట్టు. స్వయం ప్రకటిత గురువులు చెప్పేది మాన్యము చేసేది శూన్యము. నీటిలో బ్రతికే చేపను, తన ముక్కుతో పైకెత్తి ఆకాశములోకి తీసుకొనిపోయి ‘ నేను ఈ చేపకు స్వచ్చమైన ప్రాణవాయువును ఇచ్చినానని సంతోషించినదట. ఇది మన స్వయం ప్రకటిత గురువుల గొప్పదనము. అందుకే:

పట్టు విడకు నీ సాధన

ఫలియించును శుభ కామన

ఆలకించు నా బోధన

అట్టిపెట్టు నీ వాదన

न रत्नमन्विष्यति मृग्यते हि तत् l कुमार संभवम् – महाकवि कालीदास

 

रत्न ग्राहक को नहीं खोजा करते हैं, ग्राहक ही रत्नों की खोज किया करते हैं

आराम से साधकों कि ज्ञान प्राप्त नहीं होता ,

ज्ञान के साधकों को आराम प्राप्त नहीं होता l

आजकल हम अनेकानेक स्वयंसिद्ध गुरु लोगों को देख सकते हैं l वे केवल खुद के बारे में

सोचते हैं बलकि भक्तों के बारे में नहीं l

चिडिया  सोचती है कि मछली को हवा में उठाकर, प्राणवायु के लिए पानी में तड़पती हुई मछली को, खुले आकाश के  ताजी हवा में सांस लेने की अवसर देकर मछली पर विपुल दया प्रकट किया गया है। हमारे स्वयं सिद्ध बाबालोग ऐसा ही सोचते हैं l

 

Na ratnamanwishyati mrigyate hi tat l Kumara Sambhavam-Mahakavi Kalidas

A valuable diamond does not seek

It is only sought after

Opportunity doesn't come to you

It should be searched for

It is not that easy to find a Satguru. Only committed and protracted efforts may yield to find out a real Guru. The present day self-proclaimed Gurus cannot show any solution for the questions that arise in your mind. The bird thinks it is the act of kindness that was showered on the fish by allowing to breathe fresh air than to trouble in the water for Oxygen by giving the fish a lift in the air. It is the same thing in the case of Self-Proclaimed Gurus.

స్వస్తి.

 ****************************************************

అజరామర సూక్తి – 253

अजरामर सूक्ति – 253

Eternal Quote – 253

वयाम्सि पशवाश्चैवा भूतानि च जनाधिपा l

गृहस्थैरेव धार्यन्ते तस्माच्च्रेष्ठो गृहाश्रमी ll (सं० वि० गृहाश्रम प्र०)

వయాంసి పశవశ్చైవ భూతాని చ జనాధిపా l

గృహస్థైరేవ ధార్యంతే తస్మాచ్ఛ్రేష్ఠో గృహాశ్రమీ ll (సం. వి. గృహస్తాశ్రమ ప్ర)

చతుర్విధ ఆశ్రమములు ఈ విధముగా చెప్పబడినాయి. బ్రహ్మచర్య, గృహస్థ, వానప్రస్థ, 

సన్యాసాశ్రమములు. వీనిలో గృహస్థ ధర్మము అత్యంత శ్రేష్ఠమైనది. ఎందుకంటే మిగతా 

మూడు ఆశ్రమ ధర్మాలవాళ్ళనూ పోషించ గలిగింది పోషింప వలసినది వాళ్ళే .

పక్షులు పశువులు మానవులు గృహస్థులచేతనేకదా పోషింపబడేది. అందుకే అది 

శ్రేష్ఠతమము.

కృత, త్రేతా, ద్వాపర యుగములలో సన్యసించిన వారాలలో ప్రస్ఫుటముగా కనిపించే 

పేరు  శుకబ్రహ్మదే! ఆయన కౌపీనము కూడా లేకుండా పుడుతూనే అడవులకు 

వెళ్ళిపొయినాడు. శ్రీకృష్ణుడు జగద్గురువైనా పెల్లయినవాడు పైగా ఆయన కూడా 

ద్వాపరమునకు చెందినవాడు. పరమాత్మ తరువాత ఆ పట్టమునండి పుచ్చుకొన్న 

మహనీయుడు ఆదిశంకరులవారు(క్రీ.పూ. 509-477). ఆ తరువాత ముఖ్యముగా 20, 

21 శతాబ్దములలో ఎంతోమంది, బాబాలు, స్వాములు, గురువులు ప్రభవించినారు. ఆది 

శంకరులు క్రీ.పూ. 5వ శతాబ్దికే ఈ మాట చెప్పినారు;

 

జటిలో ముండీ లుంజిత కేశః కాషాయాంబర బహుకృత వేషః l

పశ్యన్నపిచన పశ్యతి మూఢః ఉదర నిమిత్తం బహుకృత వేషః ll

చాలా మంది జటలు ధరించి.. లేదా గుండు గీయించుకుని కాషాయవస్త్రాలను ధరించి 

అనేక వేషాలు వేస్తుంటారు. ఈ వేషాలన్నీ పొట్టకూటి కోసమేగానీ వీరు కళ్లతో చూస్తూ 

కూడా సత్యాన్ని దర్శించలేని మూర్ఖులు అని దీని అర్థం. ‘భజగోవిందం’లో 

శంకరాచార్యులు తొలి పన్నెండు శ్లోకాలు (ద్వాదశ మంజరికా స్తోత్రం) చెప్పిన 

అనంతరం వారి శిష్యులు 14 శ్లోకాలు చెప్పినట్లు పెద్దలు చెబుతూ ఉంటారు. వాటిని 

‘చతుర్దశ మంజరికా స్తోత్రం’గా వ్యవహరిస్తారు. వాటిలో మొదటి శ్లోకమే ఇది. 

శంకరాచార్యులవారి శిష్యుడైన పద్మపాదాచార్యులవారు దీన్ని చెప్పినట్లు ఆర్య వాక్కు. 

కష్టపడకుండా హాయిగా జీవించాలని, లేదా తక్కువ పని చేసి ఎక్కువ లాభం 

పొందాలని మానవులు సహజంగా భావిస్తుంటారు. దానికి సన్యాసమే సరియైన 

మార్గమని నాటికే ఉండినారంటే, అట్టివారు ఈ రోజుల్లో ఉండుట పెద్ద ఆశర్యమైన 

విషయమేమీ కాదు.

 నిజానికి ఐహిక భోగములను సంపూర్ణముగా తృణీకరించి మనసును పరమాత్మ పై 

నిలిపిన వాడే నిజమైన సన్యాసి. అందుకే వేమన ‘హృదయముపదిలంబైతే, గుదికొను 

సన్యాసమునకు కొమ్ములుగలవే’ అంటాడు. నిజమైన సన్యాసులు ప్రాపంచిక 

విషయాలను వదిలిపెట్టి జీవిత పరమార్థం ఏమిటో తెలుసుకుని దాన్ని సాధించడానికి 

సాధన చేస్తుంటారు. నిరంతరం పరమాత్మకు సంబంధించిన విషయాలను శాస్త్రాల 

ద్వారా గురువుల ద్వారా తెలుసుకుంటూ, శిష్యులకు బోధిస్తూ ఆ విషయాలనే విచారణ 

చేస్తూ మిగత సమయమును  ధ్యానమునకు  కేతాయిన్చుతూ నిస్సంగులై ఉంటారు. 

అట్టివారు దేహపోషణకు ప్రాధాన్యమివ్వరు. అలాంటివారికి సమాజంలో ఎంతో గౌరవం 

ఉంటుంది. వారిని మహాత్ములుగా పరిగణించి పిలిచి అన్నం పెట్టి తమ జన్మ ధన్యమైనట్టు 

భావిస్తారు గృహస్థులు. అలాంటి గౌరవ మర్యాదలు పొందాలన్నా, కడుపు నిండా 

కమ్మని తిండి తినాలన్నా ఆ వేషం వేయాలని కొందరు సోమరులు అనుకుంటారు. ఈ 

మోసగాళ్లు కూడా భగవంతునికి సంబంధించిన మాటలు మాట్లాడుతారు.

నాడు గృహస్థులయి కూడా వశిష్ఠ, విశ్వామిత్ర, అగస్త్య, అత్రి, జమదగ్ని వంటి మహర్షులు 

ధనముపై వ్యామోహమును పొందక అనంత విజ్ఞానమును మనకందించినారు. నేడు 

కేవలము వాక్పటిమ కాశాయములతో దేశములోని ధనరాశులను కొల్లగొడుతున్నారు. ‘సూక్ష్మములో మోక్షము’ దొరుకుతుందని భావించి ‘గొర్రె – కసాయి’ సామెతను 

అనుసరించుతున్నారు.

నిజానికి గృహస్తుది గురుతరమైన బాధ్యత. అతను ఉన్నంతలోతాను తింటూ పరులకు 

పెడతాడు. అందుకే కబీర్ దాసు అంటాడు;

సాఁయీ ఇత్నా దీజియె జామే కుటుంబ్ సమాయ్ l

మై భీ భూకా ణా రహూఁ సాధున భూఁకా జాయ్ ll

అంటే గృహస్తు భగవంతుని ఎల్లపుడు అతిథి అభ్యాగతులకు పెట్టి తానూ అనగా తానూ 

తన కుటుంబము తినగాలిగినంత మాత్రమే ఇవ్వమని కోరుతాడు. అట్టి గృహస్తాశ్రమ 

ధర్మము శ్రేష్ఠతమము.

वयाम्सि पशवाश्चैवा भूतानि च जनाधिपा l

गृहस्थैरेव धार्यन्ते तस्माच्च्रेष्ठो गृहाश्रमी ll (सं० वि० गृहाश्रम प्र०)

जिस से ब्रह्मचारी, वानप्रस्थ और संन्यासी, इन तीन आश्रमियों को अन्न –वस्त्रादि दान से नित्यप्रति 

गृहस्थ धारण – पोषण करता है इस लिए व्यवहार में गृहाश्रम सबसे बड़ा है । इतना ही नहीं इतना 

ही नहीं. गृहस्ती वना, जला, वायु चरों को भी एना देता है l उसीलिए गृहस्ताश्रम श्रेष्ठतम मानाजाता 

है lकृत, त्रेता, द्वापर युगों में संसारी ज्यादा थे और वे लोग बहुत रुजू वर्तनी थे l गृहस्त रहतेहुए भी 

वशिष्ठ विश्वामित्र, अगस्त्य आदि ऋषिवर विवाहित थे लेकिन उन लोगों का विज्ञान योगदान का 

कोइ सीमा नहीं है l द्वापर में शुक महर्षि पैदा होते ही सन्यासी बनगएl 

उसीलिए वे शुकाब्रह्मा कहलाए l जगद्गुरु श्रीकृष्ण भी गृहस्ती ही थे l द्वापर के उपरान्त आदि 

शंकराचार्य को ही जगद्गुरु पद प्राप्त हुआ l लेकिन आजकल स्वामीजी बहुत बढ़गए और उनके 

आमदनी भी असीमित होगया l उसीलिए ये ढोंगी सन्यासीलोग केवल धनार्जन केलिए छलको अपनाए l 

संसारी होकर भी कई महापुरुष महा विज्नान का योगदान दिए l गृहस्ताश्रम पर्म्पराको ब्धानेका एक 

प्रतिभाशाली उपकरण है l अगर पूरे व्यवसाई सन्यासी बनगे तो अनाज कौन उगाएगा और हम क्या 

खायेंगे l उसीलिए गृहस्ती सबसे अधिक होता है l

The First Ashrama - "Brahmacharya" or the Student Stage

The Second Ashrama - "Grihastha" or the Householder Stage

The Third Ashrama - "Vanaprastha" or the Hermit Stage

The Fourth Ashrama - "Sannyasa" or the Wandering Ascetic Stage

Grihasthaasrama is the one which takes care of all the other three in addition to which it takes care of all the livestock and all the humankind.

During the earlier yugas Mahrshis like Vashishta, Vishwamitra, Agstya, Valmiki, Vedavyaas were all married and their contribution of Vijnan to the world is immeasurable. Now a days Sanyasees are growing leaps and bounds. God only know how many of them have seen and shown the God. On the contrary the claim themselves to be God. One thing these people should remember that they are being fed by Grihasthis only. A person, to realise God, need not become a Sanyasi. Ramakrishna Paramahamsa is a married person. Till a few years back Swami Kandukuri Shivaanandamuyrthi was a Grihasthi.  To become a great scholar, to propagate good to public one need not be a Sanyasi and on the contrary he better be a Grihasthi to feed human and to impart knowledge to the best of his ability.

స్వస్తి.

****************************************************

అజరామర సూక్తి – 254

अजरामर सूक्ति – 254

Eternal Quote –254

अपनेय मुदेतु मिच्छता तिमिरं रोषमयं धिया पुरः l

अविभिद्य विशाक्रुतं तमः प्रभया नांशुमता प्युदीयते ll

అపనేయ ముదేతు మిచ్ఛతా తిమిరం రోషమయం ధియా  పురః l

అవిభిద్య విశాకృతం తమః ప్రభయా నాంశుమతా ప్యుదీయతే ll

మహాకవి భారవి (కిరాతార్జునీయము)

అభ్యుదయములను పొందగోరువాడు తన లోని రోషమును, తమస్సును అంటే 

అలసత్వమును ముందుగా అధిగమించవలెను . ఇది నిజమే కదా! సూర్యుడుకూడా 

చీకటి ముగిసిన పిమ్మటే ఉదయించుతాడు .

పట్టుదల దాని ప్రతిఫలాన్ని ఎప్పుడూ విఫలం చేయదు. మనము ధృఢసంకల్పముతో 

ప్రయత్నిస్తే, విజయం ఖచ్చితముగా మనదే అవుతుంది. జీవితంలో చాలా శ్రద్ధతో 

పరిశీలించి పరీక్షించిన  తరువాత మన పనిని ఎన్నుకోవాలి, కాని ఒకసారి ఎన్నుకున్న 

తరువాత, దానిని  సాధించకుండా మనము వదిలిపెట్టకూడదు. పట్టుదలతో 

గొప్పతనానికి ఎదిగిన పురుషుల ఉదాహరణలు చాలా ఉన్నాయి.

ధైర్య భగీరథుండు పరి ధారణ కెప్పుడు నాయకుండు ఆ

శౌర్య మహీ పతే మనకు సర్వ విధమ్ముల వర్ణకుండు ఆ

ఆర్య కృతాస్త్రు నెప్పుడును ఔదల దాల్చుచు కార్యభార మై

శ్వర్యము గా దలంచుచు సుసాధ్యము  జేయుము పట్టు వీడకన్

ఆ భగీరథుడు మనకు ఆదర్శప్రాయుడు. ఆయన అడుగుజాడలలో నడిస్తే సత్ఫలితమే 

మన చేతికందుతుంది. పట్టుదలకు గొప్ప స్థిరమైన శక్తి ఉంది. నిరాశ మనిషిని 

కృంగదీస్తుంది. బలహీనులు మరియు పిరికివారు మాత్రమే నిరాశకు లోనవుతారు. 

పట్టుదలతో ఉన్నవారు దానిని సరకుగొనక లక్ష్యాన్ని చేజిక్కిన్చుకొంటారు. పట్టుదలతో 

ఉన్న వ్యక్తి చివరికి విజయం సాధిస్తాడు; ఒకవేళ విధివశాత్తు అతను విఫలమైనా, తనకు 

ఉత్తమమైన పనిని చేసినానన్నసంతృప్తి ఉంటుంది. పట్టుదలతో ఉన్న మనిషికి. 'నెమ్మదిగా 

మరియు స్థిమితముగా ఉంటే విజయము తప్పక లభిస్తుంది.'

 

अपनेय मुदेतु मिच्छता तिमिरं रोषमयं धिया पुरः l

अविभिद्य विशाक्रुतं तमः प्रभया नांशुमता प्युदीयते ll

 

समृद्धि की इच्छा रखने वाले व्यक्ति को अपने जुनून, क्रोध, जलन, अपनी आलसता और जड़ता पर 

नियंत्रण रखना चाहिए। रात ढलने के बाद ही सूरज उगता है।

हमारा मानसिक दृढ़ता अपने प्रतिफल से कभी नहीं चूकनी चाहिए। अगर हम इच्छाशक्ति के साथ 

प्रयास करें तो सफलता निश्चित रूप से हमारी ही होगी। जीवन में हमें अपने काम का चुनाव बहुत 

सोच-समझकर करना चाहिए, लेकिन जब हमने उसे एक बार चुन लिया तो उसे पूरा करने से किसी 

भी हालत में रुकना नहीं l चलचित्र इन्तेहान केलिए मजरूह सुल्तानपुरी का इस गीत का एक चरण 

देखिए ।

रुक जाना नहीं तू कहीं हार के

काँटों पे चल के मिलेंगे साये बहार के

ओ राही, ओ राही

साथी न कारवां है

ये तेरा इम्तिहां है

यूँ ही चला चल दिल के सहारे

करती है मंजिल तुझको इशारे

देख कहीं कोई रोक नहीं ले तुझको पुकार के

ओ राही, ओ राही...    

ऐसे पुरुषों के कई उदाहरण हैं जो दृढ़ता के साथ महानता तक पहुंचे हैं। सब से बड़ा उदाहरण है 

राजा  भागीरथ का l किसी भी अटकल उन्हें अपनी ध्येय से चूकने नहीं दिया l घ्रुढता  में स्थायी शक्ति 

होती है। मनुष्य के पास निराशा के क्षण आते हैं, लेकिन कमजोर और डरपोक 'निराशा’ की परछाई 

में. खड़े होकर आगे नहीं बढ़ते l  दृढनिश्चयीलोग इसके माध्यम से अपना रास्ता बनाते हैं और लक्ष्य 

तक पहुंचते हैं। एक आदमी जो ध्रुढ रहता है वह विपक्ष से चकित नहीं होता है, लेकिन आगे बढ़ता है 

और अंत में जीत जाता हैl अगर किसी भी हालत में  भले ही वह असफल हो जाए, उसे यह जानकर 

संतोष होगा कि उसने अपना सर्वश्रेष्ठ प्रदर्शन किया है। हमेशा तेज दौड़ने वालों की नहीं होती, बल्कि 

धीरज धरने वाले की ही जीत होती है। 'धीमी और स्थिर रहने से ही किसी भी स्पर्धा जीतसकते हैं।'

 

Apaneya mudhethu micchataa timiram roshamayam dhiya purah l

Avibhidya visaakrutam tamahprabhaya naamshumathaa pyudeeyathe ll

MAHAKAVI BHAARAVI (KIRATHARJUNEEYAM)

Perseverance is ultimate to prosperity. A person aspiring prosperity should control his passion, anger, irritation, his indolence and inertia. After all Sun rises only the night vanishes.

Perseverance never fails of its reward. If we strive with a will, success will surely be ours. We should choose our work in life after great care, but when we have once chosen it, nothing should deter us from accomplishing it. There are numerous examples of men who have risen to greatness with perseverance. Demosthenes, the great Greek orator, overcame his defeat of stammering by putting pebbles in his mouth, and by practicing public speaking.

Perseverance has great sustaining power. Moments of despair and disappointment come to man, but the weak and the timid remain in the ‘slough of despond.’ The persevering ones force their way through it, and reach the goal. A man who perseveres is not baffled by the opposition, but goes on and wins in the end; even if he fails, he will have the satisfaction of knowing that he has done his best. The race is not always to the swift, but to the persevering man. ‘Slow and steady wins the race.’

స్వస్తి.

 ***************************************

 అజరామర సూక్తి – 255

अजरामर सूक्ति – 255

Eternal Quote – 255

शरीरमाद्यं खलु धर्मसाधनम् l कुमारासंभावं – महाकवि कालीदास

శరీర మాధ్యం ఖలు ధర్మ సాధనం l కుమారసంభవము -మహాకవి కాళీదాసు

శరీర మాధ్యం = శరీరం + ఆధ్యం  = మొట్టమొదట శరీరమే  

ఖలు = అధిక

ధర్మసాధనం  = సత్కార్యాచరణ సాధనముl

ధర్మ సాధనమునకు శరీరమునకు మించిన మాధ్యమము లేదు

నాత్యశ్నతస్తు యోగోఽస్తి న చైకాంతమనశ్నతః ।

న చాతిస్వప్నశీలస్య జాగ్రతో నైవ చార్జున l।6-16 ।।

ఓ అర్జునా, ఎవరైతే మరీ ఎక్కువ తింటారో లేదా మరీ తక్కువ తింటారో; మరీ ఎక్కువ 

నిద్ర పోతారో లేదా మరీ తక్కువ నిద్ర పోతారో - వారు యోగములో విజయం 

సాధించలేరు.

  ధ్యానము యొక్క విషయాన్ని మరియు దాని అంతిమ లక్ష్యాన్ని వివరించిన పిదప, శ్రీ 

కృష్ణుడు కొన్ని నియమాలను చెప్తున్నాడు. శారీరిక నిర్వహణ నియమాలను 

అతిక్రమించినవారు యోగములో సాఫల్యం సాధించలేరు అంటున్నాడు. తరచుగా, 

ఆధ్యాత్మిక పథం లో కొత్తగా ఆరంభించినవారు, తమ అసంపూర్ణ జ్ఞానం తో ఇలా 

చెప్తారు: "నీవు ఆత్మవు, శరీరానివి కావు. కాబట్టి శారీరిక నిర్వహణ మర్చిపోయి, 

ఆధ్యాత్మిక కార్యకలాపాలలో నిమగ్నమవ్వుము." కానీ, ఇటువంటి సిద్ధాంతం మనిషిని 

ఎక్కువ దూరం తీస్కువెళ్ళలేదు. ‘నేను’ అన్నది శరీరము  కాదు అన్న విషయం నిజమే 

అయినా, ఈ శరీరమే మన జీవించి ఉన్నతకాలం మన వాహనం, మరియు దానిని 

చక్కగా చూసుకోవలసిన భాద్యత మనపై ఉంది. ఆయుర్వేద పుస్తకమైన 'చరక 

సంహితా' ఇలా పేర్కొంటున్నది: “శరీర మాధ్యం ఖలు ధర్మ సాధనం” "ఈ శరీరమే 

ధర్మ కార్యములు చేయటానికి సాధనము". ఒకవేళ శరీరం అనారోగ్యంపాలు అయితే 

ఆధ్యాత్మిక ప్రయత్నాలు కూడా కుంటు పడుతాయి. రామాయణం ఇలా పేర్కొంటుంది : 

“తను బిను భజన వేద నహీఁ వరనా” "ఆధ్యాత్మిక పనుల్లో నిమగ్నమై ఉన్నా శరీరాన్ని 

నిర్లక్ష్యం చేయమని వేదములు చెప్పలేదు". నిజానికి

, భౌతిక ప్రాపంచిక శాస్త్ర సహాయంతో మన శరీరాన్ని చక్కగా చూసుకొమ్మని 

ఉపదేశిస్తున్నాయి. ఈశోపనిషత్తు ప్రకారం:

అంధం తమః ప్రవిశంతి యే ఽవిద్యాం ఉపాసతే l

తతో భూయ ఇవ తే తమో య ఉ విద్యాయాం రతాః ll (9)

"భౌతిక విద్యను మాత్రమే పెంపొందించుకునేవారు నరకానికి పోతారు. కానీ, కేవలం 

ఆధ్యాత్మిక విద్యనే పెంపొందించుకునేవారు అంతకంటే ఘోరమైన నరకానికి పోతారు." 

భౌతిక విద్య అనేది మన శారీరిక నిర్వహణకు చాలా అవసరం, అదే సమయంలో 

ఆధ్యాత్మిక శాస్త్రము అనేది మనలో అంతర్గత దివ్యత్వం ప్రకటితమవటానికి చాలా 

అవసరం. మనం ఈ రెంటినీ జీవితంలో సమతుల్యంగా ఉంచుకోవాలి. కాబట్టి, 

యోగాసనాలు, ప్రాణాయామం మరియు సమతుల్య ఆహారం అనేవి వైదిక జ్ఞానంలో 

భాగమే. నాలుగు వేదాలలో ప్రతిదానికీ భౌతిక జ్ఞానాన్ని ఇచ్చే అనుబంధ వేదము ఉంది. 

అథర్వ వేదము యొక్క అనుబంధ వేదము ఆయుర్వేదము, ఇది ప్రాచీనమైన ఆరోగ్య, 

వైద్య శాస్త్రము. వేదములు శారీరిక స్వస్థత పట్ల కూడా చాల శ్రద్ధ చూపిస్తున్నా 

యనటానికి ఇది ఒక నిదర్శనం. అందుకే, మరీ ఎక్కువ తినటం లేదా అసలు తినక 

పోవటం, తీవ్ర పరిశ్రమ లేదా పూర్తి జడత్వం వంటివి యోగమునకు అవరోధాలు. 

ఆధ్యాత్మిక సాధకులు - తాజా పోషకాలతో కూడిన ఆహారం భుజిస్తూ, ప్రతి రోజూ 

వ్యాయామం చేస్తూ, రాత్రి పూట తగినంత నిద్ర పోతూ - తమ శరీరాన్ని చక్కగా 

నిర్వహించుకోవాలి.

సకల మానవులకు శరీరమే ధర్మసాధక యంత్రం. ఆ శరీరాన్ని రక్షించే దైవం 

ఆరోగ్యమే. ‘‘శరీరం ఆద్యం ఖలు ధర్మసాధనం’’ అన్నాడు మహాకవి కాళిదాసు. నిశ్చల 

నిర్మల నిష్ఠాగరిష్ఠతతో మానవుడు జ్ఞాన , విజ్ఞానాలు, సముపార్జించాలన్నా శారీరక 

ఆరోగ్యం కావాలి. శరీర ఆరోగ్యం కలవారే మానసిక ఆరోగ్యం కలిగి ఉంటారు.

దుఃఖేష్వను ద్విగ్నమనాః సుఖేషు విగత స్పృహః l

వీతరాగభయః క్రోధో స్థిత ధీర్ముని రుచ్యతే ll

కష్టాలు, దుఃఖాలు ఎదురైనప్పుడు కృంగిపోకుండా, ఐశ్వర్యాలు, సుఖాలు 

సమకూరినప్పుడు పొంగిపోకుండా మానవుడు స్థిత ప్రజ్ఞుడుగా వుండాలని భగవద్గీత 

బోధిస్తోంది. అలా వుండటానికి కూడా ఆరోగ్యం కావాలి. తర్కబద్ధత లేని, ఫలితం 

తెలియని తపస్సులతో, నియమనిష్ఠలతో గౌతమ బుద్ధుడు ఎవరో ఉపదేశిస్తే పుష్ఠిగా 

ఉన్న శరీరాన్ని ఆరేళ్లపాటు శుష్కింపజేసుకున్నాడు. ఫలితం కానరాలేదు. చివరకు స్పృహ 

కోల్పోయి ఒక చెట్టు కింద పడి ఉండగా సుజాత అనే యాదవ మహిళ చూసి, నోట్లో 

పాలు పోసి.. తాగించి బతికించింది.

ప్రయోజనం తెలియని నిష్ఠలతో.. తపస్సులతో.. ఉపవాసాలతో శుష్కీభూతం అయిన 

శరీరం నుండి శుష్కీభూత ఆలోచనలే వస్తాయని బుద్ధుడు తెలుసుకున్నాడు. తనను 

బ్రతికించిన మహిళ సుజాత తనకు జీవిత సత్యం చెప్పిన గురువు అయిందని 

తెలుసుకున్నాడు. స్వయంగా తాను అనుభవించి, తెలుసుకున్న సత్యాన్ని సమాజానికి 

సందేశంగా అందించాడు. 80 ఏళ్ల వయసు వరకూ పర్యటనలు చేసి, బౌద్ధతత్వశాస్ర్తాన్ని 

విస్తరింపజేయగల శక్తికి మూలం ఆ మహనీయుని ఆరోగ్యభాగ్యమే! భారతీయ తాత్విక 

చింతనను ప్రపంచంలోనే అగ్రస్థానంలో నిలబెట్టినవిఉపనిషత్తులు. వందకుపైగా ఉన్న 

ఉపనిషత్తులలో ముఖ్యమైన కఠోపనిషత్తు మానవ జీవితానికి చక్కని భాష్యం చెప్పింది. 

ఆరోగ్యకరమైన దేహానికి, అవినాశియైున ఆత్మకి (దేహికి) ఉన్న సంబంఽధాన్ని 

వివరించింది.

ఆత్మానాం రథినం విద్ది శరీరం రథమేవచ

బుద్ధింతు సారథిం విద్ది మనః ప్రగ్రహమేవచ

ఇంద్రియాణి హయానా హుర్విషయాస్తుషు గోచరాన్‌

మానవ శరీరం రథం! ఆత్మ(దేహి) రథికుడు! ఆ రథికుని బుద్ధి సారథి! మనస్సు పగ్గం! 

ఇంద్రియాలు (కోరికలు) గుర్రాలు! విషయాలు (అనుభవాలు) మార్గాలు! బుద్ధి అనే 

సారథి మనస్సు అనే పగ్గాన్ని చేతబట్టి, కోరికలు అనే గుర్రాల్ని సరియైున మార్గాల్లో 

నడిపించాలంటుంది ఈ ఉపనిషత్తు. మానవులు ఇలా వుండాలంటే, శరీరాలు సంపూర్ణ 

ఆరోగ్యంగా ఉండాలి. శారీరక ఆరోగ్యం మానసిక ఆరోగ్యాన్నీ, మేధాశక్తినీ, 

పెంచుతుంది. అన్ని రకాల భోగభాగ్యాల కన్నా ఆరోగ్య భాగ్యమే మిన్న! అందుకే పెద్దలు 

‘ఆరోగ్యమే మహాభాగ్యం’ అన్నారు.

 

शरीरमाद्यं खलु धर्मसाधनम् l

शरीरमाद्यम् = शरीरम् + आद्यम् = पहले पहल शरीर

खलु = अधिक

धर्मसाधनम् = धर्म + साधनम् = उचित काम करनेका साधन होता है l

उपनिषद् का उपदेश है कि हमारा शरीर एक रथ है। हमारा शरीर एक वाहन ही तो है जो चलता रहता है । इसमें यदि कोई रुकावट आ जाए यानि इसमें रोग आ जाए, दुर्घटना घटी  या किसी कारण से चोट आ जाए तो सब अस्त-व्यस्त हो जाता है। मृत्यु आने के पहले ही अगर  यह निष्क्रिय हो जाता है तो उसे भंगार में फैंक देते हैं । अब आदमी जीतेजी मृत सामान होजाता है l

        इससे यही समझ आता है- 'जान है तो जहान है।' यदि शरीर स्वस्थ है तो हम दुनिया के किसी भी काम को करने में समर्थ होते हैं परंतु इसके अस्वस्थ होते ही चक्का जाम जैसी स्थिति हो जाती है। हम स्वयं को असहाय समझने लगते हैं। ऐसा लगता है मानो हमारे साथ-साथ पूरी दुनिया भी स्थिर हो गयी है।

     महाकवि कालिदास ने सत्य कहा है- 'शरीरमाद्यं खलु धर्मसाधनम्' अर्थात् हमारा शरीर धर्म(कर्म) का साधन है। शरीर स्वस्थ है तो हम अपने सामाजिक, नैतिक, धार्मिक, पारिवारिक दायित्वों को पूर्ण कर सकते हैं। शरीर के अस्वस्थ होने पर हमें किसी से बात करना या किसी भी प्रकार के शोर को सुनना नहीं चाहते बल्कि

 

चिड़चिड़े हो जाते हैं। कहने का तात्पर्य है कि हमें कुछ भी अच्छा नहीं लगता।

       इस प्रकार कष्ट की स्थिति में हम किसी भी काम को करने में असमर्थ हो जाते हैं। हम भगवद् भजन भी नहीं कर सकते। वह भी तभी कर सकेंगे जब हम स्वयं स्वस्थ होंगे। शरीरिक कष्टों के आने पर और उस परेशानी के चलते हम प्रभु को स्मरण भी न करके उसे अपने कष्टों के लिए उलाहने देते हैं।

        शरीर का स्वस्थ रहना हमारे लिए बहुत आवश्यक है। इसके लिए हमें स्वास्थ्य के नियमों का पालन करना चाहिए। उचित आहार-विहार पर ध्यान देना आवश्यक है। इसे सजा-संवार कर रखना चाहिए। मात्र शरीर को सब कुछ समझ कर चौबीसों घंटे इसी शरीर की सेवा में लगे रहकर शेष सभी दायित्वों से मुँह नहीं मोड़ना

 

अनुचित है।

      शरीर के साथ साथ दिमाग भी स्वस्थ रहना चाहिए l कई शारीरिक रुग्मता हमारे बुद्धि के असंतुलन से ही होते हैं l उसलिए हमारे सूक्ष्म शरीर, जिस में मन भी एक अविभाज्य भाग है, को संतुलन रखना है l अगर स्थूल और सूक्ष्म शरीर ठीक रास्ते पर चलते हैं तो कारण शरीर, जो तीसरा है, उसे अच्छे अच्छे कर्मों का फल प्राप्त होनेसे वहा भी दुरुस्त रहता है और इंसान को सीधे रास्ते पर चलाता है l

हमारा यह शरीर साधन है साध्य नहीं। नश्वर शरीर को ही सब कुछ मानकर दीन-दुनिया भूल जाना उचित नहीं। किसी विद्वान ने इस विषय में कहा है-

  'क्या तन माँजता रे आखिर माटी में मिल जाना'

       समय बीतते यह शरीर विकारों से युक्त हो जाता है। इसका सौंदर्य भी कुछ निश्चित समय के लिए ही होता है। जहाँ तक हो सके शरीर से आगे सोच कर इस संसार में आने के उद्देश्य(मोक्ष) को प्राप्त करने की ओर कदम बढ़ाएँ और अपने इस मानव जीवन को सफल बनाने के लक्ष्य में सफलता प्राप्त करें।

Sharira Madhyam Khalu Dharma Sadhanam l Kumarasambhavam-Mahakavi Kalidas

 

At the outset let me first separate the conjunctions of the words and convey the meaning of each word of the said saying by Kalidasa in Kumara Sambhavam.

SharIramAdyaM (शरीरमाद्यम्) = Sharira (शरीर) + Adyam (आद्यम्)

SharIra = body

Adyam = first

Adi (आदि) = beginning

Khalu (खलु) = for emphasis and also used at times as meter filler

DharmasAdhanam (धर्मसाधनम्) = dharma (धर्म) + Saadhanam (साधनम्)

Dharma = duty, right act, what needs to be done...

Saadhanam = instrument

To consolidate, the meaning goes as follows:

Physical body is the medium for the righteous action.  

Mahakavi Kalidasa in his work Kumarasambhavam says this eternal truth..

Here does the shariram mean only physical body? No, according to Yoga Sutras every individual has three bodies. Atma (Soul) is apparently clad in three bodies and enjoy three corresponding states. The physiological system of my body is called Sthula-Deha (Physical- Body). The Vital, Psychic, and Intellectual system of my body is called the Sukshma-Deha (Subtle Body). The Blissful Consciousness, the awareness principle is called the Karana-Deha (Causal Body).

So the scriptures want me to use all the three bodies for the righteous act. Am I doing so? Let me take the physical body first, it is like the vehicle which helps me to travel to my destination. I need to take good care of it at the same time I must not misuse it for my sensual gratification. I should not pamper it more than required. I should not abuse it for the trivial pleasures and also I should not use lots of medication. Nature has its own way to cure and unless it is chronic aliment I should not get addicted to medication. Instead of pampering my body if I use it to the service of other as said in the Shubhashitam it will be as using it in the righteous act.   Here under find the beautiful message from Nitishstra:

Paropakaram Vahanti Nadya, Paropakaram Duhanti Gaaya l

Paropakaram Phalanti Vriksha, Paropakaram Idam Shareeram ll

“Rivers flow for others to benefit, Cows give milk for others to benefit, Trees bear fruits for others to benefit, and similarly this physical body is also meant for others to benefit.” To divert our physical body for help of others, for that matter even for personal usage, we should keep it fit to be useful.

Now the second sharira called the Sukshma which comprises of mind has to also be used for righteous activities. Mind is nothing but a bundle of thoughts, they say as many as 60 to 70 thousand thoughts get projected every day. One cannot stop the thoughts or but can regulate them to only good once or with positive tendencies. Thoughts should not aim at selfish needs alone and then they cannot be called as righteous activities. The activities should beneficial yo the society. If they are good for the society it is good for us also.  The mind is the one which bonds or liberates an individual. When we think of ourselves it is bondage when for others, it is liberation.

Next is the causal body (karana sharira) which is normally concealed by karma which in turn imprisons us in duality and suffering if our deeds are not according to dharma.

To consummate everything, if the physical body is healthy it will allow the Sushma Sarira say it mind to think on sound lines for the benefit of the society which will include you and your neighbor also. That is why Rig-Veda says ‘Aano bhadraaH kratavo yanthu vishwatah’ which means let noble thoughts come from all the sides. When your deeds are Dharmic your Karma Phala which goes to your Karana Sharira will be good and directs you to stay in the right path.

Therefore to do well we have to sustain active life and for that health is of at most importance.

స్వస్తి.

 

***************************************

అజరామర సూక్తి – 256

अजरामर सूक्ति – 256

Eternal Quote – 256

पाषाणखंडे श्वपि रत्ना बुद्धिः

कांतेति धीः लोहित माम्सपिंडे l

पंचात्मके वर्षमणिचात्मा भावो

जयत्यसौ काचानामात्मलीला ll

పాషాణ ఖండే ష్వపి రత్న బుద్ధిః 

కాంతేతి ధీః శోణిత మాంసపిండే l

పంచాత్మకే వర్ష్మణి  చాత్మభావో

జయత్యసౌ కాచన మోహలీల ll

లోకములో అజ్ఞాన ప్రభావ మపరిమితము . జనులకు రాళ్ళ యందు రత్న భావము 

కలుగుచున్నది. రక్త మాంస పిండ(శరీరమన్న అర్థము కూడా కలదు) సంయుక్తము ను 

కామినిగా భామినిగా పూర్ణేందు యామినిగా భావించుచున్నాడు . పంచభూత 

సమాశ్రయమైన దేహమును తానుగా భావించుకొను చున్నాడు . ఇక ఆత్మ జ్ఞాన 

చింతనకు తావేదీ!

‘యద్భావం తద్భవతి’ అన్నారు ఆర్యులు. ‘ఆశామోహములా దరిరానీకోయీ’ అన్నాడు 

ఒక చలనచిత్ర సుకవి. నిజజీవితములో ఎక్కడ చూసినా మాన భంగములు, అక్రమ 

సంబంధములు. ఇదేనా మన సంస్కృతి, ఇదేనా మన ప్రగతి?

సంస్కారము నుండి ఉద్భవించినది సంస్కృతి. ఒక సమాజము యొక్క మనుగడలో 

మిళితమైన కళలు, నమ్మకాలు, , తరాలలో ఏర్పడిన అంతరాలు, తరాల మధ్య 

వారసత్వ సేతువగు హేతువు,  మొదలగునవి ఎన్నో కలిసినపుడు అది "సంస్కృతి" 

అనబడుతుంది. ఒక్క మాటలో చెప్పవలసి వస్తే ఒక సమాజముయొక్క సంపూర్ణ జీవన 

విధానమే ఆ సమాజపు సంస్కృతి అని నిర్వచింపవచ్చును.  ఆ సమాజంలో పాటించే 

ఆచారాలు, పద్ధతులు,  వస్త్రధారణ, భాష, మతం, ఆటలు, విశ్వాసాలు, కళలు - అన్నీ 

కలిపి సంస్కృతి అవుతాయి. గతించిన కాలం గురించి భవిష్యత్ తరాలకు అందించే 

వారధి సంస్కృతి. కావున ఈ సంస్కృతికి నీతి నియమము ఆయువుపట్టు. అవి 

కాపాడుకొంటే మనము ఆత్మజ్ఞానము వైపు అడుగు వేయవచ్చు.

నీతి నియమము, నేటి సమాజములోని మనిషికి ఊరుకము (pants) మరియు కూసము 

(Shirt) వంటిది.ఉన్నది ఉన్నట్లుగా తన ఉనికి లేని శరీరానికి ఎన్నో అలంకారాలు 

చేసుకొంటున్నాము. అంటే ఒక స్థిరమైన నియమము లేదు. ఒక పాటించదగిన నీతి 

లేదు. ఈ విషయమును గమనించవలసినది ముఖ్యముగా యౌవ్వన వతులైన స్త్రీలు.

పండు తీపి తెలుపు పరికించగా చెట్టు

చెట్టు గుట్టు మట్టి చెప్పు కనగ

నీరు బీజ మెరువు నిర్ద్గుష్ఠముగనున్న

చెట్టు బ్రతుకగలదు చివరి వరకు

కావున సంస్కారము అన్నది ఎంత ఉన్నతమైనది అన్నది చదువరుల విచక్షణకు వదలి 

ఈ విశ్లేషణ ఇక్కడ నిలుపుచున్నాను.

 

पाषाणखंडे श्वपि रत्ना बुद्धिः

कांतेति धीः लोहित माम्सपिंडे l

पंचात्मके वर्षमणिचात्मा भावो

जयत्यसौ काचानामात्मलीला ll

इस दुनिया में अज्ञान ने ज्ञान का मुखौटा पहना था। रक्त मांस और शरीर का संगम मन को प्रभावित 

कर रहा है कन्या या विवाहित सुंदर युवती के रूप में। भीतर निहित पांच तत्व शरीर है जिसे आप 

हमेशा महसूस करते हैं कि वह स्वयं है। इतनी तीव्र भावनाओं के साथ, आत्म-साक्षात्कार कहाँ से आ 

सकता है।

 आर्यों ने 'यादभवं तद्भवती' कहा है। 'आशमोहमुला दरिरानिकोयी' ने तेलुगु फ़िल्मों के एक गीतकार 

ने कहा। आजकल की हिंसा और अवैध संबंध हम वास्तविक जीवन में हर जगह पाते हैं। क्या यही 

हमारी संस्कृति है, क्या यही हमारी प्रगति है?

संस्कृति मूल रूप से आत्मा या मन की साधना है, और बाद में इसने विभिन्न मापदंडों की छतरी के 

रूप में कार्य किया। अब हम इसे "संस्कृति" कह सकते हैं, जब समाज के अस्तित्व में कला, विश्वास, 

अंतर-पीढ़ीगत, अंतर-पीढ़ीगत, और इसी तरह की अन्य चीजें आपस में जुड़ी हुई हैं। एक शब्द 

में, किसी समाज की संस्कृति को उस समाज की संपूर्ण जीवन शैली के रूप में परिभाषित किया जा 

सकता है। उस समाज के रीति-रिवाज, प्रथाएं, पहनावा, भाषा, धर्म, खेल, विश्वास और कला सभी 

मिलकर संस्कृति का निर्माण करते हैं। संस्कृति अतीत से आने वाली पीढ़ियों को एक सेतु प्रदान 

करती है। तो कानून का शासन इस संस्कृति की जीवनदायिनी है। एक शब्द में, किसी समाज की 

संस्कृति को उस समाज की संपूर्ण जीवन शैली के रूप में परिभाषित किया जा सकता है। उस समाज 

के रीति-रिवाज, प्रथाएं, पहनावा, भाषा, धर्म, खेल, विश्वास और कला सभी मिलकर संस्कृति का 

निर्माण करते हैं। संस्कृति वह सेतु है जो अतीत से आने वाली पीढ़ियों के लिए मार्ग प्रशस्त करती है। 

तो कानून का शासन इस संस्कृति की जीवनदायिनी है। अगर इसे संरक्षित रखा जाए तो हम ज्ञान की 

ओर कदम बढ़ा सकते हैं। एक शब्द में, किसी समाज की संस्कृति को उस समाज की संपूर्ण जीवन 

शैली के रूप में परिभाषित किया जा सकता है। उस समाज के रीति-रिवाज, प्रथाएं, पहनावा, भाषा, 

धर्म, खेल, विश्वास और कला सभी मिलकर संस्कृति का निर्माण करते हैं। एक पुल संस्कृति जो भविष्य 

की पीढ़ियों को अतीत के बारे में प्रदान करती है। तो कानून का शासन इस संस्कृति की 

जीवनदायिनी है। यदि वे संरक्षित हैं तो हम धीरे-धीरे आत्मज्ञान की ओर कदम बढ़ा सकते हैं।

फल की मिठास बोलसकती है पेड़ कितना दुरुस्त है

जो मिट्टी की जल खाद और बीज

के योग्यता के अनुसार फल को रसमय बनाता है

उस तरह के पेड़ ही मीठे फल देकर अंत तक जीवित रह सकता है

इसलिए मैं इस विश्लेषण को यहां पाठक के विवेक पर छोड़ता हूँ इस चोटी सी बात के साथ कि 

हमारी संस्कृति की तुलना परिवर्तनशील पश्चिमी आदतों मत करो। अफ़रंज किसी भी हालत में 

पीतल नहीं बनसकता l

Pashana khande shvapi ratna buddhih

Kaanthethi dheeh sonitha maamsapinde

Panchaatmake varshmanichaatma bhaavo

Jayatyasow kaachana moha leela

In this world ignorance wore the mask of knowledge. The confluence of blood 

flesh and body is influencing the mind in the form of damsel or even married 

pretty young lady. The five elements contained within is the body which you 

always feel that is yourself. With such intense emotions, where from the self 

realisation can come.

 ‘Yadbhavam tadbhavati’ is what the Aryans said. ‘Ashamohamula

Dariranikoyi’ said a Lyric Writer of Telugu Films. Now-a-days violence and

illicit relationships we find everywhere in real life. Is this our culture, is this our

progress?

Culture is originally meant the cultivation of the soul or mind, and later on it 

served as the umbrella of various parameters. Now we can term it as 

"culture" when the arts, beliefs, intergenerational, intergenerational, and so on 

are intertwined in the survival of a society. In a word, the culture of a society can 

be defined as the whole way of life of that society. The customs, practices, 

dress, language, religion, games, beliefs, and arts of that society all come 

together to form culture. Culture provides a bridge to future generations from 

the past. So the rule of law is the lifeblood of this culture.

In a word, the culture of a society can be defined as the whole way of life of 

that society. The customs, practices, dress, language, religion, games, beliefs, 

and arts of that society all come together to form culture. Culture is the bridge 

that paves path to future generations from the past. So the rule of law is the 

lifeblood of this culture. If it is preserved we can step towards enlightenment. In a 

word, the culture of a society can be defined as the whole way of life of that 

society. 

The customs, practices, dress, language, religion, games, beliefs, and arts of 

that society all come together to form culture. A bridge culture that provides for 

future generations about the past. So the rule of law is the lifeblood of this 

culture. If they are preserved we can step towards enlightenment.

The sweetness of the fruit says the able body of the tree

Which is due to worth of the soil

Water manure and the seed

The tree can survive till the end giving sweet fruits

So I leave this analysis here to the discretion of the reader as to how much 

superior our culture is compared to aping of variable western habits.

 స్వస్తి.

 

***************************************

అజరామర సూక్తి – 257

अजरामर सूक्ति – 257

Eternal Quote – 257

सर्वत्र खल्वात्मानुमानेन वर्तितुं युक्तम् l विक्रमोर्वशीयम (महाकवि कालीदास)

సర్వత్ర ఖల్వాత్మానుమానేన వర్తితుం యుక్తం l విక్రమోర్వశీయం (మహాకవి కాళీ దాసు)

స్థితి ని బట్టి గతిని ఎన్నుకొనుట శ్రేష్టము

सर्वत्र खल्वात्मानुमानेन वर्तितुं युक्तम् l विक्रमोर्वशीयम (महाकवि कालीदास)

प्रत्येक व्यक्ति को स्वयं की स्थिति के अनुसार कार्य करना ही अत्यन्त उपयुक्त होता है।

Sarvatra khalwaatmaanumaanena vartitum yuktam

Vikramorvasheeyam (Mahakavi Kalidas)

It is best for everyone to act in accordance with his own status everywhere.

స్వస్తి.

***************************************

అజరామర సూక్తి – 258

अजरामर सूक्ति – 258

Eternal Quote – 258

धारणाद्धर्म इत्याहुः धर्मो धारयते प्रजा

यात्स्या द्धारण संयुक्तःसधर्म इतिनिश्चयः l

युवैव धर्मशीलः स्यादानित्यम खालुजीवितम

कोहिजानाति कस्याद्य मृत्युकालो भवेदति ll

ధారణాద్ధర్మ ఇత్యాహుః ధర్మో ధారయతే ప్రజాః

యత్స్యాద్ధారణ సంయుక్తః సధర్మ ఇతినిశ్చయః l

యువైవ ధర్మశీలః స్యాదనిత్యం ఖలు జీవితం 

కోహిజానాతి కస్యాద్య మృత్యుకాలో భవేదతి ll

ధర్మమనే పదానికి వ్యవహారములో అనేక అర్థాలు చెప్పవలసి వస్తుంది. ప్రకరణాన్ని బట్టి 

అర్థభేదం సంభవిస్తుంది. ఇక్కడ ధర్మానికి, 'లోక వ్యవస్థ దెబ్బ తినకుండా ప్రతివాడు 

అనుసరించవలసిన సామాన్య నియమము' అన్న అర్థము చెప్పుకొంటే సరిపోతుంది. 

సమాజాన్ని చక్కజేసే ధర్మాలను ఎవరూ అతిక్రమించగూడదు. అలా అతిక్రమిస్తే 

సమాజము దెబ్బతింటుంది .

పశు పక్షి క్రిమి కీటకాదులు తమ నియమిత ధర్మాన్ని అతిక్రమించవు . ఆ ఇబ్బంది ఒక 

మానవునకు మాత్రమే! అందుకే ఇన్ని శాస్త్రాలు ఇన్ని నీతులు.

ఇక కొందరు ఈ ధర్మాచరణ అంతా ముసలి వాళ్లకు మాత్రమే నవయువకులమైన 

మనకెందుకు అనుకొంటారు. అంతకు మించిన పొరబాటు లేదు. లోకములో అందరికీ 

తెలిసినదే అయినా గుర్తుంచుకోదలచని రహస్యము ఒకటుంది. అదే మృత్యువు . 'నిత్యం 

సన్నిహితోమృత్యుః కర్తవ్యం ధర్మ సంగ్రహమ్' అన్నది ఆర్య వాక్కు. బ్రతికినంతకాలము 

ఒక వ్యక్తికి ఎల్లవేళలా తోడుగా వుండేది మృత్యువే. ఆ సత్యాన్ని తెలుసుకొంటే అది 

స్నేహితునిగా కౌగిలించుకొంటుంది  లేకుంటే శత్రువుగా కబళించుతుంది. కాబట్టి 

ఏవయసులో కూడా ధర్మ పథమును వీడకూడదు.

धारणाद्धर्म इत्याहुः धर्मो धारयते प्रजा

यात्स्या द्धारण संयुक्तःसधर्म इतिनिश्चयः l

युवैव धर्मशीलः स्यादानित्यम खालुजीवितम

कोहिजानाति कस्याद्य मृत्युकालो भवेदति ll

धर्मं वह है जो सबको एकता की डोर में बाँध देना चाहता है l धर्मं भली प्रवृत्तियों को उबारता है और 

बुरी प्रवृत्तियों का दमन करता है l धर्मं विश्व का संरक्षक है l धर्मं की परिभाषा देते हुए भीष्म पितामह 

ऊपर की सूक्ती कहते हैं l

जिस का अर्थ है " जो धारण करता है, एकत्र करता है l उसे धर्मं कहते हैं l धर्मं प्रजा को धारण करता है l 

जिस में प्रजा को धारण कर एक सूत्र में बाँध देनेकी सामर्थ्य है, वह निश्चय ही धर्मं है l"

धर्म मनुष्य को उसकी स्वाभाविक कमजोरियों पर विजय पालेनेके लिए प्रेरित करता है l धर्मं वह सेतु 

है जिस से जीवात्मा द्वारा दुःख-पाप कि थपेड़ों व मगरमच्छों से क्षुब्ध इस संसार-सागर को पार 

कियाजा सकता है l

हिन्दू धर्मं वैदिक धर्मं है l हमारे बहुत से पुरातन ग्रंधों में विशुद्ध धर्मं केलिए 'सनाथन धर्मं' नाम मिलता 

है l 'सनाथन' का अर्थ है 'शास्वत या हमेशा बना रहनेवाला, अर्थात जिसका ना आदी है न ही अंत l 

हमारा हिन्दू धर्म, सनातन धर्म के रूप में सभी दह्र्मों का मूलाधार है l क्योंकि यह सबसे पुराथान धर्म 

है और सभी धर्म सिद्धांतों के विभिन्न पहलुओं का इसमें पहले से ही  समावेश कर्लियागया था l

गोषु भक्तिर्भवेद्यास्य प्रनावेचा ध्रुधामतिःlपुन्र्जन्मानी विश्वासः सवाई हिन्दुरिती स्मृतःll

अर्थात गोमाता में जिस की भक्ति हो प्रणव जिस का पूज्य मंत्र हो, पुनार्जन्ममे जिसका विश्वास हो, वही 

हिन्दू है l वर्णाश्रम धर्मानुकूल अचार-विचार के द्वारा जीवन व्यतीत करनेवाला ही हिन्दू हैं l

जो श्रुति स्म्रुति पुराण इतिहास और शास्त्रों का कदर करता है वही हिन्दू है l

हिन्दू धर्मं व इससे जुड़ी मान्यताओं का असली महत्व समझने की आज नितान्त आवश्यकता है l

धर्म एव हतो हन्ति धर्मो रक्षति रक्षितः ⁠।

तस्माद् धर्मं न त्यजामि मा नो धर्मो हतोऽवधीत् ⁠।⁠।⁠

Dhaaranaaddharmamityaahuh dharmo dhaarayathe prajaa

Yatsyaaddhaarana samyuktah sadharma ithinishayah l

Yuvaiva dharmasheelah syaadanityam khalujeevitham

Kohijaanaathi kassyaadya mrutyukaalo bhavedathi ll

Dharma is a key concept with multiple meanings. There is no single word translation for dharma in western languages. In our culture, dharma signifies behaviors that are considered to be in accord with order that makes life and universe possible, and includes duties, rights, laws, conduct, virtues and ‘‘right way of living’’. If one crosses the path of Dharma that would be detrimental to both him and the society also.

When all the herbivorous, carnivorous and omnivorous animals, Avifauna (various birds), amphibians or aquatic have their own dharma which they never cross. The difficulty is only with the human race.

Perception of some youngsters is that Dharma is only meant for the old. It is not true. Young or old 'Mruthyu' is the only companion all throughout our life whether we like or not. If we like it embraces at the appropriate time otherwise it will slain. That is why if we tread the right path 'Mruthyu' becomes the friend. That is why our elders say ' your MRITYU is always nearby. Your duty is to muster dharma.'

Hence let us take Dharma to our stride and march on the path of life.

స్వస్తి.

***************************************

అజరామర సూక్తి – 259

अजरामर सूक्ति – 259

Eternal Quote – 259

वरमेको गुणी पुत्रो न च मूर्खशतान्यपि ।

एकश्चन्द्रस्तमो हन्ति न च तारगणोऽपिच ॥ - - सुभाषितरत्नभाण्डागार

వరమేకో గుణీ పుత్రో న చ మూర్ఖ శతాన్యపి ।
ఏకశ్చంద్రస్తమో హన్తి న తారణోऽపి చ ॥

సుగుణవంతుడు, విద్యాధికుడు, జ్ఞాన సంపన్నుడు, సన్మార్గ ప్రవర్తనుడు, ధర్మ వర్తనుడు, 

పరోపకార పరయణత్వము కలిగిన వాడు, సచ్ఛీలవంతుడు అయిన ఒక్క కుమారుడు 

కలిగి ఉండడమే ఒక వరము, ఒక అదృష్టము.

మూర్ఖులు, అజ్ఞానులు, దుర్మార్గులు, లోక కంటకులు, విద్యా గంధము లేని వారు, 

పరులకు అపకారము చేయు వారు అయిన వంద మంది కుమారులేల? కౌరవ 

సంతానము వలె!! అటువంటి వారు ఉండిననూ దండగే.

సుగుణవంతుడైన సుతుడు ఒక్కడు చాలు

గుణ విహీన సుతుల గుట్టలేల

నిండుచందురుండు నింగినొక్కడు చాలు

ఎన్ని తారలున్న ఏమి ఫలము

సువిశాలమైన ఆకాశములో కాంతులీనుచుండే ఉండే ఒక్క పున్నమి చంద్రుడు చాలును 

ఆకాశమునంతటినీ స్వచ్ఛమైన కాంతులతో నింపడానికి, చూపరులకి ఆహ్లాదాన్ని 

కలుగజేయడానికినీ మనస్సులను ఉత్తేజ పరచుటకునూ. మరియూ ఈ భూమిని 

అంతటినీ వెలుగులతో నింపి మనో రంజకం చేయుటకునూ. ఆకాశములో మిణుకు 

మిణుకుమని ఉండే అనేకమైన నక్షత్రాల వలన ఏమి ప్రయోజనము? ఈ భూమండలము 

పైన వాటి కాంతులు కూడా ప్రసరింపవు. అవి పూర్ణ చంద్రుని వలె ఏ రకమైన ఉత్తేజాన్ని, 

ఉల్లసాన్ని కలుగజేయవు. అవి నిష్ప్రయోజనము. నిష్ఫలము.

वरमेको गुणी पुत्रो न च मूर्खशतान्यपि ।

एकश्चन्द्रस्तमो हन्ति न च तारगणोऽपिच ॥ - - सुभाषितरत्नभाण्डागार

इन पंक्तियों का अर्थ है कि यदि  एक श्रेष्ठ और गुणवान पुत्र (संतान) , सैकड़ों मुर्ख पुत्रो की अपेक्षा 

अधिक उत्तम है | जैसे एक चन्द्रमा का प्रकाश सम्पूर्ण आकाश को प्रकाशित करता है जिसे 

हजारों तारें भी नहीं कर पाते वैसे ही किसी परिवार को मान-सम्मान और प्रसिद्धि एक श्रेष्ठ और 

गुणवान संतान से मिलेगी उतना कभी भी सैकड़ों मुर्ख संतानो से नहीं मिलेगी 

जो गुणवान होताहै वहा आम के पेड़ जैसा छाँवभी देती है और मीठा पल भी l अपने पत्तोंका तोरण 

सजाके गृह कोभी मंगल करती है l लेकिन खजूर का उदाहरण देतेहुए कबीरदासजी क्याकहते हैं देखीए :

“बड़ा हुआ तो क्या हुआ जैसे पेड़ खजूर।

पंछी को छाया नहीं फल लागे अति दूर ॥”

खजूर के पेड़ के समान बड़ा होने का क्या लाभ, जो ना ठीक से किसी को छाँव दे पाता है और न ही 

उसके फल सुलभ (आसान) होते हैं।

व्यक्ति चाहें कितना भी धनवान या बलवान हो, जब तक वो किसी के काम नहीं आ सकता या किसी 

की मदद नहीं कर सकता तब तक ऐसे व्यक्ति का होना व्यर्थ है।

varameko guṇī putro na ca murkhaśśatānyapi ।

ekaścandrastamo hanti na ca tārā gaṇo'pi ca ॥

- subhāṣitaratnabhāṇḍāgāra

(Even) one progeny with efficacy is a blessing, not a hundred that are foolish. 

One moon drives out darkness, not a whole constellation of stars.

More isn't always better! Billions and billions of stars can be seen in the night 

sky. But on a moonless night, the stars don't do much to brighten the skies. 

However, one moon, although alone, can light up the night.

This metaphor is used very appropriately to depict the value of values! Even if 

one is the lone offspring, if he has good values and efficacy he will always 

bring more joy to his parents than a hundred dull and foolish children.

Values carry the most value!

స్వస్తి.

********************************************************

అజరామర సూక్తి – 260

अजरामर सूक्ति – 260

Eternal Quote – 260

अमोघ क्रोध हर्षस्य स्वयं कृत्यान्य वेक्षितुः l

आत्मा प्रत्यय कोशस्य वासुदैव वसुंधरा ll

అమోఘ క్రోధ హర్షస్య స్వయం క్రుత్యాన్యవేక్షితుః l

ఆత్మా ప్రత్యయ కోశస్య వసుదైవ వసుంధరా ll మహాభారతము – శాంతిపర్వము

ఆత్మ విశ్వాసమే వ్యక్తిగత విషయాలకు మూలకారణము. ఆత్మ విశ్వాసము లేనివాడు 

అన్నీవున్నా ఏ కార్యాన్నీ సాధించలేడు. అది ఒక్కటి వుంటే అతడు దేనినైనా 

సాధించగలడు. అయితే ఈ విశ్వాసము అహంకారముగా మారకూడదు .

ఈ విషయాన్నే మహాభారతము లోని శాంతి పర్వములో వ్యాసులవారు ఈ విధముగా 

శెలవిచ్చినారు. వ్యర్థముగా ఇతరులపై కోపాన్ని గానీ, హర్షాన్నిగానీ ప్రదర్శించనివానికి,

స్వయముగా అన్నిపనులు చక్కబెట్టుకోగలవానికి వసుంధర అంటే ఈ భూదేవి అంటే 

ఈప్రపంచము సకల సంపదలను అనుగ్రహిస్తుంది.

అతడిని అందరూ ఆప్యాతతో చూసిఆదరించటమేగాక అతని జీవితము అభ్యుదయ 

పథములో పయనించుతుంది . అసలు ‘భ’ అంటే ‘అభివృద్ధి’ అనగా అభ్యుదయము 

అని కూడా ఒక అర్థము. ‘రతము’ అంటే కోరుకొనేది అని అర్థము. ‘భారత’ అన్న 

మాటకు అంత మంచి అర్థము ఉన్నది. అసలు అర్థమేలేని ‘INDIA’ అన్న 

ఆంగ్లపదమును లజ్జారహితముగా పట్టుకొని ఊగులాడుచున్నాము.

आत्मविश्वास व आत्मनिर्भरता  समृद्धि का कारण होता है। यदि वह अनुपस्थित है तो मनुष्य का जीवन 

नीरस है। एक बात जो सुनिश्चित करनी चाहिए कि यह आत्मविश्वास कभी भी उसके अहंकार से 

विस्थापित नहीं होना चाहिए।

महाभारत के शांतिपर्व में महर्षि व्यास यही कहते हैं। वह कहते हैं, 'जो दूसरों पर व्यर्थ क्रोध और हास्य, 

नहीं दिखाता है और अपने साधनों को अंत तक क्रियान्वित करने में सक्षम है, उसे देवी पृथ्वी (दुनिया) का 

आशीर्वाद हर समय प्राप्त होता है।

 उसके लिए, समृद्धि लक्ष्य होता है और प्रगति उनका पथ। वास्तव में 'भा' का अर्थ है समृद्धि और 'रत' का 

अर्थ है प्रगति। इस महान शब्द 'भारत' का प्रयोग करने के बजाय हमें 'इंडिया' का उपयोग करने में शर्म 

आनी चाहिए जो पूरी तरह से एक अर्थहीन शब्द है।

amogha krodhaharshasya swayam krutyanyavekshithuh l

aatma pratyaya kosasya vasudaiva vasundhara ll Mahabharata – 

Shantiparva

Confidence is the cause of prosperity. If that is absent the life of the human 

being is insipid. One thing that one should ensure is that this self-confidence 

should never be displaced by his EGO.

This is what Vyasamaharshi says in the Shanthiprva of Mahabharatha. He 

adds 'He who does not show useless anger and humour on others and is 

capable of executing his means to the ends is blessed by the Goddess earth 

(The World).

 For him, prosperity is the goal and progress is the path. In fact ‘Bha’ means 

prosperity and ‘rata (रत)’ means progress. Instead of using this great word ‘

Bharata’ we should feel ashamed to use ‘India’ which is totally a meaningless 

word.

స్వస్తి.

*****************************************

అజరామర సూక్తి – 261

अजरामर सूक्ति – 261

Eternal Quote – 261

अर्थं सप्रतिबन्धं प्रभुरधिगन्तुं सहायवानेव ।

दृश्यं तमसि न पश्यन्ति दीपेन विना सचक्षुरपि ॥ मालाविकाग्निमित्रम्- महाकवि कालिदास

అర్థం సంప్రతిబంధం ప్రభురధిగంతుం సహాయవానేవ l

దృశ్యం తమసి న పశ్యంతి దీపేన వినా సచక్షురపి ll - మాళవికాగ్నిమిత్రము (మహాకవి కాళీదాసు)

కార్య సాఫల్యతకు అవరోధములు అధికమయినప్పుడు ఆత్మీయుడు అందుబాటులో వుంటే ఆ ఆనందమే వేరు. ఒక్కడికే బరువైన వస్తువునెత్తుటకు ఒక తోడుంటే , బరువు తగ్గిపోతుంది కదా !

కటికచీకటిని ఛేదించుటకు కరదీపిక కావలసినదేకదా!

సహాయం కోసం అడగడానికి, ఈ క్రింది శాశ్వతమైన సిద్ధాంతాలపై ఆసక్తి ఉన్న ఈ రకమైన వ్యక్తులను తీసుకోవాలి. మీరు అంతటా వస్తే, మీరు అలాంటి వ్యక్తుల సహాయం కోరాలి.

ఒకరికి సహాయం చేయడానికి, మీకు డబ్బు మాత్రమే అవసరం లేదు, దీనికి మంచి మనస్సు అవసరం. ఒకరికి సహాయం చేయడానికి, మీకు డబ్బు మాత్రమే అవసరం లేదు, దీనికి మంచి మనస్సు అవసరం. గొప్ప సేవ ఏమిటంటే, మేము అవసరమైనవారికి సహాయం చేస్తాము, తరువాత అతను తనకు తానుగా సహాయపడగలడు. ఎలాంటి నెపంతో ఇతరులకు సహాయం చేసేవాడు చాలా త్వరగా ఎత్తుకు చేరుకుంటాడు. 

ఇతరులకు సహాయము చేయడమంటే వానికి డబ్బులిచ్చుటయే కాదు, ఆకలిగొన్న వానికి అన్నము, ఆపదగోన్నవానికి మనఃపూర్వకమగు సలహా ఇచ్చుట ఎంతో ఘనమైన సహాయము.  ఒక వ్యక్తికి సహాయము ఎంతగా చేయవలేనంటే, ఆ సహాయము పండిన వ్యక్తి ఆపై తనకు తానే సహాయము చేసుకొనే స్థితిలో ఉంటూ తానూ ఇతరులకు సహాయము చేయవలెను. ధనవంతుల చికిత్స కోసం వైద్యులు బజారులో కోకొల్లలు. ఎందుకంటే వాళ్ళు డబ్బుల వర్షము కురిపిస్తారు. 

దరిద్రాయ కృతం దానం శూన్య లింగస్య పూజనం l

అనాథ ప్రేత సంస్కారం కోటి యజ్ఞ సమం విధుః ll అన్నారు పెద్దలు. 

కావున పెదలనాదుకొనుట, పూజకు నోచని శివలింగమునకు నిత్య పూజ కల్పించుట, దహన సంస్కారములకు నోచుకోని శవాసంస్కారము, కోటి యజ్ఞ ఫలమును కూర్చుతుంది.

దానధర్మాలు చేయడం, ఇతరులకు సేవ చేయడం లో ఎటువంటి అహం ఉండకూడదు, ఇది నిత్య సత్య వచనము. మనము అందరికీ సహాయము చేయలేము, కాని ప్రతి ఒక్కరూ ఎవరో ఒకరికి సహాయము చేయగలరు కదా! సేవ నిజమునకు అంత సులభమైన పని కాదు, కానీ దానిని అలవరచుకొంటే సేవితుల చల్లని దీవెనలే మన మనసుకు ఎంతయో ప్రశాంతతను కూర్చుతయే గాక భగవంతునికి చేరువ చేస్తాయి.  మానవ సేవయే మాధవ సేవ అన్నది జగత్ప్రసిద్ధిగన్న సత్యము. జీవించే మనిషి ఇతరులకు మంచి చేయటం మానేసినప్పుడు, అతను ఆధ్యాత్మికంగా మరణించైనా వానితో సమానమే!

సహాయము చేయగలుగలేని  కష్టాలను  ఇతరులు కలిగియుంటే వారి కొరకు తగిన 

ఆలోచన చేసి  సమస్యకు పరిష్కార మార్గము తెలుపుట. నిజానికి అది పెద్ద 

సహాయము. నిజమైన ఆప్యాయత ప్రశంసల ద్వారా కాదు, సేవ ద్వారా లభించగలదు. 

ఒక వ్యక్తి మరొక వ్యక్తికి సహాయం చేసినప్పుడు, దేవుడు అతనికి సహాయం చేస్తాడు 

మరియు దేవుడే ఆవ్యక్తికి, అతని నియమ నిష్ఠలకు ముగ్ధుడై  తోడుగా వుంటే, ఇక 

అతను చేయలేనిది ఏముంటుంది. ఇతరులకు సహాయం చేయడం ద్వారా మనిషికి 

చాలా ఆనందం లభిస్తుంది,

మనిషి తాను సంతోషంగా ఉండాలని కోరుకుంటాడు కాని ఇతరులకు సహాయం 

చేయడానికి అతను ఇష్టపడడు.

 अर्थं सप्रतिबन्धं प्रभुरधिगन्तुं सहायवानेव ।

दृश्यं तमसि न पश्यन्ति दीपेन विना सचक्षुरपि ॥ मालाविकाग्निमित्रम्- महाकवि कालिदास

केवल वही जिसके पास मदद करने के लिए कोई है, वह किसी वस्तु को पकड़ सकता है या एक लक्ष्य 

प्राप्त कर सकता है जब प्रक्रिया में बाधाएं या बाधाएं हों। आंखों वाला व्यक्ति भी दीपक की सहायता से ही 

अंधेरे में किसी वस्तु को देख सकेगा। मदद मांगने केलिए इन प्रकार के वव्यक्तियों से लेना चाहिए जिन 

के विचार इन निम्न लिखित शाश्वत सूक्तियों पर आधारित है l अगर मिलें तो वैसे लोगों का मदद माँगना 

चाहिए l किसी की मदद करने के लिए केवल धन की जरूरत नहीं होती, उस के लिए एक अच्छे मन की 

जरूरत होती हैं l महान सेवा यह है कि हम किसी जरूरतमंद की इस तरह मदद करें कि बाद में वह 

अपनी मदद खुद कर सकेl

जो बिना दिखावे के दूसरों की मदत करता हैं वह शीघ्र ही ऊँचाई पर पहुँचता हैंl दूसरों को सहयोग देना 

ही, उनको अपना सहयोगी बनाना हैंl मरहम लगा सको तो किसी गरीब के जख्मों पर लगा देना, हकीम 

बहुत है बाजार में अमीरों के इलाज खातिर l परोपकार करना, दूसरों की सेवा करना और उसमें जरा भी 

अहंकार न करना, यही सच्ची शिक्षा हैं l हम हर किसी की मदद नहीं कर सकते, लेकिन हर कोई किसी 

की मदद कर सकता हैं l सेवा सबसे कठिन व्रत हैं l गरीबों की सेवा ईश्वर की सेवा हैं l जीवन प्रेम है, और 

जब मनुष्य दूसरों के प्रति भलाई करना बंद कर देता है, तो उसकी आध्यात्मिक मृत्यु हो जाती हैं l अपनी 

परेशानियों की वजह दूसरों को मानने से आपकी परेशानियां कभी कम नहीं हो सकती हैं l परेशानी का 

हल ढूंढें और दूसरों की मदत करें l कई बार व्यक्ति दूसरों की मदत करके अपनी परेशानी का हल पा 

लेता हैं l  वास्तविक स्नेह प्रशंसा से नहीं, सेवा से दर्शाया जाता हैंl जब कोई व्यक्ति किसी दुसरे व्यक्ति की 

मदत करता है तो ईश्वर उसकी मदत करता हैं और जब किसी की मदत ईश्वर करता है तो वह कुछ भी 

कर सकता हैं l इंसान को सबसे ज्यादा ख़ुशी दूसरों की मदत करके मिलती हैं, परन्तु इंसान खुश तो होना 

चाहता हैं पर दूसरों की मदत नहीं करना चाहता हैं l

Artham sapratibandham prabhuradhigantum sahaayavaaneva

Drishyam tamasi na pashyanti deepena vinaa sachakshurapi

Only one who has someone to help will be able to get hold of an object or achieve a goal when there are impediments or obstructions in the process. Even a person with eyes will be able to see an object in darkness only with the help of a lamp.

Malavikaagni Mitramu (Mahakavi Kalidasa)

To ask for help, these types of persons should be taken who are keen on these following eternal axioms. If you come across, then you should ask for the help of such people.

To help someone, you don't just need money, it takes a good mind. To help someone, you don't just need money, it takes a good mind. Great service is that we help a needy in such a way that later he can help himself. The one who helps others without any pretense reaches the heights very soon. To help others is to make them your ally. If you can apply ointment, apply it on the wounds of the poor, Hakim is enough in the market for the treatment of the rich. To do charity, to serve others and not to have any ego in it, this is the true teaching. We cannot help everyone, but everyone can help someone. Service is the most difficult vow. Service to the poor is the service of God. Service is. Life is love, and when a man stops doing well to others, he dies spiritually.

Believing others as the reason for your troubles can never reduce your troubles. Find a solution to the problem and help others. Many times a person finds a solution to his problem by helping others. Genuine affection is not by praise, but by service. When a person helps another person, God helps him and when God helps someone, he can do anything. Man gets the most happiness by helping others, but man wants to be happy. He does not want to help others.

స్వస్తి.

***************************************

అజరామర సూక్తి – 262

अजरामर सूक्ति – 262

Eternal Quote – 262

ननु वक्तृविशेष नि:स्पृहा गुणगृह्या वचने विपश्चितःl

నను వక్తృవిశేష నిస్పృహా గుణగృహ్యా వచనే విపశ్చితఃl

ప్రాజ్ఞులు విలువను, చెప్పిన మాటకు ఇస్తారు గానీ అది చెప్పినవారిని బట్టి కాదు .

కబీర్ దాసు గారి కాలములో ముస్లీముల పాలన కారణముగా కాశీ లో  మతపరమైన ఘర్షణకు అధికముగా ఉండేది. ఆయన స్వయముగా రాముని నమ్మినవాడు. తాను స్వయముగా విగ్రహారాధకుడు కాదు. ఆయా మతానుయాయులు ఫకీర్లను, మౌల్వీలను,  సాధు, సంత్  గురువులను తతతమ మతములకు ఆపాదించుకొని  వారికి గుర్తింపును ఇచ్చేవారు, దీనిని కబీర్ దాసు గారు తీవ్రంగా వ్యతిరేకించినారు.రు కులము మతము మరియు పుట్టుక ఆధారంగా ఎవరినైనా ఉన్నతంగా పరిగణించటానికి నిరాకరించినారు. తెలివి అన్నది మంచితనము అన్నది ఏ ఒక్కరి స్వంతమూ కాదు. ఉన్నత కులానికి చెందిన వారిలో ఎందఱో అవినీతి పరులను బుద్ధిహీనులను మనము చూస్తూనే ఉంటాము. అసలు కబీర్ దాసు గారి గురువు స్వామీ రామానంద్ గారు. ఉపదేశించినది తారక మంత్రము.

ఈ సందర్భములోనే సంత్ కబీరు దాసు పై ద్విపద (दोहा) ను చెప్పినారు. దీని ప్రాథమిక భావన ఏమిటంటే, ఒక వ్యక్తి ఏ కులము ఏమతము అన్నది ముఖ్యము కాదు. ఆయన గుణము , జ్ఞానము  ముఖ్యము. పదును లేని కత్తిని కల్గిన ఒరను బంగారుతో చేయించి  ఎన్ని రత్నాలు తాపినా ప్రయోజనము ఉండదు కదా!

ननु वक्तृविशेष नि:स्पृहा गुणगृह्या वचने विपश्चितः l

बुद्धिमान कभी भी बात की कदर करते हैं लेकिन आदमी का नहीं जो बोला है |

इस विषय का विश्लेषण कबीरजी का इस दोहे के द्वारा बहुत विश्लेषण आप पासकते हैं l

जाति न पूछो साधु की, पूछ लीजिये ज्ञान।     

मोल करो तलवार का, पड़ा रहन दो म्यान ll 

धार्मिक आडंबरों के साथ ही कबीर साहेब के समय की एक विडंबना रही हिन्दू धर्म जातिगत संघर्ष का भी शिकार था। लोग एक जाति विशेष के संत / गुरु और तपस्वी को जन्मजात मान्यता देते थे जिसका कबीर साहेब ने तीखा विरोध किया और जातिगत और जन्म आधार पर किसी को श्रेष्ठ मानने से स्पष्ट इंकार कर दिया।                     

किसी भी जाति में ज्ञानी हो सकता है, ऊँची जाति से सबंध रखने वाला कोई भी व्यक्ति भ्रष्ट हो सकता है। कबीर साहेब जब लोगों को समझाते थे तो कुछ लोग यह प्रचार करते थे की यह (कबीर) इस आधार पर ज्ञान बाँट सकता है ?

 यह तो खुद ही निर्गुणी है और इसका कोई गुरु भी नहीं है। इसी के चलते कबीर साहेब को भी रामानंद को अपना गुरु बनाना पड़ा।

 वर्तमान में भी कुछ लोग भगवा धारण कर लेते हैं और पीढ़ी दर पीढ़ी प्रवचन देने को अपना 'जॉब' बना लिया है जो कहाँ तक उचित है आप स्वंय ही इसका निर्णय करें। इसी क्रम में कबीर साहेब का यह दोहा है जिसका मूल भाव है की कोई व्यक्ति किस जाति/सम्प्रदाय और क्षेत्र का इससे कोई फर्क नहीं पड़ता। क्या वह ग्यानी है ? यह काम की बात है। जैसे मोल तलवार का किया जाता है की वे कितनी धारधार और कीमती है / टिकाऊ है, उसकी म्यान का कोई विशेष मूल्य नहीं होता है, वैसे ही गुरु के ज्ञान की कीमत होनी चाहिए ना की गुरु की जाति और सम्प्रदाय की। देखिये, कबीर साहेब ने जातिवाद को झेला था, भले ही वो पारिवारिक हो / सामाजिक हो सभी को। भारतीय समाज में ये जातिवाद बहुत गहराई से घर किये हुए है। बहुत से लेखों से ज्ञात होता है की कबीर साहेब को समाज ने प्रथम द्रष्टि से नकार दिया था और उनकी झोपड़ी गाँव के बाहर बना दी थी। स्वामी कृष्णानंद जी महाराज के द्वारा रचित कबीर बीजक की व्याख्या में वर्णित है की कबीर साहेब की झौपडी वेश्याओं और कसाइयों के पास थी जो की समाज में कोई सम्मानजनक स्थान नहीं रखते थे। एक बार सुमंत नाम के पंडा ने, जिसकी दोस्ती वेश्याओं से थी, कबीर साहेब की झोपड़ी को ही आग के हवाले कर दिया क्योंकि वेश्याओं ने शिकायत की थी कबीर साहेब उनके धंधे के वक़्त भजन शुरू कर देते हैं। बहरहाल बात है की कबीर साहेब ने भी जातिवाद का दंश अवश्य ही झेला है। दूसरी और मुसलमानों के धर्म में व्याप्त आडम्बरों का विरोध करने पर कबीर साहेब उनके भी निशाने पर थे।

कबीर का समय १५वीं या १६वीं शताब्दी का है। भारवी छठी शताब्दी के हैं। भारवी के काल में हमारे देश पर कोई मुस्लिम आक्रमण नहीं हुआ। फिर भी महान भारवी ने भविष्यवाणी की और हमें एक उत्कृष्ट सलाह दी। उस प्रतिभा की दूरदर्शिता का पता लगाएं, जिसने 10 शताब्दी पहले लिखा था।

महामुनि सूत  ब्राह्मण नहीं थे। उनके पुराण प्रवचनों के अधिकांश श्रोता ब्राह्मण थे! मतंग महर्षि ब्राह्मण नहीं थे, लेकिन कई ब्राह्मण उनके शिष्य थे। शबरी उनके शिष्य थी! वेद व्यास ब्राह्मण नहीं थे लेकिन उन्होंने मानव जाति के लिए वेद पुराण इतिहास का योगदान दिया!

इसलिए कभी भी लोगों को उनके रूप या वर्ण से कम मत समझो, उनके ज्ञान का वजन करो।

 

Nanu vaktrivishesha nihsprihaa gunagrihyaa vachane vipashchitah l

The wise are indifferent to who uttered the words, they judge the words by their inherent quality.

In this context Kabirji’s this Doha gives a lot of explanation. Please go through.

Don't ask about the caste of the saint, ask about the knowledge.

Value the sword, let the sheath remain lying.

Meaning: Saint Kabir is saying in simple words that the gentleman should not pay attention to his caste and try to imbibe his knowledge, there is a difference between one's knowledge and his caste, as the importance of the sword It happens because the edge is only in it, the sheath is only a shell, the outer cover is only, which has nothing to do with the edge. Similarly, the value is only of knowledge, and the identity of a gentleman is also the same, caste is an external law, it doesn't matter if it is there or not.

(How accurate is this Doha of Kabir ji in today's context! No matter what the religion or caste is, only knowledge is important, unaware of this, how we are in digestions regarding mutual disputes. How much is the need of Saint Kabir's speech and thinking today! )

Kabir dates back to the 15th or 16th century. Bharavi belongs to the 6th century. During Bharavi's period there were no Muslim invasions on our country. Still the great Bharavi could foresee and gave us an excellent advice. Find out the foresight of that genius who wrote 10 centuries before.

Suta is not a Brahmin. Most of the listeners for his Purana discourses were Brahmins! Matanga Maharshi was not a Brahmin, but many Brahmins were his disciples. Sabari is his disciple! Veda Vyasa was not a Brahmin but he contributed Vedas Puranas Ithihasas to mankind! 

Hence never undermine people by their appearance or cast, weigh their knowledge.

స్వస్తి.

***************************************

అజరామర సూక్తి – 263

अजरामर सूक्ति – 263

Eternal Quote – 263

अमंत्रमक्षरं नास्ति नास्ति मूलमनौषधम्‌।

अयोग्यः पुरुषो नास्ति योजकस्तत्र दुर्लभः॥

అమంత్రమక్షరం నాస్తి నాస్తి మూలం అనౌషధంl

అయోగ్యః పురుషో నాస్తి యోజకస్తత్ర దుర్లభః ll

మంత్రమునకుపయోగపడని అక్షరములెదు. వైద్యమునకుపయోగాపడని మూలికలేదు

యోగ్యత లేని వ్యక్తి (అంటే అయోగ్యుడైన వ్యక్తి) లేడు. ఇవి అన్నీ తెలిసిన వ్యక్తి దొరకడు.

భగవంతుని సృష్టిలో పనికిరానిది అంటూ ఏదీ ఈ ప్రపంచంలో ఉండదు, కానీ ఆ వస్తువు 

యొక్క ప్రయోజనము తెలిస్తేనే మనము దానిని తగు విధముగా వాడగలము, లేదంటే 

నిష్ప్రయోజనమే!

   పూర్వము బ్రహ్మమిత్రుడు అనే గొప్ప గురువు వైద్యశాస్త్ర గురుకులము నడిపేవాడు. 

ఆయన దగ్గర పదిమంది శిష్యులను మాత్రమే చేర్చుకొనేవాడు.  ఒకనాడు ఆయన  

ఆపదిమందిని  పిలిచి ‘మీరు అరణ్యం లోకి వెళ్లి, అక్కడున్న అన్ని చెట్లను పరీక్షించి ఏ 

మందుకూ పనికిరాని చెట్టుకు గురుతుగా ఆ చెట్టు ఆకులు తెచ్చి నాకు చూపించండి’ 

అన్నాడు. ప్రతి విద్యార్థీ ఏదో ఒకటి తెచ్చి పనికిరానిదని చూపించినారు. చివరికి పదవ 

విద్యార్థియగు  జీవకుడు విషణ్ణవదనముతో,చీకటి పడుతూ ఉండగా రిక్త హస్తములతో 

వచ్చినాడు. గురువుగారు ‘ఏం నాయనా అలా ఉన్నావు! అని అడిగారు. విద్యార్థి 

‘గురువుగారూ నేను ఎంత వెతికినా వైద్యానికి పనికిరాని ఆకు ఒక్కటీ నాకు 

కనపడలేదు’ అంటూ గురువుగారు శిక్షణా ప్రారంభములో చెప్పిన శ్లోకమును 

గుర్తుచేసినాడు జీవకుడు.

దీని అర్థం ఇది. ‘అమంత్రమక్షరం నాస్తి’ – అంటే మంత్రం కాని అక్షరము లేదు. 

'మననేన త్రాత ఇతి మంత్రం' అనియే కదా శాస్త్రవచనము. కాబట్టి ఉచ్ఛారణా 

లోపముతో ఆమంత్రాక్షరములను మననము చేస్తే అందుకు తగ్గ ఫలితమే వస్తుంది.

ఇక్కడ మా అమ్మమ్మ చెప్పిన ఒక కథ, సందర్భోచితము కావున మీ ముందుంచుతాను. 

వెనుకటికి ఒక ‘నాంచారమ్మ గుడి పూజారిని ఒక మూఢుడు తన చిరకాల వాంఛ 

తీరుటకు ఒక మంత్రము చెప్పమంటే ఆయన “నీ కోరిక ముందు తలచి అటుపై 

సిధ్ధించుటకు అని చెప్పి ‘నమ్మితిని అమ్ నాంచారమ్మా’ అని నెమ్మదిగా 

చెప్పుకొ”మ్మన్నాడు. ఈ మూర్ఖ భక్తుడు ఫలితము సత్వరము పొందనెంచి 

‘నమ్మితినమ్మా నాంచారమ్మా’ అని గడగడ చెప్ప మొదలిడినాడు. అమ్మవారు వాడు 

మంత్రము ఉచ్చరించిన మేరకే వచ్చి తిని పోయింది. అందుచే ప్రతి అక్షరమూ మంత్రమే 

కానీ ఉచ్చరించుటలో తప్పు దొరలరాదు. ‘సకలం కరోతి’ అంటే సర్వస్వమూ 

చేయమని, ‘శకలం కరోతి’ అంటే ముక్కలు ముక్కలు చేయమని. అలాగే ‘నాస్తి 

మూలం అనౌషధం’ – అంటే వైద్యానికి పనికిరాని చెట్టు వేరు, బెరడు,ఆకు ఏదీ 

ప్రపంచంలో లేదు. అలాగే ‘అయోగ్యః పురుషో నాస్తి’. అంటే పనికిరాని మనిషి కూడా 

ప్రపంచంలో లేడు. కానీ అతని లేక ఆమె అనగా ఆవ్యక్తియోక్క మానసిక 

బలాబలములను గ్రహించి తగువిధముగా వాడుకొనుట ఆ కార్య నిర్వాహక నిపుఉనిపై 

ఆధారపడి యుంటుంది. పని చేయవలసిన సమయములో పాటలు పాడే వ్యక్తిని ప్రచార 

సాధన విభాగమునకు పంపితే ఉపయోగపడుతాడు కానీ కర్రజూపించి పనిచెయమని 

చెప్పినా చేయలేడు. అందుకే చిన్న పిల్లల విషయములో ‘నీవెందుకూ పనికి రావు’ అని 

తిడుతూనే ఉంటె అదేనిజమని అట్లే అయిపోతాడు ఆ బాలుడు.

జగమున పనికే రానిది ఏదీ ఉండదు. వచ్చిన చిక్కల్లా అది ఎందుకు పనికివస్తుంది 

అన్నది మనకు తెలియదు.

జగమున పనికేరానిది

నగ వారిధి భూమిపైన నలుసే అయినా

అగుపించబోదు గాంచిన

ఖగరాజునకైన విబుధ గణనుత రామా!  

 

अमंत्रमक्षरं नास्ति नास्ति मूलमनौषधम्‌।

अयोग्यः पुरुषो नास्ति योजकःस्तत्र दुर्लभः॥

 ऐसा एक भी अक्षर नहीं है जो मंत्र नहीं बन सकता, ऎसी एक भी वनस्पति नहीं है जो औषधि नहीं हो सकती, ऐसा कोई भी व्यक्ति नहीं है जिसमे कोई भी गुण या योग्यता नहीं हो। किन्तु उनका 

उपयोग करने वाला संयोजक मिलना अथवा उन्हें पहचानने वाली पारखी दृष्टि होना कठिन है... 

सार संक्षेप में इस सृष्टि में ऎसी कोई वस्तु या ऐसा कोई जीव नहीं है जिसमें कोई भी गुण न हो या 

जो किसी भी प्रकार से उपयोगी न हो। कमी है तो बस अन्वेषणकर्ता की है।

मैं उक्त श्लोक को कुछ दृष्टांतों के साथ समझाने की कोशिश करूंगा।

पूर्व में ब्रह्ममित्र नाम के एक महान आयुर्वेद  शिक्षक और गुरु थे। उन्होंने केवल दस शिष्यों को 

पढानेका प्रतिबंध लगाया था। एक दिन उसने अपने शिष्यों को बुलाया और कहा, 'जंगल में जाओ 

और वहां के सभी पेड़ों की जांच करो और उस पेड़ की पत्तियों को लाना जो बेकार पेड़ माने जो 

किसी प्रकार का उपयोग में नहीं आता । प्रत्येक छात्र कुछ न कुछ लाया और दिखाया कि वह बेकार 

है। आखिर में दसवां लड़का जिन का नाम जीवक था, अपने चेहरे पर सारा दुख के साथ खाली हाथ 

आया। शिक्षक ने उससे पूछा कि वह खाली हाथ क्यों आया है। छात्र ने प्रशिक्षण की शुरुआत में शिक्षक द्वारा सुनाए गए एक श्लोक को याद किया और कहा, "मैंने कितना भी खोजा, गुरूजी, मुझे एक भी पत्ता नहीं मिला जो दवा के लिए बेकार हो या किसी काम का नहीं"l

शीर्ष पर दिया गया श्लोक का अर्थ है 'अमन्त्रमाक्षरम नास्ति' - अर्थात ऐसी कोई वर्णमाला नहीं है जो अपने आप में कोई मंत्र न हो। 'मननेना त्रात इति मंत्रः' शास्त्र कहता है। तो वर्तनी की त्रुटि के साथ जप नहीं करने में कोई भी त्रुटि बुरा परिणाम देसकती है।

यहाँ मैं अपनी माँ की माँ द्वारा बताई गई एक कहानी का वर्णन करता हूँ। एक कट्टर भक्त लेकिन स्वभाव से मूर्ख ' नाँचरम्मा मंदिर' पुजारी के पास पहुंचा और ऐसा एक मंत्र का उपदेश देनेकेलिए कहा जो झट से उनकी इच्छा पूरी करसकती है। पंडित ने कहा, "पहले तुम देवी को अपनी इच्छा मन में ही बताएं और फिर धीरे-धीरे कहें, 'नम्मितिनि अम्मा  नाँचरम्मा'।" जिस का अर्थ है मई मैंने केवल तुझ पर ही भरोसा रखा है l यह मूर्ख भक्त जल्दी से परिणाम प्राप्त करना चाहता था और 'नम्मितिनम्मा नंचरम्मा' के नारे लगाने लगा। उस मंत्र का अर्थ ही बदल गया l मां ने आकर उस व्यक्ति को खा लिया क्योंकि उन से मंत्र का गलत उच्चारण किया गया था। 'नम्मितिनम्मा' का अर्थ है 'मुझ पर विश्वास करो और खाओ'। तो हर अक्षर एक मंत्र है लेकिन उच्चारण में कुछ भी गलत नहीं होना चाहिए। 'सकलम करोति' का अर्थ है सब कुछ करना, 'शकलम करोति' का अर्थ है तुकडे करना l           

साथ ही 'नस्ति स्रोत अनुषाधम' - यानी दुनिया में कोई भी जड़, छाल या पत्ता नहीं है जो दवा के लिए या 

किसी न किसी माना उपयोग केलिए बेकार हो। साथ ही 'अयोग्य पुरुषो नस्ति'। यानी दुनिया में कोई भी 

बेकार आदमी नहीं है। लेकिन यह प्रबंधक के कौशल पर निर्भर करता है कि वह उस आदमी के 

 मानसिक शक्तियों को उचित रूप से समझे और उपयोग करे। किसी गायक को आदेश मांग और 

फटकार द्वारा काम कराने के बजाय उत्पाद विपणन विभाग में भेजने में मददगार हो सकता है। इसलिए 

छोटे बच्चों के मामले में अगर हम उसे 'तुम किसी भी चीज़ के लिए बेकार हो' बोलके उस बालक का 

आत्मनिर्भाराताको तोड़ना नहीं चाहिए l  वैसा कहनेसे  लड़का उसी बात को सही मान के  बेकार हो 

जाता है।

दुनिया में ऐसा कुछ भी नहीं है जो काम न करे। हम नहीं जानते कि वह कैसा काम करता है।

 Amantramaksharam naaasthi naasthi moolamanoushadham l

Ayogyah purushonaasthi prayogastaradurlabah ll

There is no alphabet which doesn't have charm (curative property, not used in 'Mantra').

There is no root which doesn't have medicinal property.

There is no man who is not of worth

Rare is a person who knows its proper application.

There is no letter in the scriipt that is not a mantra, a chanting, a principle; what we need is a Pandit, a scholar to pronounce it. There is no root / plant without medicinal value; what we need is a doctor to diagnose it. There is none in this world who is ineligible, inefficient, and ineffective; what we need is a MANAGER who manifests it.

I will try to explain the said sloka with certain illustrations.

Formerly a great teacher named Brahmamitra was an Ayurveda guru. He maintained a restriction of teaching only ten disciples. One day he called his disciples and said, 'Go into the forest and examine all the trees there and bring me the leaves of that tree as a mark for any useless tree’. Each student brought something and showed that it was useless. Eventually the tenth boy Jivaka came in with empty-hands with all the sorrow in his face. The teacher asked him as to why he happened to come with empty hands. The student recalled a shloka recited by the teacher at the beginning of the training and said "No matter how much I looked for, Master! I could not find a single leaf that was useless for medicine."

The shloka is given on the top and here it is what it means. ‘Amantramaksharam Nasti’ - means there is no Alphabet which is not a mantra by itself. 'Mananena Trata Iti Mantra' is what the Shaastra says. So any error in chanting with a spelling error will only give an evil result.

Here I illustrate a story told by my Mother’s Mother. A staunch Bhaktha but stupid by nature approached ‘Nancharamma Gudi’ priest. He said, "First you tell your desire to Goddess and then slowly say, 'Nammitininamma Nancharamma'." This foolish devotee wanted to get the result quickly and started shouting ‘Nammitinamma Nancharamma’. The mother came and ate as the mantra was uttered incorrectly. ‘Nammitinamma’ means ‘Trust me and eat’.  So every letter is a mantra but there should be nothing wrong with the pronunciation. ‘Sakalam Karoti’ means to do everything, ‘Sakalam Karoti’ means to make into pieces.

Also ‘nasti moolamanoushadham’ - that is, there is no root, bark or leaf in the world that is useless for medicine or for any human use. As well as ‘Ayogyah Purusho Nasti’. That is, there is no useless man in the world. But it depends on the manager's skill to perceive and use his or her mental strengths appropriately. It may be helpful to send a singer to the product marketing department than to make him do work by command demand and reprimand. That's why in the case of small children, if we scold him ‘You are useless for anything’, the boy thinks the same way and becomes useless.

There is nothing that does not work in the world. We do not know how it works.

స్వస్తి.

***************************************

అజరామర సూక్తి – 264

अजरामर सूक्ति – 264

Eternal Quote – 264

शीलभारवती कान्ता पुष्पभारवती लता ।

अर्थभारवती वाणी भजते कामपि श्रियं ॥ - रसगङ्गाधर

శీలభారవతీ కాంతా పుష్పభారవతీ లతా l

అర్థ భారవతీ వాణీ భజతే కామపిశ్రియం ll

 పైశ్లోకానికి అర్థము చెప్పుకోవలసి వస్తే అది రెండు పంక్తులలో ముగుస్తుంది.

శీలవతీ యగు భార్య, పుష్పభారముచే పరిఢవిల్లు లత, అర్థవంతమైన అంటే 

చాతుర్యముతో కూడిన భాషణ కల్గిన చోటును సిరి వదులుతుందా?  ఈ శ్లోకము 

లోని ప్రతమార్త్ధము, త్రుతీయార్ధము మానవ ప్రవర్తనకు సంబంధించినవి. ప్రథమ 

పాదము లోని ద్వితీయార్ధము మాత్రము ప్రకృతికి సంబంధించినది.అందుచే ముందు 

ఆ అర్ధ పాదమునకు అర్థము చెప్పుకొని మిగత రెండు అర్ధ పాదములకు 

పోదాము.ఒక ఇంటి పెరడులో జాజి పూల తీగెలు, మల్లె తీగెలు సంపంగి చెట్ల కు ఉన్న 

పూవులా గుత్తులు ఒక పర్యాయము ఊహించుకొండి. ఆ దృశ్యమును మనసు పెట్టి 

చూస్తే ఆచటి నుండి కదలము. శ్రీ శంకర భగవత్పాద విరచిత కనకధారా స్తోత్రము 

లోని ఈ శ్లోకమును గమనించండి.

సరసిజనిలయే సరోజహస్తే 
ధవళతమాంశుక గంధమాల్యశోభే |
భగవతి హరివల్లభే మనోఙ్ఞే
త్రిభువనభూతికరీ ప్రసీదమహ్యమ్ || 18 ||

కమలములవంటి కన్నులు గలది, కమలములు చేత ధరించినది, తెల్లని వలువలు, 

గంధము, పూలమాలలతో ప్రకాశించునది, సౌందర్యమూర్తి అయిన శ్రీమహాలక్ష్మీ! నీవు 

ముల్లోకములకున్ను సంపదల ననుగ్రహించుదానవు. హే భగవతీ ! హరివల్లభా! శ్రీ 

మహాలక్ష్మీ ! నాయందు సంప్రీతురాలవు కమ్ము ! అంటే ముల్లోకములను 

అనుగ్రహించే తల్లికి పువ్వులు అంటే అంత ఇష్టము. అసలు ఆమె కమల సంభవ. 

కావున లతాంతములు అనగా పూవుల గుత్తులు శోభనూ సిరులనూ 

సమకూర్చుతాయి.

ఇక మిగతా రెండు విషయాలు ఒకే పద్య విశ్లేషణతో మీ ముందు ఉంచుతాను. ఇది 

సుగమ సంసార గమనమునకు అత్యంత ఆవశ్యకము. శ్రద్ధగా చదవండి.

 ప్రారంభించిన వేదపాఠములకున్ బ్రత్యూహ మౌనంచునో

ఏరా తమ్ముడ! నన్నుఁ జూడఁ జనుదే వెన్నాళ్ళనోయుండి చ

క్షూరాజీవ యుగమ్ము వాఁచె నినుఁ గన్గోకున్కి మీ బావయున్

నీరాకల్ మదిఁ గోరు జంద్రు పొడుపున్ నీరాకరంబుంబలెన్

 పై పద్యం తెనాలి రామకృష్ణుని పాండురంగ మాహాత్మ్యము అనే ప్రబంధపు 

తృతీయాశ్వాసం లోనిది.

రామకృష్ణుడు విజయనగర ప్రభువైన శ్రీకృష్ణదేవ రాయల ఆస్థాన కవి. ఆ మహారాజు 

ఆస్థానంలోని అష్టదిగ్గజాల్లో ఒకరిగా చెప్పబడ్డవాడు. ఈయన రచించిన ఈ 

పాండురంగ మాహాత్మ్యము తెలుగు పంచ మహా కావ్యాలలో ఒకటి. ఇది బాగా ప్రసిద్ధి 

చెందిన కావ్యం. “పాండురంగ విభుని పద గుంఫనంబును” అని పెద్దలు ఈ కవి 

పదనైపుణిని ప్రశంసిస్తారు. చాలా చక్కని పద్యాలున్న ఈ ప్రబంధంలో 

పండరీపురంలోని పాండురంగ విఠలుని మాహాత్మ్యమూ, లీలలూ, ఆయన భక్తుల 

కథలూ మొదలైనవి వర్ణించబడ్డాయి. ఆ స్వామి ప్రభావాన్ని వివరించడంలో భాగంగా 

చెప్పిన నిగమశర్మోపాఖ్యానము లోనిది పై పద్యం.

పూర్వం పిఠాపురంలో నిగమశర్మ అనే ఒక బ్రాహ్మణ యువకుడుండేవాడు. పేరు 

మాత్రం గొప్పగా నిగమశర్మ (నిగమములు = వేదములు) అని వుంది కాని అతనికి లేని 

పాడు బుద్ధులు లేవు. ముఖ్యముగా అతడు జూదరి, వేశ్యాలంపటుడు. ఇల్లాలు ఆతనిని 

భరించుట తప్ప ఎదురు తిరిగిన పాపాన పోయినది కాదు. తన కష్టముల గూర్చి 

పుట్టినింటికి కూడా తెలిపినది కాదు. ‘సంసారము గుట్టు వ్యాధి రట్టు’ అంటారు కదా 

పెద్దలు. ఆమె ఏ సతీ అనసూయయో, అరుంధతియో కాకపోయినా వారి 

అడుగుజాడలు వీడెడిది కాదు. అనగా ఆమె పై సూక్తిలోని మొదటి అర్ధ చరణమును 

యథాతథముగా పాటించేది.వాడి ప్రవర్తన మార్చడానికి వాడి భార్యా, తల్లీతండ్రులూ 

ఎంతో శ్రమపడతారు. పూర్వులు సంపాదించిన ఆస్తి అంతా వేశ్యలకు ధారపోసినాడు. 

తల్లి నగలు తాకట్టు పెట్టినాడు. దొరికిన ప్రతి చోటా అప్పు చేసినాడు. శిగ్గు 

విడిచి బంధువులను కూడా యాచించినాడు. ఈ రకంగా భ్రష్టు పట్టిపోయిన 

విషయం తెలుసుకొని అతని అక్క, తమ్మునికి మంచిబుద్ధి చెప్పడానికి భర్తనూ, 

పిల్లలనూ తీసుకొని పుట్టింటికి వస్తుంది. అలా వచ్చి, తమ్ముని సంబోధిస్తూ బుద్ధి గరిపే 

సందర్భంలో మాట్లాడిన తొలి మాటలను వివరించే పద్యం ఇది. ఇక్కడ రెండవ 

చరణము లోని మొదటి సగభాగము యొక్క విశ్లేషణ తిలకికించేది. ఇందులో 

సందర్భానుసారమగు మాటతీరు ఏవిధముగా ఉండవలె నన్నది ప్రస్ఫుటముగా 

తెలియవస్తుంది.

తల్లిదండ్రులు ముసలివారు. తమ్ముడు ఇల్లు పట్టకుండా చెడు తిరుగుళ్ళు 

తిరుగుతుండె. మరదలు చిన్నపిల్ల. అట్టి పరిస్థితుల్లో ఆ ఇల్లు ఎలా వుండాలో అలానే 

వున్నది. ఈమె వచ్చి తల్లిదండ్రులను ఊరడిస్తూ ఉపచారాలు చేస్తూ కొంత కొంత 

వారికి ఉపశమనం కలిగించింది. దేవుని మందహాసమును శుభ్రపరచి  దేవతార్చనను 

పునరుద్ధరించింది. అతిథి అభ్యాగతులను ఆదరించడం మొదలు పెట్టింది. తల్లి తన 

దగ్గర తమ్ముడికి కనబడకుండా వుంచుకున్న డబ్బులను జాగ్రత్త చేసింది. 

దాసదాసీలను అభిమానంగా దగ్గరకు తీసింది. పశుపోషణాదికాన్ని స్వయంగా పర్యవేక్షించడం ప్రారంభించింది. ఇంట్లో పెద్ద గ్రంధాలయం వున్నట్లున్నది – 

పుస్తకాలను వరసగా పేర్చడమూ, ఇతరులు తీసుకుపోయిన పుస్తకాలను తిరిగి రాబట్టడమూ, చినిగినవాటిని మరమ్మత్తు చేయడమూ – దాని పనులను భర్తకు పురమాయించింది. ఇంటి మరమ్మత్తులకు – మెత్తడమూ, అలకడమూ,సర్దడమూ – 

స్వయంగా పూనుకుంది. రాజానుగ్రహంతో వచ్చిన గ్రామభోగాలను స్వాధీనంలోకి 

తెచ్చుకున్నది. చేలకు కాపలా నియమించింది. ఇదీ, ఆమె పుట్టింటికి వచ్చిన తర్వాత 

కావించిన నిర్వహణ. (పాపం, ఇన్ని చేస్తున్నా కాపురానికి వచ్చి యౌవనారంభంలో 

వుండి, భర్త ఆదరణకు నోచుకోని మరదలి స్థితికి “వగచి వగచి బాధపడుతూనే 

వున్నది). పైన తెల్పిన మొదటి నేపథ్యం ఇది. ఇక్కడ ఒకరు బట్టు ఇరువురు ఇల్లాళ్ళ 

నడత మనకు తెలియవస్తూ ఉన్నది. ఆవిధమగు ఇల్లాళ్ళకు ఎల్ల వేళలా మహాలక్ష్మి 

అండదండలు ఉంటాయి.

ఇంతలో ఒకరోజు ఉన్నట్టుండి “చుక్క తెగిపడిన వడుపున” ఇంటికి వచ్చినాడు 

నిగమశర్మ. చాలా రోజుల తర్వాత చూసింది గదా అని కౌగిలించుకోబోయింది కాని, 

వాడి వంటినిండా నఖక్షతాలున్నాయిట. వాటిని చూసి అసహ్యించుకుంది. పాపం 

మనసులో కూడా అపవిత్రతకు తావీయక దేవతార్చనలు గావించుకునే ఇంటి ఇల్లాలు 

గదా! మేనల్లుని ఎత్తుకొమ్మని అందించింది. ‘నిముసములో శాకపాకాలు తయారు 

చేస్తాను, మీ బావతో కలిసి భోంచేద్దువు గాని, స్నానం చేసి ర’మ్మంది. అతనికి 

చేయవలసిన ఉపచారాల కోసం మరదలికి కనుసైగ చేసింది. అభ్యంగన స్నానం 

చేయించింది. ఉతికిన ధోవతీ, ఉత్తరీయమూ ఇప్పించింది. తల తానే శుభ్రంగా తడి 

లేకుండా తుడిచింది. ఒంటికి గంధం రాచింది. తలలో పూలు తురిమింది. బావా 

తలిదండ్రుల పంక్తిలో కూర్చోబెట్టి షడ్రసోపేతమైన భోజనం వడ్డించింది. అనంతరం, 

అరుగు మీద కూర్చుని వుండగా మరదలి చేత తాంబూలపు చిలకలు ఇప్పించింది. 

తనూ తమ్ముని దగ్గరకు చేరింది. బిడ్డ చనుబాలు త్రాగుతూ వుండగా, కుడివైపుకు 

కొంచెము ఒత్తిగిల్లి, పద్మవనంలో కొలువున్న లక్ష్మీదేవిలా కూర్చొని, తమ్మునికి 

హితబోధ ప్రారంభించింది. ఇది రెండో నేపథ్యం. ఆ సందర్భములోని మొట్టమొదటి 

పద్యము మనము పైన చదివినది.

ఇక ఆమె మాటలాడిన తీరును మనసుపెట్టి గమనించండి. ఉపదేశమును తిట్టడంతో 

గానీ, తప్పులెంచడంతో గాని, ఆమె మొదలు పెట్టలేదు. ఏరా తమ్ముడూ, మా ఇంటికి 

రావడమే మానేశావు. నీకోసం నేనూ, మీ బావా కళ్ళు కాయలు కాచేట్టు ఎన్నో 

రోజుల్నించీ ఎదురు చూస్తున్నాము, నెలపొడుపు కోసం సముద్రం ఎదురు 

చూస్తున్నట్లు. కొత్త వేదపాఠాలేమైనా ప్రారంభించావా? వాటికి ఆటంకం 

కలుగుతుందనా రావడం మానేశావు. నిన్ను చూసి ఎంత కాలమయిందో గదా! 

అంటూ ప్రారంభించింది. ఆత్మీయతను చూపిస్తూనే ఎంతో సున్నితంగా 

ఎత్తిపొడుస్తూ, 

వాడి మనస్సు విరగకుండా మొదలు పెట్టింది.

ప్రారంభించిన వేదపాఠాలకు విఘ్నం కలుగుతుందనా రావడం లేదు అని అడగడం 

ఎందుకు? ఆమెకు తెలియకనా వాడు వేదపాఠాలను పక్కనబెట్టి చాలా రోజులే 

అయిందని. అయినా తెలీనట్లే అడిగింది. వాడు రాగానే తిట్లకు లంకించుకోవడం 

సరిగాదు. నువ్వేమిటి నాకు చెప్పేది అని వాడు విదిలించుకొని పోకుండా, ఎంతో 

ఆప్తంగా కొడుకుని ఎత్తుకోమని ఇవ్వడం, స్వయంగా వడ్డించడం, తల దువ్వడం 

లాంటి పనులతో, వాడి మనసులో విరసపు భావం తొలగించేందుకు జాగ్రత్త పడింది. 

నెలపొడుపు కోసం సముద్రంలాగా నేనూ మీ బావా ఎదురుచూస్తున్నామని చెప్పడం 

ఎంతో అందంగా వుంది. ఇది ఏదో ఆషామాషీగా పోల్చిన పోలిక కాదు. చంద్రుడు 

సముద్ర మదన సమయంలో – అందులోంచి పుట్టినాడనేది ప్రసిద్ధం. అందువలన 

చంద్రుడు సముద్రునిది తండ్రీకొడుకుల సంబంధము. కొడుకు ఉదయించి, 

క్రమంగా దినదినాభివృద్ధి గావిన్చుతూ ఉంటే తండ్రి ఆనందము చెప్ప శక్యము కాదు. 

అందుకనే పున్నమి రోజున సముద్రంలో వచ్చే ఆటుపోట్లనుతన తనయుని ఉన్నతికి 

ఉప్పొంగడముగా పోల్చుత జరిగినది. నీ ఉన్నతి కోరేవాడు తండ్రి. తోబుట్టువు 

లక్షీదేవి. బావ మహావిష్ణువు కావున వారందరి ఉపదేశ వాక్యములను వినవలేనన్నది ఆ 

సంభాషణా సారాంశము.

ఒక్కసారి, ఆమె ప్రవర్తనా, ఆమె గృహ నిర్వహణ చేసిన తీరూ, మాట్లాడే ధోరణీ, కూర్చున్న వైఖరీ – ఇవన్నీ మనసులోకి తెచ్చుకొని, ఆమె చెప్పిన ఈ పద్యం 

తలచుకుంటే ఎంతో ఉజ్జ్వలంగా కన్పట్టక మానదు. ఆ పద్యంతో ప్రారంభించి ఒక 

పది పద్యాలలో అతని వంశ ప్రతిష్ఠనూ, ఇంటి దుస్థితినీ, భార్య పరిస్థితినీ, వచ్చిన 

దుష్కీర్తినీ వివరించి, అతను కాదనడానికి వీల్లేని పరిస్థితిని కల్పించి, తాత్కాలికంగా నైనా తన మాటలకి ఒడబడేటట్లు మాట్లాడింది – అదీ నిగమశర్మ అక్క అంటే. అక్కడ 

ఆమె చేత ఉపదేశం చేయించిన తీరూ, మనం పైన అనుకున్న రెండు నేపథ్యాల కల్పనా – ఇవి రామకృష్ణుని అద్భుత ప్రతిభకూ, లోకజ్ఞతకూ నిదర్శనాలు. ఈ ఒక్క పద్యమే 

కాదు, ఆ సందర్భంలోని పద్యాలన్నీ ఆణిముత్యాలే!

ఇంతటి అద్భుతమైన గ్రంధములను తాకే అర్హత కూడా లేకుండా చేసినారు మన 

‘వాడుక భాషా’ ఉద్ధారకులు. 

शीलभारवती कान्ता पुष्पभारवती लता ।

अर्थभारवती वाणी भजते कामपि श्रियं ॥ - रसगङ्गाधर

अच्छे चरित्र वाली स्त्री, फूलों से भरी लता, और उद्देश्य से भरी हुई वाणी; समृद्धि किसकी ओर मुड़ती है?

जहां मूल्य होता है वहां समृद्धि अपने आप आती ​​है। सत्यनिष्ठा वाली महिला को तुरंत सम्मान मिलता 

है। फूलों से भरी लता स्वाभाविक रूप से किसी का भी मन मोह लेती है। इसी प्रकार मधुर वचन और 

अर्थपूर्ण वाणी सभी को प्रसन्न करेगी।

ऐसी जगह जहां ये विशेषताएं मौजूद हैं, समृद्धि के पास विरोध करने का कोई साधन नहीं होगा। 

समृद्धि हमेशा ऐसे लोगों को ही प्रदान करती है।

समृद्ध होने के लिए उद्देश्यपूर्ण जीवन जिएं!

 

śīlabhāravatī kāntā puṣpabhāravatī latā।

arthabhāravatī vāṇī bhajate kāmapi śriyaṃ॥ - rasagaṅgādhara

A woman brimming with good character, a creeper filled with blooms, and a 

speech overflowing with purpose; who else does prosperity turn to?

Prosperity automatically comes where there is value. A woman with integrity gets 

respect instantaneously. A creeper filled with blossoms naturally attracts 

anyone's eye.  Similarly, pleasant words and meaningful speech will appease 

everyone. In a place where these characteristics are present, prosperity will 

have no means to resist. Prosperity always offers itself to such people.

Live purposeful lives to be prosperous!

స్వస్తి.

*****************************************

అజరామర సూక్తి – 265

अजरामर सूक्ति – 265

Eternal Quote – 265

किं वावसादकर आत्मवताम् l

కిం వావసాదకర ఆత్మవతాం l మాళవికాగ్ని మిత్రం నాటకము (మహాకవి కాళీదాసు)

జ్ఞానుల చిత్తములను  ఎటువంటి అవాంతరములు నిగ్రహించలేవు

అతి చక్కటి ఈ సూక్తికి అస్సలైన ఉదాహరణ భర్తృహరి సుభాషితములలోని నీతి 

శతకము-ధైర్య పద్ధతి నందు గల ఈ సూక్తి.

రత్నైర్మహాబ్ధే స్తుతుషుర్న దేవా

న భేజిరే భీమ విషేణ భీతిమ్‌ ।

సుధాం వినా న ప్రరయుర్విరామం

న నిశ్చితార్థాద్విరమంతి ధీరాః ॥

పై సూక్తికి ఏనుగు లక్ష్మణకవి గారి తెనుగు సేత ఈ క్రింది విధముగా ఉన్నది.

తనిసిరే వేల్పు లుదధిరత్నముల చేత

వెఱచిరే ఘోర కాకోల విషముచేత

విడిచిరే యత్నమమృతంబు వొడముదనుక

నిశ్చితార్థంబు వదలరు నిపుణమతులు

ఒక్కోసారి ప్రతికూల పరిస్థితులుంటాయి. అనుకూలతకు పొంగిపోవద్దు. 

ప్రతికూలతకు కుంగిపోవద్దు. అవి ఉంటూనే ఉంటాయి. దేవతలు, రాక్షసులు 

అమృతాన్ని సాధించదలుచుకున్నారు. ఇద్దరూ ఒక ఒప్పందానికి వచ్చినారు. కానీ 

నిలకడ లేని మనస్తత్వముతో రాక్షసులు తలచినది సాధించాలేకపోయినారు.

 అదే దేవతలు, అమృతాన్ని మథిస్తుంటే ఆకర్షణీయమగు ఎన్నో వస్తువులు వచ్చినాయి. 

రకరకాల రత్నాలు వచ్చినాయి. చివరకు గాని  అమృతము పుట్టుట జరుగలేదు. 

వాళ్లు ఏ ఐరావతంతోనో, ఉచ్చైశ్రవముతోనో, చింతామణితోనో, కామధేనువుతోనో 

సంతృప్తి పడి ఊరుకోలేదు. అమృత సాధనయే వారి లక్ష్యము. మనము కూడా 

ఆవిధముగానే ఉండవలెను. ఉన్నతమైన లక్ష్యము పై ధ్యాస ధ్యేయము కలిగినప్పుడు, 

మధ్యలో వచ్చు అవాంతరాలతో  కలత చెందకూదు మరియు ఏవో ఈ వచ్చినవి 

చాలులే అని అనుకొననూ కూడహు. సత్ఫలితము సాధించేవరకూ సంతృప్తి 

పడకూడదు. ఒక్కోసారి పరిస్థితులు ప్రతికూలంగా ఉంటాయి. ఉదాహరణకు 

కాలకూట విషము పుట్టినప్పుడు శివుణ్ణి ప్రార్థించినారు. అలాగే ప్రతిదానికీ ఒక 

పరిష్కారం ఉంటుంది. భయకంపితులము గాక నిలుపూ నిదానముగా వలుపూ 

వైనముగా ఆలోచించితే అలుపు ఆయాసము లేకుండా ఫలితము దక్కుతుంది.ఎట్టి 

పరిస్థితుల్లోనూ తలపెట్టిన ఉన్నతమైన లక్ష్యాన్ని చేరుకునే వరకు పట్టుదల కలవారు, 

ధైర్యవంతులు, విజ్ఞులు విశ్రమించరు.

 किं वावसादकर आत्मवताम् l मालविकाग्निमित्र नाटकम्-महाकवि कालीदास

ऐसा कुछ भी नहीं है जो उच्च विचारों वाले व्यक्तियों के मन को थका या परेशान करे।

इस पंक्ति का एक अच्छा  और सच्चा उदाहरण हमें भर्तृहरि शुभाषितम् के ‘नीति शतक’ में मिलता है l  

वह इस प्रकार है l

रत्नैर्महार्हैस्तुपुर्न देवा न भेजिरे भीमविषेण भीतिम् ।

सुधां विना न प्रपयुरविरामं न निश्चितार्थाद्विरमन्ति धीराः ।। ८१ ।। 

भर्तृहरि नीतिशतकम- धैर्य पद्धति

समुद्र मथते समय, देवता नाना प्रकार के अमोल रत्न पाकर भी संतुष्ट न हुए - उन्होंने समुद्र 

मथना न छोड़ा। भयानक विष से भयभीत होकर भी, उन्होंने अपना उद्योग न त्यागा । जब तक 

अमृत न निकल आया उन्होंने विश्राम न किया - अविरत परिश्रम करते ही रहे । इससे यह सिद्ध 

होता है, कि धीरज, प्रथिबद्धाता और ज्ञानी पुरुष अपने निश्चित अर्थ - इच्छित पदार्थ - को पाए 

बिना, बीच में घबरा कर अपना काम नहीं छोड़ बैठते ।

Kimivaavasaadakara aatmavataam l

Malavikaagni mitraM Natakam (Mahakavi Kalidasa)

There is nothing which will tire out or disturb the mind of high-minded 

persons.

We find a good and true example of this wisdom in 'Niti Shatak' of 

Bhartrihari Shubhashitam. It is as follows.

Ratnairmaharhaistupurna Deva Na bhadhere bhimavishen bhitim l

Sudham vina Na prapyuraviram Na nishkartha dvirmanti dhiraah ll 81.

Bhartrihari Nitishtakam - Patience Method

While churning the ocean, the gods were not satisfied even after getting a 

variety of priceless gems - they did not stop churning the ocean. Despite 

being frightened by the terrible poison, they did not give up their industry. 

They did not rest until the nectar came out - continued to work hard. This 

proves that the brave committed and knowledgeable persons do not leave 

their work without getting their definite meaning-the desired substance-in 

the middle, panicking.

స్వస్తి.

***************************************

అజరామర సూక్తి – 266

अजरामर सूक्ति – 266

Eternal Quote – 266

 प्रायः प्रत्ययमादत्ते स्वगुणेषूत्तमादरः

अलोकसामान्यमचिन्त्यहेतुकं

द्विषन्ति मन्दाश्चरितं महात्मनाम्

ప్రాయః ప్రత్యయమాదత్తే స్వగుణేషుత్తమాదరః

అలోకసామాన్యమచిన్త్య హేతుకం

ద్విషంతి మందాశ్చరితం మహాత్మనాం ll కుమారసంభవము (మహాకవి కాళీదాసు)

విజ్ఞులచే గౌరవము గుర్తింపు పొందిన వ్యక్తికి తన గుణగణములపైన గురుత్వము ఏర్పడుతుంది.

ఉన్నతమైన  పురుషుల  గుర్తింపు దొరకినదంటే తమ సత్ప్రవర్తనపై నమ్మకము ఏర్పడుతుంది.

మూర్ఖులు విజ్ఞులను అపహాస్యం చేస్తారు, కారణం. వారి ప్రవర్తన  సాధారణ మానవుల కన్నా భిన్నంగా ఉంటుంది, హీనులు ఆ  వ్యత్యాసానికి కారణాలను ఆలోచించలేరు.

మొదట ‘ప్రాయః ప్రత్యయమాదత్తే స్వగుణేషుత్తమాదరః’ ఈపాదానికి విశ్లేషణ ఒక కథ రూపములో చేసుకొందాము.

ఒకతల్లి తన సంవత్సరము బిడ్డ బెల్లము ఎక్కువగా తినుటచే, పశువులవలె చొంగ బెల్లపు రంగులో కార్చుకొనేవాడు. ఒకరోజు ఆ ఊరికి ఒక మహిమాన్వితుడగు సాధువు వచ్చినాడు. ఆమె ఆయన వద్దకు బాలుని తీసుకొని పోయి విషయము వివరించి దానిని రూపుమాపు మార్గము అడిగింది. సాధువు ఒక వారము తరువాత ఆ అబ్బాయిని పిలుచుకు రమ్మనినాడు. ఆ విధముగానే ఆమె వారము తరువాత వచ్చి  స్వామీ ముందు నిలచింది. ఆయన సూటిగా బాలుని కళ్ళలోనికి చూస్తూ, ఎంతో ప్రేమతో ‘ఇకపై మెల్లమెల్లగా బెల్లముతినుట మానుకో’ అని చెప్పినాడు. ఒకవారము జరిగిన వెంటనే ఆయిల్లాలు పిల్లవానితో వచ్చి స్వామికి నమస్కారము చేయించి, ఆ బాలుడు బెల్లము తినుట పూర్తిగా మానివేసినాడని చెప్పినది. స్వాములవారు ఆశీర్వదించి ఆమెను పంపివేసినాడు.

ఇదంతా మొదటినుండి గమనించుతూ వచ్చిన శిష్యుడు ఎంతో జిజ్ఞాస కలిగినవాడై ‘ఆ బాలుడు మొదట వచ్చినపుడే మీరు అతనిని బెల్లము తినుట మానుకొమ్మని చెప్పియుండవచ్చు కదా!’ అని అడిగినాడు. అప్పుడు గురువు ‘ ఆ బలహీనత నాలోనే ఉన్నపుడు నేను దానిని విసర్జించిన పిమ్మటనే ఆ బాలునికి బోధించే అర్హత నాకు లభించుతుంది కదా!’ అన్నాడు. అటువంటి జ్ఞానులు చెబితే అది వేదమంత్రముగా పనిచేస్తుంది. అట్టి విజ్ఞులు చెప్పినపుడు తప్పక వ్యక్తికి అమితమగు మనోబలమును సమకూర్చుతుంది. పక్షి కంటిని మాత్రమే చూస్తూ అంబును ఎక్కుపెట్టిన అర్జునుడు ఆమాట గురువుకు చెప్పగానే బాణమును పక్షి కంట్లో గుచ్చుకొను విధముగా వదలినాడు. విజ్ఞులమాట జిజ్ఞాసువుల పై అంత గొప్పగా పని చేస్తుంది.

ఇపుడు మిగిలిన పాదముల అర్థమును మరొక కథ రూపములో విశ్లేషించుకొందాము.

చాటువు ----

ఒక చెరువులో కొన్ని కొంగలు ( సంస్కృతంలో బకము అంటే కొంగ అని అర్థము.) వుండినాయి. వాటి వద్దకు ఓ రోజు ఒక హంస వచ్చింది. వాటి మధ్య జరిగిన  సంభాషణకు అక్షర రూపమే  ఈ చాటు పద్యము. రస విహీనుల మధ్య ఒక పండితుడు, చెడ్డ వారిమధ్య మంచి వాడు చేరితే ఎంత అవహేళనకు  గురికాబడతాడో తెలియజెప్పే చాటువిది.

 ఎవ్వడ వీవు కాళ్ళు మొగ మెర్రన ? హంసమ! ఎందునుందువో?

దవ్వుల మానసంబునను! దాన విశేషము లేమి చెప్పుమా?

మవ్వపు కాంచనాబ్జములు, మౌక్తికముల్ కలవందు! నత్తలో?

అవ్వి యెరుంగ మన్న ‘నహహా’ యని నవ్వె బకంబులన్నియున్!

 

హంసలు హిమాలయంలో ఉన్న మానస సరోవరంలో విహరిస్తాయి. ఆ సరస్సులో బంగారు వర్ణంతో మెరిసే పద్మాలు, మేలిమి ముత్యాలు ఉంటాయి. నత్తగుల్లలు కప్పలు వెదకినా దొరకవు. మామూలు చెరువులలో వుంటూ నత్తలు, చేపలు తిని బ్రతికే కొంగలకు శ్రేష్టమైన పద్మముల, ముత్యముల  గురించి  తెలియదు కదా! బుద్ధిహీనులు ఎదుటి వారి గొప్పదనమును గానక ఎంత హీనముగా ప్రవర్తించుతారు అన్నదే చాటువు లో చెప్పిన ఈ బక మరాళ సంభాషణ.

 

కొంగలు— “ఎవరునువ్వు? నీ కాళ్ళు ముఖం ఎర్రగా ఉంది ఎందుకు?

హంస - ‘నేను హంసని!’

కొంగలు – “ ఎక్కడనుంచి వచ్చావు”?

హంస - “ చాలా దూరంలో ఉన్న మానస సరోవరం నుంచి వచ్చా!”

కొంగలు - ‘ అక్కడి విశేషాలు ఏమిటి’?

హంస - “బంగారు వర్ణంలో ఉన్న తామర పువ్వులు, మంచి ముత్యాలు లభిస్తాయి!”

కొంగలు – ‘ నత్తలు ఉంటాయా’?

హంస - ‘ అవేమిటో నాకు తెలియదు’!

కొంగలు – “నత్తలు తెలియవా? అని పక,పకా నవ్వుతాయి”

మనము గమనించవలసినది ఏమిటంటే, గొప్పవారు ఎన్నోవిశేషాలు, విషయాలు  చెప్పినా అల్పులకు అవితెలియక ‘ఎగతాళి’చేస్తారు. అటువంటి వారి ముందు ఊరక ఉండటము మంచిది. 'ఊరకున్నంత ఉత్తమము బోడిగుండంత సుఖము లే'దన్నారు పెద్దలు.

 ఈ భావాన్నే శ్రీనాధుడు తన ‘భీమేశ్వర పురాణ’ కావ్యంలో కుకవి నింద చేస్తూ “ అడరి కాకులు చేరి బిట్టరచునపుడు, ఉదధి రాయంచ యూరక యుంట లెస్స, సైప లేకున్న యెందేని చనుట యొప్పు” అని దూషిస్తాడు. అంటే చెడ్డవారి మధ్య ఓ మంచి వాడు ఉన్నపుడు వారి వెక్కిరింపు మాటలకు మౌనంగా ఉండటమో లేక అక్కడ నుంచి వెళ్ళిపోవడమో ఉత్తమమని తెలుపుచున్నాడు కవిసార్వభౌముడు.. కావున ‘ మనకన్నా విద్య, విజ్ఞానము, చివరకు వయసులోనైనా సరే పెద్దలయినవారిని  ఎప్పుడూ ఎగతాళి చేయకూడదు’. ఎంతటి ఆచరణ యోగ్యమైన మాటో చూడండి.

చెవిటి వాని వద్ద  చేరి శంఖమునూద

'ఎంక గొరుకుచుంటివేల యనును

మూర్ఖ మతుల నడుమ మూర్ధన్యుడిట్లురా

రామ మొహనుక్తి రమ్య సూక్తి

प्रायः प्रत्ययमादत्ते स्वगुणेषूत्तमादरः

अलोकसामान्यमचिन्त्यहेतुकं

द्विषन्ति मन्दाश्चरितं महात्मनाम्

एक व्यक्ति जिसे विद्वानों द्वारा सम्मानित माना जाता है, वह अपने गुणों पर अटल विश्वास रखेगा l श्रेष्ठ पुरुषों की पहचान उनके गुणों में विश्वास पैदा करती है।

मूर्ख, विद्वानों का मजाक उड़ाते हैं कारण, उनका व्यवहार सामान्य मनुष्यों से भिन्न होता है, और इसलिए वे इस अंतर के कारणों मूर्ख जनों से पह्चाना जा नाहीं सकते।

आइए पहले इस पद (पंक्ति) के प्रायः प्रत्ययमादत्ते स्वगुणेषूत्तमादरः’

का एक कहानी के रूप में विश्लेषण करें।

एक माँ जिसका १ साल का बेटा रोज ज्यादा गुड खा रहा था और इसलिए लगातार नारे लगा रहा था। एक दिन उस नगर में एक मान्यवर संत आया। वह माँ ने उस लड़के को उस संत के  पास ले गई, मामले को समझाकर उससे बचाव के लिए प्रार्थना की । संत ने एक हफ्ते बाद लड़के’ को लानेकेलिए कहा । निर्देश के अनुसार वह एक सप्ताह बाद आई और स्वामी के सामने खडी हो गई। स्वामीजी ने सीधे लड़के  की आँखों में देखा और बड़े प्यार से कहा "अब गुड़ चबाना बंद करो।" लगभग एक हफ्ते बाद महिला बच्चे के साथ आई और स्वामी के सामने सिर झुकाकर कहाी कि लड़के ने गुड खाना बिल्कुल बंद कर दिया है। स्वामी ने उसे और लड़के को आशीर्वाद दिया और उन्हें विदा किया।

शुरू से ही यह सब देखकर शिष्य बहुत उत्सुक था और उसने पूछा, "क्या आप लड़के को गुड खाना बंद करने को पहले ही कह सकते थे?" गुरु ने तब कहा, "जब वह कमजोरी मुझ में है तो मै उसे कैसे बोल्सक्ता हूँ l इसलिए मैंने पहले खुद को योग्य बनाया और फिर लड़के को इस दुराभ्यास को छोड़ने के लिए कहा।" ऐसे ऋषियों का कहना है कि यह वेद मंत्र के रूप में कार्य करता है। ऐसे 'ज्ञानी' व्यक्ति को भरपूर मनोबल प्रदान करसकते हैं।

अर्जुन ने केवल चिड़िया की आंख को देखते हुए अपना बाण उठाया और जब उसने द्रोणाचार्य को बताया और उसकी बात मान ली, तो उसने तीर को पक्षी की आंख में घुसने दिया। जिज्ञासु पर ज्ञानी लोगो का आदेश बहुत ही अद्भुत ढंग से कार्य करती है।

आइए अब बाकी पाद टिप्पणियों के अर्थ का विश्लेषण एक अन्य कहानी के रूप में करें।

एक तालाब में कुछ सारस थे (संस्कृत में बकामू का अर्थ सारस होता है)। एक दिन उनके पास एक हंस आया। उनके बीच बातचीत इस प्रकार हुई:

सारस- “तुम कौन हो? आपके पैर और चेहरा लाल क्यों है?

हंस - 'मैं एक हंस हूँ!'

सारस - "कहाँ से आए थे"?

हंस - "सबसे दूर मानसरोवर से आयाहूँ!"

सारस - 'वहाँ क्या है'?

हंस - "सुनहरे रंग में कमल के फूल, अच्छे मोती मिलते हैं!"

सारस - 'क्या घोंघे हैं'?

हंस - 'मैं नहीं जानता कि वे क्या हैं'!

सारस - "घोंघे नहीं जानते?" वे जोर से हंसने लगे।

नीति यह है कि 'मूर्खों के बीच एक विद्वान अपनी उपस्थिति महसूस नहीं कर सकता, इसके विपरीत उसका उपहास किया जाएगा। यह परिणाम होगा यदि अच्छा आदमी बुरे लोगों की श्रेणी में शामिल हो जाए।'

 

Praayah pratyayamaadatte swaguneshoottamaadarh

Alokasaamaanyam achintyahetukam

Dwishanti mandaashcharitam mahaatmanaam ll

Kumara Sambhava (Mahakavi Kalidasa)

 

A person who is recognized as respected by the scholars will gain gravity on his attributes

Recognition of superior men builds confidence in their virtues.

Fools mock scholars, reason. Their behavior is different than that of normal humans, and they hence cannot think of reasons for that difference.

Let us first analyze the ‘prayah pratyamadatte swaguneshuttamadarah’ this pada (line) in the form of a story.

A mother whose 1 year old son was eating more jaggery (gingerbread)     daily and hence was exuding slobber constantly. One day a glorious saint came to that town. She took the boy to him, explained the matter and asked him for its prevention. The saint summoned the boy a week later. As per the instruction she came a week later and stood before Swami. He looked straight into the boy's eyes and said with great affection, "Stop chewing jaggery anymore." About a week later the lady came with the child and bowed her head before Swamy, telling him that the boy had completely stopped eating gingerbread. The master blessed her and the boy and sent them away.

Observing all this from the beginning, the disciple was very curious and asked, "Could you have told the boy to stop eating gingerbread when he first came?" The Guru then said, "When that weakness is in me. Hence I qualified myself first and then asked the boy to give it up".  If such sages say it works as Veda Mantra. Such ‘Jnanis’ say that it must provide a person with a lot of morale.

Arjuna raised his arrow, looking only at the bird's eye, and when he told Dronaachaarya and got his nod, he let the arrow pierce the bird's eye. Wisdom works so wonderfully on the inquisitive.

Let us now analyze the meaning of the rest of the footnotes in another story form.

There were some storks in a pond (bakamu in Sanskrit means stork). One day a swan came to them. The conversation between them went on as under:

Storks— “Who are you? Why is your legs and face red?

Swan - ‘I am a swan!’

Storks - "Where did they come from"?

Swan - "Come from the farthest Manasarovar!"

Storks - ‘What’s up there’?

Swan - "Lotus flowers in golden color, good pearls are available!"

Storks - ‘Are there snails’?

Swan - ‘I don’t know what they are’!

Storks - “Don’t know snails?” they laugh loudly.

The moral is ‘A scholar among the Stupids cannot make his presence felt, on the contrary he will be ridiculed. That would be the result if the good guy joined the ranks of the bad guys.

స్వస్తి.

***************************************

అజరామర సూక్తి – 267

अजरामर सूक्ति – 267

Eternal Quote – 267

स्पृहणीयगुणैर्महात्मभिश्चरिते वर्त्मनि यच्छतां मनः l

  विधिहेतुर्हेतुरागसां विनिपातोऽपि समुन्नतेस्समः  ll

స్ప్రుహణీయగుణౌమహాత్మభిశ్చరితే వర్త్మని యచ్ఛతాంమనః l

విదిహేతుర్హేతు రాగసాం వినిపాతోsపి సమున్నతేస్సమః ll  (2-34) కిరాతార్జునీయము(మహాకవి భారవి)

ఆదర్శనీయ గుణసంపద కలిగిన మహనీయుల అడుగుజాడలలో నడిచే వారు,నిరపరాధులై కూడా విధి వాత పడినా, వారు సమున్నత స్థితిని మాత్రమే పొందుతారు గానీ దిగజారరు .

ఈ శ్లోక సారమునకు అత్యంత చక్కని ఉదాహరణ శ్రీకృష్ణపరమాత్ముని నమ్మిన పాండవులు. ఎన్నో కష్టాలను నష్టాలను అధిగమించి విజేతలై నిలిచి ‘జయము’ నకు అనగా మహాభారతమునకు నాయకులైనారు.

स्पृहणीयगुणैर्महात्मभिश्चरिते वर्त्मनि यच्छतां मनः l

 विधिहेतुर्हेतुरागसां विनिपातोऽपि समुन्नतेस्समः  ll 

किरातार्जुनीयम् (2-34) – महाकवि भारवि

 

प्रशंसनीय गुण सम्पन्न महापुरुषों के द्वारा आचरित मार्ग में मन लगाने वालों की कदाचित दैववश अवनति भी हो जावे

 तो वह अवनति पाप अथवा अपराधों के कारण नहीं होती । सत्पथानुयायी जनों की अवनति भी समुन्नति के तुल्य होती है ।

 पांडव इस श्लोक के सबसे योग्य उदाहरण हैं। उन्होंने श्रीकृष्ण पर भरोसा किया, 

किसी भी कठिनाई का सामना करने से कभी नहीं हिचकिचाया और अंततः विजयी के रूप में उभरे।

 Sprihaneeya gunairmahaatmabhih charite vartmani yachchhataam manah l

Vidhiheturaheturaagasaam vinipaato’pi samunnateh samah ll (2-34) Kirataarjuneeyam (Mahakavi Bharavi)

For those who follow in the footsteps of great men possessing highly desirable qualities, even a downfall on account of fate and not involving wrong doings is equal to rising higher in status.

Pandavas are the fittest example of this Sloka. They trusted Srikrishna, never hesitated or shirked whatever difficulty they faced and ultimately emerged as Victors.

స్వస్తి.

***************************************

అజరామర సూక్తి – 268

अजरामर सूक्ति – 268

Eternal Quote – 268

तदलं प्रतिपक्षं उन्नतेरवलम्ब्य व्यवसायवन्ध्यतां ।

निवसन्ति पराक्रमाश्रया न विषादेन समं समृद्धयःll ।। २.१५ ।। किरातार्जुनीयम् (महाकवि भारवि)

తదలం ప్రతిపక్షం ఉన్నతేరవలంబ్య వ్యవసాయ వన్ధ్యతాంమ్ l

నివసంతి పరాక్రమాశ్రయా న విషాదేన సమం సమృద్ధయఃll  ll2.15ll కిరతార్జునియం

(మహా కవి భారవి)

అందువల్ల, పురోగతికి ఆటంకం కలిగించే పారిశ్రామికశూన్యతను అనగా కష్టపడలేని 

మనస్తత్వమును లేక అలసత్వమును   ఆశ్రయించడం అసమంజసము మరియు 

అసంబద్ధము మరియు ప్రగతికి ఆఘాతమైనది.  ఎందుకంటే అన్ని రకాల శ్రేయస్సు 

శక్తివంతమైన మరియు నిరంతర శ్రమజీవిని మాత్రమే వరిస్తుంది. ఒక సోమరి 

కర్తవ్యము కానలేక వ్యర్థముగా చెడతాడు.

అభ్యుదయ ఔత్సాహి నిరంతరం పరిశ్రమించి ఫలితమును అందుకొనవలెనని  భారవి 

అద్భుత రీతిలో చెప్పుట జరిగినది.

ఈ శ్లోకమున అర్థాంతరన్యాస అలంకారము మరియు కావ్యలింగ అలంకారము 

ఉపయోగింపబదినవి.

तदलं प्रतिपक्षं उन्नतेरवलम्ब्य व्यवसायवन्ध्यतां ।

निवसन्ति पराक्रमाश्रया न विषादेन समं समृद्धयःll ।। २.१५ ।। किरातार्जुनीयम् (महाकवि भारवि)

इसलिए उन्नति में बाधक होने वाली उद्योग शून्यता का (अनुत्साह का) आश्रय करना अनुचित है, 

क्योंकि सर्वप्रकार की समृद्धियाँ पराक्रमी एवं सतत उद्योगशील व्यक्ति को ही संवरण करती हैं । 

उत्साहरहित(आलसी) मनुष्य का समृद्धियाँ परित्याग करती हैं ।

 अभ्युदयाकांक्षी पुरुष को सतत उद्योग प्रवण रहना चाहिए, इस बात को कवी ने बहुत ही रोचक ढंग से 

कहा है । अर्थान्तरन्यास तथा काव्यलिङ्ग अलङ्कार को कवी ने अद्भत रीति में प्रयोग किया है l 

 Tadlam pratipaksham unnatervalambya vyavasaaya vandhyataam l

Nivasanti Parakramashraya Na Vishadena Samam Samriddhayah ll. 2.14...

Kiratarjuniyam (Mahakavi Bharavi)

Therefore, it is unreasonable to take shelter of industrial emptiness that hinders 

progress, because all kinds of prosperity only adorn the mighty and persistent hard 

worker committed to result. A lazy man abandons his prosperity.

 The poet has said in a very interesting way that an aspiring man should be 

constantly prone to hard work.

It is a beautiful Interpretation and poetic rhetoric.

స్వస్తి. 

***************************************

అజరామర సూక్తి – 269

अजरामर सूक्ति – 269

Eternal Quote – 269

शरदम्बुधरच्छाया जत्वर्यो यौवनश्रियः l

आपातरम्याः विषयाः पर्यन्तपरितापिनः  ll

శరదంబుధరచ్ఛాయా జత్వర్యో యౌవనశ్రియః l

ఆపాతరమ్యాః విషయాః పర్యంత పరితాపినః ll కిరాతార్జునీయం (మహాకవి భారవి)

శరద్రితు మేఘాడంబరము యువత బాహ్యేంద్రియములకు అపార సుఖాన్ని 

అందిస్తున్నట్లు అనిపించుతుంది కానీ ఆపై అనర్థములను ఆలోచించదు .

ఇంద్రియాల ఆనందాలు ప్రారంభంలో తీపిగా ఉంటాయి కాని చివరికి చేదు ఫలితాలను 

ఇస్తాయి.

ఉదయము లేచి పరమాత్మునికి జీవితమునకు మరొకరోజు జతచేసినందుకు 

ధన్యవాదములు సమర్పించుకొంటూ,  సూర్యుని మనసారా తలచుతూ మీలో  రోజంతా 

సరియైన సామర్థ్యమును మరియు శక్తిని కలిగించమని మీ దినచర్యగా  ప్రార్థిస్తుంటారు. 

అలాగే, ఆ వారమంతా లోకము సుఖమయము చేయమని ఆ సూర్య నారాయణుని 

ప్రార్తించవచ్చు. జగత్పతి ముందు ఎంత ఆర్తిని చూపితే ఆయన సంతుష్టుడౌతాడు. ఈ 

విషయము సదా గుర్తుంచుకొనుట మంచిది.

గుర్తుంచుకో క్షమ ఎల్లప్పుడూ శ్రేయోదాయకము. ‘క్షమా యశః క్షమా ధర్మః క్షమయా 

నిష్ఠితాం జగత్’ అన్నారు వాల్మీకి.‘తేజసా సూర్యసంకాశః క్షమయా పృథివీసమః’ 

అన్నారు భారతములోని 2వ అధ్యాయములో వ్యాసులవారు. మహాపురుషులు ఎవరు 

చెప్పినా ఒకే మాటే! ‘క్షమ’ అన్న పదమునకు ‘సహనము’ ఓర్పు’ అని అరెతము. 

మనము తెలుగులో ‘క్షమించినాను’ అంటే నీమీద కష సాధించాక వదలివేస్తున్నాను 

అన్న అర్థమును తీసుకొంటారు. ఇది ‘అపార్థము’ ‘నేను క్షమించినాను’ అంటే ‘I am 

tolerant to what you did’అని అర్థము.  ‘క్షమ’ వ్యక్తియొక్క సద్గుణమకుటమునకు 

తాపబడు ప్రధానరత్నము.  ఈ రత్నము మకుటము సమవాయ సంబంధమును (అనగా 

ఎన్నటికీ విడివడని సంబంధమును) కలిగి ఉంటాయి. ఆ గొప్పతనమును  కలిగిన మనిషి 

యొక్క ఔన్నత్యము మేరుపర్వత సమానము. ఇది మనసు యొక్క పారదర్శకతను 

నిరూపిస్తూ, వ్యక్తి యొక్క, బాధ్యత అందుగల స్పష్టతను తెలియజేస్తూ, సామాజిక 

ఆనందమునకు  దారితీయించుతుంది. కాబట్టి ఒకరి వ్యక్తిత్వం యొక్క సర్వవ్యాప్త 

మెరుగుదల ఉంది. అందుచేత క్షనికములగు ఆనంద్సముల జోలికి పోక ‘సర్వేజనాః 

సుఖినోభవంతు’ అన్న ఆదర్శముతో మనుగడ సాగించితే పరమాత్మునికి 

ప్రియతములమౌటాము. జన్మకు సార్థకత చేకూరుతుంది.

శరదృతువు మేఘాలు,తొలకరి చినుకులు, పిండి ఆరబోసినట్లగుపించే వెన్నెల 

మొదలగునవి యువతకు కోరికలు రగుల్చుతాయి . కానీ ఆ జల్లు ఆరోగ్యానికి 

మంచిదికాదు, అని భారవి గారు చెబుతున్నారు. వారి పరిశీలన,సందేశము, 

లొకహితమును గమనించండి. 

शरदम्बुधरच्छाया जत्वर्यो यौवनश्रियः l

आपातरम्याः विषयाः पर्यन्तपरितापिनः  ll       किरातार्जुनीयम् (महाकवि भरावि)

यौवन शारदृतु के बादलों की तरह क्षणभंगुर है। इन्द्रियों के सुख आरम्भ में मीठे होते हैं परन्तु अन्त में 

कड़वे फल देते हैं।

इन्द्रियों के सुख आरम्भ में मीठे होते हैं परन्तु अन्त में कड़वे फल देते हैं।

सुबह, जब आप अपनी आत्मा को सूर्य की पोषण अग्नि में डुबोते हैं, तो आप पूरे दिन में इष्टतम दक्षता 

और शक्ति के लिए प्रार्थना करनाहै। इसके अलावा, एक नए सप्ताह के सभी दिनों में, आप में और 

आपके जीवन में लोगों के बीच शांति बनी रहने का प्रार्थना करना है। यही सदा तुम्हारा लक्ष्य होना 

चाहिए l

याद रखें: क्षमाशील बनो। एक आदमी का कुल कद नई ऊंचाइयों तक पहुंचता है क्योंकि 'क्षमा' उसमें 

महानता जोड़ती है। यह व्यक्तित्व की नकारात्मकता को कम करता है क्योंकि पाप की मात्रा काफी 

कम हो जाती है।

महाकवि भारवी ने युवाओं को प्रारंभिक सुख में न भटकने की चेतावनी दी है, लेकिन उन्हें भविष्य के 

नतीजों के बारे में सोचने की सलाह दी है।

इससे मन की स्पष्टता और प्रसन्नता प्राप्त होती है। तो व्यक्ति के व्यक्तित्व का सर्वांगीण सुधार होता है।

Sharadambudharachchhaayaa jatwaryo yauvanashriyah l

Aapaataramyaah vishayaah paryanta paritaapinah ll Kiraataarjuneeyam (Mahakavi 

Bharavi)

Youth is fleeting like the clouds of Sharadrithu.  The pleasures of the senses are sweet in 

the beginning but yield bitter results in the end.

The pleasures of the senses are sweet in the beginning but yield bitter results 

in the end.

This morning, as you drench your soul in the nurturing fire of the Sun and pray 

him for an optimal efficiency and vigor throughout your day. Also, in all 

purified ablutions of a new week, may there be prevailing peace in you and 

among the people in your Life. Amen.

Remember: Be forgiving. The total stature of a man reaches new heights as 

‘clemency’ adds greatness to it. It lessens the negativity of the personality as 

the amount of sin is drastically reduced. This leads to the clarity and 

happiness of the mind. So there is an all-round improvement of one's 

personality.Mahaakavi Bharavi cautions the youth not to be carried away by 

preliminary pleasure but advises them to think of the future repercussions.

స్వస్తి.

******************************************************